Mavzu: Fosfor va uning xossalari

T.K.5-Milliy va umummadaniy kompetensiyasini shakllantirish

Rivojlantiruvchi – o’quvchilarning eng muhim asoslarning ishlatilishini tushuntira olish malakalarini mustahkamlash.

T.K.3-O‘zini o‘zi rivojlantirish kompetensiyasini shakllantirish

T.K.6-Matematik savodxonlik, fan va texnika yangiliklaridan xabardor bo‘lish hamda foydalanish kompetensiyasini shakllantirish

Dars jihozi: kimyoviy elementlar davriy sistemasi,

Dars turi: umumlashtiruvchi yangi bilim beruvchi

Dars usuli: an’anaviy

I. Tashkiliy qism a) salomlashish b) davomadni aniqlash d) siyosiy daqiqa

Dars bosqichlari va vaqt taqsimoti:
1	Tashkiliy qism	3 daqiqa
2	O‘tilgan mavzuni esga solish;uyga vazifani so`rash	10 daqiqa
3	Yangi mavzuni yoritish:	15 daqiqa
4	Yangi mavzuni mustahkamlash	10 daqiqa
5	Darsga yakun yasash va baholash	5 daqiqa
6	Uyga vazifa	2 daqiqa

II.Yangi darsni rejasi.

1. Natriy gidroksid (o‘yuvchi natriy) NaOH. 2. Kaliy gidroksid (o‘yuvchi kaliy) KOH.

3. Kalsiy gidroksid (so‘ndirilgan ohak) Ca(OH)₂.

III. Yangi darsning bayoni.

Natriy gidroksid (o‘yuvchi natriy) NaOH.Oq tusli, suvda juda yaxshi eriydigan, hatto havodagi suv bug‘larini ham tortib olib suyuqlanadigan (gigroskopik) qattiq modda. Natriy gidroksidning suvdagi kuchsiz eritmasi qo'l bilan ushlab ko‘rilganda sovundek tuyuladi va terini o‘yib yuboradi. Shuning uchun uni texnik maqsadlarda «kaustik soda» deb ham nomlanadi. O‘yuvchi natriy bilan ishlaganda juda ehtiyot bo‘lish kerak! Uni teri va kiyimlarga tegishidan saqlanish kerak.Natriy gidroksid sanoat miqyosida ko‘p ishlab chiqariladi. Sanoatda uni osh tuzi (natriy xlorid tuzi) eritmasidan elektroliz (elektr toki yordamida parchalash) yo‘li bilan olinadi.Natriy gidroksid — kimyo sanoati uchun eng muhim xomashyolardan biridir: neftni qayta ishlash mahsulotlarini tozalashda; sovun, qog‘oz ishlab chiqarishda; to‘qimachilik va sun’iy tola ishlab chiqarish hamda sanoatning boshqa ko‘plab sohalarida qo‘llaniladi. Kaliy gidroksid (o‘yuvchi kaliy) KOH.Oq tusli, suvda juda yaxshi eriydigan qattiq modda. Xossalari jihatidan o‘yuvchi natriyga juda o‘xshab ketadi. Sanoatda o‘yuvchi natriy kabi kaliy xlorid tuzi eritmasidan elektroliz qilib olinadi. Uning ta’sir kuchi o‘yuvchi natriynikiga o‘xshasa-da, tannarxi qimmatligi tufayli kamroq ishlatiladi. Kalsiy gidroksid (so‘ndirilgan ohak) Ca(OH)₂.Oq g‘ovak modda, kuchli asoslardan hisoblanadi, suvda kam eriydi: 1l suvda 20°C da 1,56 g eriydi. Uning suvdagi bir jinsli eritmasi «ohakli suv» deb ataladi (loyqalangan holda esa «ohak suti» deb ataladi) va ishqoriy muhitga ega bo‘ladi. Sanoatda ohaktoshni kuydirib olinadigan kalsiy oksidi — so‘ndirilmagan ohakni (yoki oddiy ohak) suv ta’sirlashishidan hosil bo‘ladi:So‘ndirilgan ohak asosan qurilishda sementli, qumli va boshqa xil qorishmalar tayyorlashda (xususan, uning suv va qum bilan qorishmasi «ohakli qorishma» deb atalib, g‘ishtlarni terib chiqish qorishmasi bo‘lib hisoblanadi), kislotaliligi ortib ketgan tuproqlarni neytrallashda, qishloq ho‘jaligi zararkunandalariga qarshi kurash vositasi sifatida keng qo‘llanadi. CaCO₃→CaO → Ca(OH)₂