Mavzu: Fosfor va uning xossalari

Dars usuli: an’anaviy.

I Tashkiliy qism a) salomlashish b) davomadni aniqlash d) siyosiy daqiqa

Dars bosqichlari va vaqt taqsimoti:
1	Tashkiliy qism	3 daqiqa
2	O‘tilgan mavzuni esga solish;uyga vazifani so`rash	10 daqiqa
3	Yangi mavzuni yoritish:	15 daqiqa
4	Yangi mavzuni mustahkamlash	10 daqiqa
5	Darsga yakun yasash va baholash	5 daqiqa
6	Uyga vazifa	2 daqiqa

II.Yangi darsning bayoni.

K imyoviy reaksiyalarning tenglamalari reaksiyaga kirishayotgan va reaksiyada hosil bo‘layotgan moddalarning formulalari asosida tuziladi va moddalar massasining saqlanish qonuniga binoan tenglashtiriladi. Buning uchun formulalar oldiga koeffitsientlar qo‘yiladi. Masalan, alyuminiyning oksidlanish reaksiyasi tenglamasini tuzishni qarab chiqsak: Al+O₂Al₂O₃, Al+O₂Al₂O₃, Al+O₂Al₂O₃, Al+O₂Al₂O₃, bu ifodaning chap tomonida bitta Al va ikkita (juft) kislorod bor, o‘ng tomonida esa ikkita Al va uchta (toq) kislorod bor. Eng avvalo, o‘ngdagi toq sonli kislorod atomlarini juftlaymiz, buning uchun Al₂O₃ ning oldiga 2 raqami qo‘yiladi, bunda Al+O₂Al₂O₃, hosil bo‘ladi. Endi ifodaning chap tomonidagi Al va O₂ oldiga mos ravishda 4 va 3 koeffitsientlarini qo‘yamiz, ya’ni 4Al+3O₂2Al₂O_3.Endi tenglamaning har ikkala tomonidagi alyuminiy va kislorod atomlari sonlari tenglashdi. Modda massasining saqlanish qonuniga ko‘ra, reaksiyaga kirgan moddalar massalari yig‘indisi, reaksiya natijasida hosil bo‘lgan moddalar massalari yig‘indisiga teng bo‘ladi. Ko‘pchilik kimyoviy reaksiyalar (yadro reaksiyalari bundan mustasno) shu qonunga bo‘ysunadi. Biroq hamma vaqt ham reaksiyalar oxirigacha bormaydi, natijada reaksiya unumi modda massasining saqlanish qonunidagidan (nazariyaga) ko‘ra past bo‘ladi. Buni hisobga olish uchun reaksiyaning unumi tushunchasi kiritilgan. Reaksiyaning unumi (h) – moddaning amaldagi massasining (m_a)

nazariy olinishi kerak bo‘lgan massasiga (m_n)

nisbatiga teng bo‘lgan kattalikdir:

Reaksiya unumi foizlarda ham ifodalanadi, bunda tenglama bo‘yicha hisoblab olingan qiymat 100 ga ko‘paytiriladi. Agar masalaning shartida reaksiya unumi keltirilgan bo‘lmasa, uni 100 % deb olish tavsiya qilinadi.