Mavzu: fito pereparatlari olish uchun homashiyo tayyorlash

Mavzu: Morfin olish texnologiyasi

O’simlik nomi. Ko’knori-Papaver -ko’knoridoshlar oilasiga kiradi.

Ko’p yillik: bo’yi 60-150 sm ga etadigan o’t o’simlik. Poyasi tik o’suvchi, yashilroq

yoki qizg‘ish binafsha rangli, sertuk, ayrisimon shoxlangan. Bargi oddiy, bandli kulrang

yashil, tuxumsimon yoki cho’ziqtuxumsimon, o’tkir uchli, tekis qirrali yoki cheti bir oz

o’yilgan va poyada ketma-ket joylashgan bo’lib, boshni aylantiruvchi yoqimsiz hidi bor.

Gullari yirik oq, faqat bir kecha gullaydi. Gul kosachasi sertuk, besh tishli, shishgan va

uzun naysimon, asos qismi meva bilan birga qoladi, gultojisi naycha shaklidagi

varonkasimon, besh tishli bo’lib, uchlari qayrilgan. Otaligi-5ta, onalik tuguni yuqoriga

joylashgan. Mevasi-ko’p urug‘li, sharsimon, kulrang-yashil yoki qo’ng‘ir rangli va

ko’sakcha.

Morfin (texnik)-qo’ng‘ir sarg‘ish yoki qo’ng‘ir kulrang mayda kristall kukun. Ishqor va

kislotalarning suyultirilgan eritmalarida eriydi. Asosiy modda miqdori suvsiz morfin

hisoblanadi, 91% dan kam emas. Solishtirma og‘irligi 0,58 kg l. Suyultirilgan spirtda

krisstallanganda bir molekula suvi bor. Sulfat, xlorid va boshqa kislotalar bilan yaxshi

krisstallanuvchi tuzlar hosil qiladi. Kuchli ishqorlar bilan suvda yaxshi eruvchi

morfilyatlar hosil qiladi. Ishqor eritmalarida morfin havo kislorodi bilan oksidlanib

oksidomorfin hosil qiladi. Texnik morfin kodein, kodein fosfat, dionin, anomorfin

gidroxlorid va morfin gidroxlorid ishlab chiqarishda oraliq mahsulot hisoblanadi.

Havoda quritilgan va urug’laridan tozalangan ko’knori mevalari maydalanadi. Xom-ashyo

o’lchamlari 5-3 mm bo’lmog’i lozim.

Alkaloidlarnining suvli ekstraksiyasi.

Ekstraksiyadan oldin xom-ashyo reaktorda bo’ktiriladi, aralashtirilib 5 minut

davomida bug’ bilan ishlanadi. Morfin xom-ashyoda organik kislotalar tuzlari ko’rinishida

bo’lib, ekstraksiya suv bilan 80-900S haroratda olib borishadi. Ajratmadagi morfin miqdori

0,05-0,04% ni tashkil etadi.

Ekstraktni filtrlash.

Ekstraksiya tugagandan so’ng filtrlanadi. Filtrat adsorberga beriladi. Adsorber sifatida

KU-1 kationit smola bilan to’ldirilgan. Kationitlardan morfin 1,5-2,0 % li ammiakning

spirtli eritmasidan ekstraksiya (yuvish) qilib olinadi.

Elyuatdan morfin ajratib olish

Elyuatdan morfin ajratib olish uchun eritma bug’latiladi. Kub qoldiq sulfat kislota

bilan ishlanadi. Bunda morfinning sulfat tuzi hosil bo’ladi. Kub qoldiqdagi spirt miqdori

35%, hajm qolguncha bug’latiladi. Spirtli eritmadan morfin 25% li ammiak yordamida

cho’ktiriladi. CHo’kmaga tushgan morfin-asos ajratib olinadi va tozalanadi.

Morfinni tozalash

Morfinni tozalash uchun uni sirka kislotaning 2% li eritmasida 500S da eritiladi.

Barcha morfin erigandan so’ng eritmaga faollashtirilgan ko’mir qo’shiladi. So’ng

sentrifugada filtrlanadi. Filtrat yana 900S gacha isitilib, unga izopropil spirt qo’shiladi.

Eritma natriy gidrosulfat yordamida tiniqlashtirilgandan so’ng morfin 12% li ammiak

yordamida cho’ktiriladi. Morfinning umumiy chiqish unumi- 45,39 %.