Mavzu: fito pereparatlari olish uchun homashiyo tayyorlash

Mavzu: Skopolamin gidrobromid olish texnologiyasi

Skopolamin gidrobromid - rangsiz kristall yoki oq kristallik kukun suv va

spirtda yaxshi eriydi, xloroformda esa yomon. Ter.-192- 1960 S.

Farmakalogik ta‘siri bo’yicha atropinga yaqin bo’lib pereferik xolinoreaktiv

sistemalarga ta‘sir ko’rsatadi. Markaziy nerv sistemasiga tinchlantiruvchi sifatida ta‘sir

ko’rsatib nafas olishni qiyinlashtiradi, xarakat faolligini kamaytiradi.

Bu preparat psixiatriyada tinchlantiruvchi modda sifatida parkinsonizm

kasalligini davolashda, xirurgiya amaliyotida analgetiklar bilan birgalikda ishlatiladi.

Skopolaminning nordon tuzi aeron tabletka tarkibiga kiradi.

Xom ashyoni tayyorlash va alkaloidlarni ekstraksiyalash. Skopolaminni olishda

xom ashyo sifatida Meksika bangidevonasi-Datura

ippoxia Mill; ituzumdoshlar -

Solanaseae oilasiga kiruvchi o’simligining urug’i olingan.

Meksika bangidevonaning urug’i tegirmonda maydalanib (maydalanish darajasi

1-2mm) izopropil spirti bilan xona temperaturasida qarama-qarshi oqim prinsipiga

asoslanib diffuzor batareyalarda (12 tadan tashkil topgan) ekstraksiyalanadi.

Bosh diffuzorga xom ashyo solingandan keyin izopropil spirt quyiladi to

ekstrakt qopqog’ining kontrol kranida paydo bo’lguncha. Bir soatli tindirishdan keyin

ekstrakt to’yingan ekstraktlar o’lchagichga o’tkaziladi. Oxirgi diffuzorga esa izopropil

spirti beriladi va 30 minutli tindirishdan keyin 2 chi ekstrakt olinadi. Ishlatilgan xom

ashyo diffuzordan bo’shatiladi. Xosil bo’lgan spirtli ekstrakt 1 chi xajmga nisbatan

1 20 bo’lguncha vakuumda bu\latiladi. Kubli qoldiq keyingi jarayonga yuboriladi.

Sirka kislotali ajratmani olish.

Kubli qoldiq reaktorga o’tkazilib suv qo’shiladi va 20% H2SO4 eritmasi bilan

nordonlashtiriladi. Xosil bo’lgan aralashmaga DXE qo’shiladi 10 min. aralashtiriladi

va 15 min. tindiriladi. Toza bo’lmagan DXE regeneratsiya uchun yi\gichga beriladi.

YOg’sizlantirilgan sulfat kislotali suvli alkaloidlar eritmasi yig’gichdan reaktorga

o’tkazilib 25% NH3 eritmasi rN 5,0-5,5 bo’lguncha neytrallanadi. DXE ni yuqotish

uchun xosil bo’lgan massa 3 soat davomida xavoda puflanadi. So’ngra faollangan

ko’mir eritmaga qo’shiladi 15-20 min aralashtirgandan keyin nutch - filtrida filtrlanadi.

Filtrat reaktorda yig’iladi va 25% li ammiak eritmasi bilan rN 8-9 bo’lguncha

ishqorlanadi. Alkaloidlar ekstraksiyasi DXE bilan olib boriladi. Xamma ekstraktlar

yig’gichga yilib reaktorga o’tkaziladi. Ekstraktga 15% li suvli sirka kislotaning

eritmasi qo’shiladi. 30 min aralashtirib 20 min. tindiriladi. Muxitning yuqorigi qismi nordon bo’lishi shart. quyi qavati yig’gichga, nordon ajratmasi esa apparatga

yuboriladi. quyidagi ish 2-3 marta takrorlanadi. Nordon ajratmalar birlashtiriladi.

Skopolamin asosini olish.

Nordon ajratma qozonga o’tkazilgandan keyin unga aralashtirib turgan xolda

25% li ammiak qo’shiladi, to rN 6-6,1 bo’lguncha, so’ngra eritmaga faollangan ko’mir

qo’shilib 10-15 min. davomida aralashtirib turiladi. Keyin eritma nutch-filtrda

filtrlanadi. Ko’mir esa suv bilan yuviladi. Filtrat apparatga quyilib 50S gacha sovutiladi

va eritmada alkaloidlar yo’qolguncha etil efiri bilan ekstraksiyalanadi. Efirli ajratmalar

birlashtirilib unga suvsiz nordon kaliy qo’shilib 18 soat quritiladi. Keyin ekstrakt

filtrlanadi va bug’latiladi, toki efir yo’qolguncha xosil bo’lgan qoldiq asosan

skopolamin - asosidan tashkil topgan.

Texnik skopolamin - gidrobromidni olish.

Kub qoldiqni saqlagan apparatga 980

etil spirti quyiladi. Spirtli eritma -50S

gacha

sovutiladi

va

unga

aralashtirib

turgan

xolda

bromvodorodli

(bromistovodorodnaya) kislota solinadi kuchsiz kislotali reaksiya bo’lguncha, 65%

bromvodorodli kislotadan va 980

etil spirtidan spirtli bromvodorodli kislotali

aralashmani tayyorlanadi. Xosil bo’lgan massani kristallar xosil bo’lguncha

aralashtiriladi. Skopolamin gidrobromid kristallari to’liq tushishi uchun 18 soatga shu

xaroratda tinch qoldiriladi. Eritmadan ajralib chiqqan skopolamin-gidrobromid

cho’kmasi nutch-filtrdan o’tkazib uning ustiga sovutilgan 980

etil spirti qo’shiladi.

Xosil bo’lgan maxsulotni 18 soat davomida xavoda quritiladi.

Skopolamin-gidrobromid fabrikatini olish.

YAssi tubli kolbaga olinib texnik skopolamin gidrobromid solinadi unga 1:3

nisbatda 980 S2N5ON qo’shiladi va maxsulot to’liq eriguncha teskari muzlatgichli

kolbaga o’rnatilib suv xammomida qizdiriladi. Aralashmaga faollangan ko’mir

qo’shiladi va eritma 10 min. davomida qizdiriladi. So’ngra Byuxner voronkasida

filtrlanadi. Oxirgi maxsulotni kristallash uchun filtrat kolbaga o’tkazilib muzli

xammomida 2-3 soatga qoldiriladi. CHo’kkan cho’kma shisha filtrdan o’tkaziladi va

etil efiri bilan yuviladi, xosil bo’lgan skopolamin gidrobromid xavoda quritiladi.

Skopolamin gidrobromidning umumiy chiqishi skopolamin-asosiga nisbatan

xisoblanganda 19,13% ni tashkil qiladi.