Mavzu: Fermer xo’jaliklari yer uchastkalarining kadastr pasportini

Qishloq  xo‘jaligida  menejmentning  vazifasi  mehnatni  tashkil  etish, 

ishchilarni  ish  bilan  ta’minlash;  xizmat  va  resurslarni  tarmoqlar  bo‘yicha 

taqsimlash; taqsimotning ratsional shakllarini asoslab berish, ishlab chiqarilgan 

mahsulot  miqdori  va  sifatiga  qarab  xodimlarni  moddiy  va  ma’naviy 

rag‘batlantirish;  rejalarning  bajarilishiga  rahbarlik  qilish;  ular  ustidan  nazorat 

qilish va hokazolardir. 

Qishloq xo‘jalik menejeri qishloq xo‘jaligi korxonalarida ishlab chiqarishni 

tashkil  etishni,  rejalashtirishni,  nazorat  qilishni,  boshqarishni  to‘liq  egallash 

bilan birga, qishloq xo‘jaligi texnikasiga doir fanlardan, ularning barcha yangi 

muvaffaqiyatlaridan xabardor bo‘lishi lozim. 

Qishloq  xo‘jaligida  menejment  tabiat  va  jamiyat  taraqqiyotining  obyektiv 

qonunlariga  amal  qilib,  xo‘jalikni iqtisodiy  jihatdan asoslangan  holda  yuritish 

bazasi bo‘lib xizmat qiladi. 

Qishloq  xo‘jaligida  menejment  qishloq  xo‘jaligida  boshqaruv,  resurs  va 

odamlarni boshqarishdan tashqari olinadigan foydani ko‘paytirishdir. 

Qishloq  xo‘jaligida  menejment  usullarini  shartli  ravishda  quyidagi  asosiy 

usullarga bo‘lish mumkin: iqtisodiy, ma’muriy va ijtimoiy-ruhiy usul. 

Qishloq  xo‘jaligi  menejmentida  qo‘llaniladigan  iqtisodiy  usullarga 

rejalashtirish,  rag‘batlantirish  va  tijoratlashtirish  kiradi.  Qishloq  xo‘jaligida 

ishlab  chiqarishni  boshqarishda  iqtisodiy  usullarni,  iqtisodiy  hisob-kitob  deb 

tushunish kerak. 

   Iqtisodiy usullarda iqtisodiy sharoitlarni yaratish, o‘zining kapital mablag‘lari 

va  mehnat  resurslaridan  samarali  foydalanish,  fan-texnika  taraqqiyotini  yuqori 

darajada  rag‘batlantirish,  mehnat  unumdorligini  oshirish,  ishlab  chiqarish 

samaradorligi va mahsulot sifatini oshirish uchun muttasil kurash olib borishdir. 

Qishloq  xo‘jaligida  menejmentning  iqtisodiy  usullari  to‘la  iqtisodiy 

mexanizmning  kichik  bo‘lagi  hisoblanadi  va  ular  yordamida  ishlab  chiqarish 

samaradorligi muammosi yechiladi. 

   Qishloq xo‘jaligida menejmentning ma’muriy usullari har bir bo‘g‘inning yuqori 

boshqaruv  bo‘g‘inlariga  bo‘ysunishidir.  Ma’muriy  usullar  yuqori  turuvchi 

bo‘g‘inning  bo‘ysunuvchi  obyektga  to‘g‘ridan-to‘g‘ri  ta’sir  ko‘rsatishini  hamda 

menejmentning yuqorida turuvchi idoralarning bo‘ysunuvchi idoralarga faqat qaror 

bilan  ta’sir  ko‘rsatishlari  ham  kiradi.  Ma’muriy  usullarni  ishlab  chiqarish 

boshqaruvidagi ahamiyati qanchalik yuqori bo‘lishidan qat’i nazar, boshqariluvchi 

tizimga  birinchi  turtki  berilgandan  keyin  bu  harakat  iqtisodiy  usullar  tomonidan 

---

saqlab turiladi va kuchaytirib yuboriladi. 

  Qishloq  xo‘jaligida  menejmentning  ijtimoiy-ruhiy  usullari  –  mehnatkashlarning 

zaruriy,  faol,  uzluksiz  mehnat  faoliyatini  ro‘yobga  chiqarish  usuli  bo‘lib,  ular 

odamlarni  shaxslararo  va  ruhiy  rag‘batlantirishni  qo‘llanishi  asosida  amalga 

oshiriladi. 

  Ijtimoiy-ruhiy  usullar  har  bir  jamoaga  va  uning  alohida  xizmatchisiga  ta’sir 

ko‘rsatadi.  Ularga  quyidagilar  kiradi:  ishontirish  usullari,  tarbiyalash,  ruhiy 

rag‘batlantirish,  ishlovchilarning  maishiy  talablarini  qondirish,  jamoaning  ilg‘or 

mehnat an’analarini saqlash va taraqqiy toptirish. 

   Qishloq  xo‘jaligida  ishlab  chiqarilayotgan  mahsulot  sifatini  oshirishda  e’tiborni 

yangi zamonaviy texnologiyalarni joriy etishga, xaridorgirligini oshirishga qaratish 

zarur.  Qishloq  xo‘jaligida  menejer  ma’lum  darajada  ma’muriy-xo‘jalik 

mustaqilligiga  ega  bo‘lgan  ishlab  chiqarishni  tashkil  etish,  boshqarish,  sotish  va 

xizmat ko‘rsatish sohalari bo‘yicha mutaxassisdir. 

   Qishloq  xo‘jaligida  menejerning  vazifasi  –  qo‘l  ostidagi  xodimga  uning  oldiga 

qo‘yilgan  maqsadlarni  tushuntirish,  ularga  erishishga  yordam  berish,  qishloq 

xo‘jaligi korxonasi faoliyati bilan bog‘liq bo‘lgan jarayonlarga, jumladan, qishloq 

xo‘jaligi korxonasi faoliyatini rejalashtirish, rejani amalga oshirish va bajarilishini 

nazorat  qilishga  faol  ta’sir  o‘tkazishdir.Qishloq  xo‘jaligida  menejment,  avvalo, 

ishlovchilarni  boshqarish  ilmidir.  Odamning  xususiyatlarini  bilmasdan  turib, 

menejerning muvaffaqiyat qozonishi haqida o‘ylash mumkin emas. 

  Odam  resurslarini  boshqarish  qishloq  xo‘jaligida  menejmentning  eng  asosiy 

qismidir. Xodimlarni tanlash juda muhim vazifa hisoblanadi. Yangi ishni tashkil 

etishda  korxonada  ishlaydigan  ishlovchilar  bilan  bog‘liq  bo‘lgan  masalalarni 

chuqur o‘ylab chiqish kerak, ya’ni mehnat resurslariga bo‘lgan ehtiyojni hisob-

kitob qilish, bajarilishi lozim bo‘lgan ishlarning ro‘yxatini tuzish, ishning har bir 

uchastkasida ishlaydigan kishilarning sonini aniqlash, ishning har bir uchastkasi 

uchun  strategik  va  tanglik  omillarini  aniqlash,  ishning  tashkiliy  tuzilishini 

belgilash,  xizmatchi  va  aksionerlarning  sonini  aniqlash  va  shtatlarni  saqlashga 

sarflanadigan  xarajatlarni  aniqlash  zarur.  Moliya  sohasidagi  bilimlar  menejer 

uchun  asosiy  bilimlardan  biridir.  Chunki  moliyaviy  hisob-kitoblarsiz  biror 

qarorga  kelib  bo‘lmaydi.  Shuning  uchun menejerning  moliyani  boshqarishdagi 

o‘rni  benihoya  kattadir.  Qishloq  xo‘jaligida  menejerdan  ishni  samarali,  ya’ni 

foydali olib borishni bilish talab etiladi. Foydani ko‘paytirishning ikkita asosiy 

imkoniyati  ma’lum:  birinchisi,  tovar  ishlab  chiqarish  va  xizmat  ko‘rsatish 

hajmlarini  oshirish  hamda  sotishni  ko‘paytirish,  ikkinchisi,  sarf-xarajatlarni 

kamaytirish. 

 Boshqarish bozor munosabatlari sharoitida ishlab chiqarishni  boshqarishniishning 

ko‘zini biladigan kishilarga, ishbilarmonlarga,  tadbirkorlarga,  ayniqsa, boshqarish 

 

---

mutaxassislari  –  menejerga  bo‘lgan  talabni  keskin  oshirib  yubordi.  Qishloq 

xo‘jaligida  menejer  qabul  qilayotgan texnik,  texnologik  va  boshqa  qarorlar aniq 

iqtisodiy hisob-kitoblarga asoslangan bo‘lishi kerak. Mahsulotdan olingan daromad 

yuqori  darajada  bo‘lishi,  uni  ishlab  chiqarish uchun  ketgan  sarf-xarajatlar  past 

bo‘lishiga  erishishdan  iborat.  Menejer  raqobatga  chidamli  fan-texnika 

yangiliklarini qo‘llashni  va sarf  xarajatlarni  kamaytirishga erishishni bilishi 

kerak.  Qishloq  xo‘jaligida  menejmentning  marketing  sohasidagi  faoliyati, 

xo‘jalikning imkoniyatlarini faqat uning resurs  imko- niyatlari hajmi bilan emas, 

balki  ko‘proq  atrof-muhitdagi  ahvol  bilan  belgi-  lanadi.  Bozorda  ehtiyojlarni 

qondirish uchun  iste’molchilarning  istaklarini o‘rganish, talab va ehtiyojga qarab 

mahsulot ishlab chiqarish kerak. Qishloq xo‘jaligi korxonalarida marketing xizmati, 

sotishni,  sotishdan keyingi  xizmat  ko‘rsatishni  doimo  o‘rganib  borish  maqsadida 

tashkil  etiladi.  Bunda  iste’mol-  chilarning  ehtiyojlarini  o‘rganish  marketingni 

boshqarishning  bosh  vazifasidir.  Shunday  qilib,  qishloq  xo‘jaligida  menejment 

dehqonchilik  va  chorvachilik  xo‘jaliklarida  hosildorlikdan  va  mahsuldorlikdan 

foyda  olish,  muvaffaqiyat- larga erishish uchun ish faoliyatini to‘g‘ri tashkil etish, 

texnologik  jarayonlarni  to‘g‘ri  yo‘lga  qo‘yishni  talab  etadi.  Qishloq  xo‘jaligida 

menejment tizimining ishlab chiqilishi, joriy qilinishi, hukm surishi, taraqqiyoti va 

takomillashuvi  ma’lum  jonli,  moddiylashtirilgan  mehnat  sarflari  bilan  bog‘liq. 

Ularning  solishtirma  og‘irligi  ishlab  chiqarishning  umumiy  xarajatlari  tarkibida 

salmoqli o‘rin egallaydi. 

 Qishloq  xo‘jaligida  menejment  tizimi  ishlab  chiqarishga  bevosita  bog‘liq  bo‘lgan 

xarajatlarga  ikki  tomonlama  ta’sir  ko‘rsatadi.  Bir  tomondan  qo‘shimcha  xarajat, 

ya’ni  xizmatchilarning  ish  haqi,  ishlashi  uchun  zarur  vositalar  saqlab  turish  va 

ishlatish  sarflari  hamda  bevosita  va  bilvosita  xarajatlari  yuzaga  keladi.  Qishloq 

xo‘jaligida  menejment  tizimi  o‘z  faoliyati  uchun  qo‘shimcha  xarajatlarni  talab 

qilmasdan  xo‘jalik  faoliyatini  yaxshilashga  ko‘maklashadi.  Qishloq  xo‘jaligida 

menejment tizimining samaradorligini oshirishda o‘ziga xos sarf-xarajatlar hisobga 

olinib, tartibga solib borilishi zarur. Qishloq xo‘jaligida menejment tizimida amalga 

oshirilgan  tadbirlarning  salmoqli  qismi  ishlab  chiqilgan  mahsulot  sifatini 

yaxshilashga qaratilgan. 

  Menejment  faoliyati  iqtisodiy  samarasini  hisoblash  uchun  samaradorlik  o‘lchovi 

sifatida  sof  foydani  ishlatish  maqsadga  muvofiq.  Bu  holatda  qishloq  xo‘jaligida 

menejment tizimining joriy qilinishi va hukm surishidan keladigan iqtisodiy samara 

quyidagi qismlardan iborat: