Mavzu: fan, ta’lim va amaliyot integratsiyalashuvi reja: Fan, ta’lim va amaliyotning uzviy aloqadorligi

 
 
 
 
 
1-rasm. Fan, ta’lim va amaliyotning uzviy aloqadorligi 
 
Shuningdek, «yosh olimlarning ilmiy tashkilotlar va ta’lim muassasalari, 
ishlab chiqarish va boshqa tarmoqlardagi ilmiy uyushmalari davlat tomonidan 
qo‘llab-quvvatlanadi. 
AMALIYOT: 
kengroq ma’noda 
hayot ko‘plab 
muammolarni 
vujudga
keltiradi. 
TA’LIM
esa ushbu 
muammolarni hal 
etadigan malakali 
kadrlar 
tayyorlashni 
amalga oshiradi
ILM-FAN 
har ikkalasining, 
ya’ni 
ta’lim
va 
amaliyot
ning 
taraqqiyoti uchun 
yangi bilimlar
yaratadi. 
M
u
a
m
m
o
K
a
d
r
t
a
’
m
i
n
o
t
i
Yangi bilim
Muammo
Y
a
n
g
i
b
i
l
i
m
M
u
a
m
m
o

---

Ilmiy tashkilotlar va oliy ta’lim muassasalarida yosh olimlar va talabalarning 
ilmiy faoliyat yuritishi uchun tegishli shart-sharoitlar yaratilishi lozim». 
Shu bilan birga, akademik ilm-fan va oliy ta’lim hamkorligi (
2 
§), ilm-fan va 
ishlab chiqarishning uzviy bog‘liqligini(
3 
§) ta’minlash lozim. 
 
2
. 
Ilm-fan va oliy ta’limning uzviy bog‘liqligi 
U
niversitet
- bu fan va ta’limning ittifoqi,
professorlar va talabalarning ittifoqidir 
Vilgelm Gumbold 
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 20 apreldagi «Oliy ta’lim 
tizimini yanada rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida» PQ 2909-sonli Qarorida 
«oliy ta’lim muassasalari ilmiy salohiyatini mustahkamlash, oliy ta’limda ilm-fanni 
yanada rivojlantirish, uning akademik ilm-fan bilan integratsiyalashuvini 
kuchaytirish, oliy ta’lim muassasalari professor-o‘qituvchilarining ilmiy-tadqiqot 
faoliyati samaradorligi va natijadorligini oshirish, iqtidorli talaba-yoshlarni ilmiy 
faoliyat bilan shug‘ullanishga keng jalb etish» 
muhim vazifalardan biri sifatida 
belgilangan.
Bunday ulkan va keng qamrovli vazifalarni hal etish ustun darajada 
universitet ta’limi va ilmiy faoliyatining akademik ilm-fan bilan integratsiyalashuvini 
samarali tashkil etishga bog‘liq. Xususan, O‘zbekiston Respublikasi «Ilm-fan va 
ilmiy faoliyat to‘g‘risida» Qonunining 21 moddasiga muvofiq: 
«Ilm-fan va ta’limning 
uzviy bog‘liqligi: 
ta’lim jarayonining sifati va samaradorligini oshirish; 
ta’lim oluvchilarda ilmiy tafakkurni rivojlantirish; 
pedagog kadrlarning ilmiy salohiyatini oshirib borish,
«ustoz — shogird» maktab va an’analarini mustahkamlash, ilmiy 
izlanuvchilarning iqtidorli kelajak avlodini shakllantirish; 
ilm-fan va texnologiyalarni rivojlantirishning ustuvor yo‘nalishlari bo‘yicha 
yuqori malakali mutaxassislarni tayyorlab borish orqali ta’minlanadi». 
Ko‘rinib, turibdiki, hozirgi vaqtda akademik ilm-fanning oliy ta’lim tizimi 
bilan integratsiyalashuvi alohida ahamiyat kasb etmoqda. Bunga yorqin misol 
akademik ilm fanda erishilgan ulkan yutuqlar oliy ta’limda intellektual faoliyatni, 
ilmiy va o‘quv-uslubiy ta’minotni mustahkamlaydi.
Akademik ilm-fan ham o‘z-o‘zidan rivojlana olmaydi. U oliy o‘quv yurtlari, 
xususan universitetlar va o‘qishni muvaffaqiyatli tugatgan hamda ilmiy faoliyatga 
layoqatli bitiruvchilar bilan yaqindan bog‘liqdir.
Jahondagi yetakchi davlatlarning amaliyotini o‘rganish hamda mamlakatimiz 
tajribasi shuni ko‘rsatadiki, hozirgi sharoitda akademik ilm-fan va oliy ta’lim 
integratsiyalashmasa, ular har ikkalasining layoqatliligi ham pasayib boradi. Masalan, 
ayrim yo‘nalishlar bo‘yicha bakalavriat bitiruvchilari mehnat bozorida raqobatlasha 
olmaydi, yosh mutaxassislar ilm-fanga intilishining pasayishi oqibatida esa oliy 
malakali ilmiy pedagog kadrlar ta’minoti ham yomonlashishi mumkin.
Ilmiy tadqiqot va oliy ta’lim muassasalari faoliyati integratsiyalashuvining 
sustligi ularni rivojlantirish salohiyatini pasaytiradi, jamiyat va iqtisodiyotni 
o‘zgartirishdagi ulushini kamaytiradi, xalqaro mehnat taqsimotida mamlakatimizning 
manfaatli ishtirokiga, jahon fan-ta’lim jamoatchiligi bilan to‘laqonli uyg‘unlashishiga 
va nihoyat intellektual faoliyat rivojlanishiga to‘sqinlik qiladi.

---

Ilm-fan va oliy ta’lim integratsiyalashuvi jarayonini rivojlantirishning 
murakkabligi ustun darajada ularni tashkil etishdagi institutsional qoloqlik bilan 
bog‘liq bo‘lib, bu fan va ta’lim tarqoqligining haliyam saqlanib qolishida namoyon 
bo‘lmoqda. Afsuski, hozirgi vaqtda ham ilmiy tadqiqot va oliy ta’lim muassasalari 
faoliyati hamda boshqaruvida bunday tarqoqlik ma’lum darajada davom etib 
kelmoqda. Ilm-fan va oliy ta’limni tashkil etishda byurokratik model elementlarining 
saqlanib qolayotganligi hozirgi bozor makoni talablari
hamda ehtiyojlariga mos kelmaydi. Buning asosiy sabablaridan biri esa, 
me’yoriy-huquqiy va tashkiliy ta’minotdagi kamchiliklar hisoblanadi. Umuman 
aytganda, ilm-fan va oliy ta’lim integratsiyalashuvi jarayonlarida bir qancha 
normativ-huquqiy, ma’muriy-boshqaruv, moliyaviy-iqtisodiy, tashkiliy-uslubiy, 
ijtimoiy va hatto psixologik to‘sqinliklar saqlanib qolmoqda. 
Bunday muammolarni hal etish uchun O‘zbekiston Respublikasining 2014 yil 
10 fevraldagi PF 2125-sonli