Axloqning o'ziga xosligi quyidagi xususiyatlarda yotadi:
axloqning imperativ (lot. imperativus - buyruqdan) xarakteri. Axloq inson o‘z xatti-harakatlarida yo‘l-yo‘riq ko‘rsatishi lozim bo‘lgan talablar (Yaxshilik qil! Odil bo‘l! Va hokazo) va taqiqlar (O‘ldirma!, O‘g‘irlik qilma! Va hokazo) majmui sifatida namoyon bo‘ladi;
axloqning qadriyat-baholash xususiyati. Axloq - bu qadriyatlar sohasi (Yaxshilik, Erkinlik, Baxt, Mehr va boshqalar), uning prizmasi orqali insonning motivlari, harakatlari, axloqiy fazilatlari, shuningdek, ijtimoiy voqelikning turli hodisalari, ko'rsatmalari baholanadi. tamoyillari asosida amalga oshiriladi.
axloqning umumiyligi va universalligi. Axloq qoidalari inson va jamiyat hayotining barcha sohalariga singib ketgan, istisnosiz barcha odamlarga taalluqlidir, turli vaziyatlarda qo'llaniladi va umuminsoniy xususiyatga ega (barcha odamlarda ezgu, to'g'ri, adolatli va hokazolar haqida umumiy tushunchalar mavjud)
axloq sub'ektning avtonomiyasini - shaxsning erkin tanlash, o'z taqdirini o'zi belgilash va "qoidalar yaratish" qobiliyatini nazarda tutadi. Umumjahon insoniy axloqiy talablarga amal qilgan holda, inson o'z xatti-harakati, konturlarini mustaqil ravishda tanlaydi.
Falsafiy va axloqiy tafakkur tarixida axloqning kelib chiqishi haqidagi quyidagi tushunchalar rivojlangan:
a) naturalistik kontseptsiya axloqni tabiatdan oladi, uni tabiiy (biologik) qonuniyatlarning rivojlanish momenti sifatida ko'rsatadi;
b) sotsiologik kontseptsiya axloqning kelib chiqishini jamiyat taraqqiyoti bilan bog'laydi, uni ijtimoiy tashkilot elementi, ijtimoiy intizomning bir turi sifatida taqdim etadi;
v) antropologik tushuncha axloqni inson tabiatidan oladi, uni inson mavjudligining muhim belgisi sifatida izohlaydi;
d) diniy tushuncha axloqning paydo bo‘lishini transsendent manba – Xudo bilan bog‘laydi.
Axloqiy funktsiyalar:
-insoniylashtirish - insondagi inson o'lchovini ochib beradi;
-tartibga soluvchi - jamiyatdagi odamlarning xatti-harakatlari va munosabatlarini tartibga soladi;
-tarbiyaviy - inson shaxsi va uning o'z-o'zini anglashini shakllantiradi;
-qiymatga yo'naltirilgan - mazmunli ideal va qadriyatlarni belgilaydi, turli hodisalar va harakatlarni baholash imkonini beradi;
-kognitiv - ezgulik va yomonlik, adolat, burch, mas'uliyat va boshqalar tushunchalari prizmasi orqali hodisalarning ma'nosini ochishga imkon beradi.
Yakunlovchi savollari:
1.Farmatsevtik deontologiyaning shakllanishi va shakllanishini ayting.
2.Axloq va axloq nima. Axloqning tabiati nimadan iborat.
3.Axloq qanday vazifalarni bajaradi?
Do'stlaringiz bilan baham: |