Мавзу: Фалсафа фанининг предмети, ма=сади, вазифалари ва муаммолари

3 – MAVZU: RIVOJLANISH NAZARIYASI (DIALEKTIKA)
REJA:
1. Falsafa tarixida rivojlanish haqidagi qarashlar evolyusiyasi. Rivojlanish
konsepsiyalari.
2. Qonun tushunchasi va uning turlari. Falsafaning
 
asosiy
 
qonunlari. 
3. Kategoriya gushunchasi va ularning turlari. Fan va falsafa
kategoriyalarining tasnifi.
TAYANCH SO‘Z VA IBORALAR:
dialektika, bahslashish, munozara,
Geraklit, ob’ektiv va sub’ektiv dialektika, qonun, qonuniyat, rivojlanish, progress,
regress, qarama-qarshilik, kurash, ziddiyat, ayniyat va tafovut, sifat, miqdor, me’yor,
sakrash, inkorni-inkor, kategoriya, alohidalik, xususiylik va umumiylik, sistema,
struktura, element, butun va qism, zaruriyat va tasodif, imkoniyat va voqelik,
mazmun va shakl, mohiyat va hodisa, sabab va oqibat.

---

1. «Dialektika»
(yunon. dialektike – suhbat qurish san’ati) so‘zining «dialog»
(yunon. dialogos – ikki yoki bir nechta suhbatdoshlar so‘zlashuvi) so‘zi bilan
umumiy jihatlari bisyor. Dastlab dialektika bahslashish, munozara qilish san’ati
sifatida tushunilgan, bunda fikrlar, qarashlar qarama-qarshiligi vositasida haqiqatning
tagiga etish maqsadida muammoni o‘zaro manfaatdor muhokama qilishga qaratilgan
munozara nazarda tutilgan. Dialektik – bu savol berish va javob qaytarishga usta
odam, deb hisoblangan. 
Geraklit
dunyoni «jonli olov» yoki «ikki marta kirish» mumkin bo‘lmagan
daryo oqimi sifatida tasavvur qilgan. Harakatchan dunyoda vaqt o‘tishi bilan hamma
narsa o‘zining dastlabki shakl-shamoyilini yo‘qotadi va asta-sekin o‘zining qarama-
qarshiligiga o‘tadi: ho‘l narsa quriydi, quruq narsa esa nam tortadi; bir narsa boshqa
narsaga: sovuq issiqqa, tirik o‘likka o‘tadi. Bu mulohazalarda hozirgi talqindagi
dialektikaning asoslari mujassamlashgan. SHu sababli dialektikaning tarixan