Mavzu: Ertangi pomidor yetishtirish texnologiyasi Reja: I. Kirish II. Asosiy qism 1 Ertangi pomidor yetishtirish texnologiyasi

Urug’lik. Urug’larni mexanizatsiyalashtirilgan usulda ajratib olish uchun VST-1,5 tomat ezgich mashinadan foydalaniladi. Bu mashina 2,8 kvt quvvatga ega bo’lgan elektrodvigateldan harakatga keladi, u urug’ni pomidor pusti va sharbatidan ajratadi. Ish unumi soatiga 1t pomidorni ezib urug’ini ajaratadi.
Mashinaga 4 kishi xizmat qiladi. Pomidor gektaridan 50-80 kg urug’ beradi.
Qalampirlar: Achchiq qalampirlar tarkibida ko’p miqdorda achchiq modda- kapsaitsin (S18N2803) bo’lishi, po’stining yupqa mevalarining maydaligi bilan farq qiladi. Achchiq qalampir quruq yanchilgan holda ovqatga ishlatiladi, shuningdek, sabzavotlarni sirkalashda, tuzlashda va konservalashda dorivor sifatida foydalaniladi. CHuchuq qalampirning mevalari yirik, seret, tarkibida bir oz kapsaitsin moddasi bor, mazasi ko’pincha chuchuq bo’ladi. CHuchuk qalampirlar ovqatga shuningdek undan turli xil konservalar tayyorlashda foydalaniladi.
Qalampirning navlari morfologik belgilardan tashqari tezpisharligi, serhosilligi, xush-ta’mligi, tarkibidagi shakar va vitaminlarning miqdori jixatidan ham farq qiladi. O’zbekistonda achchiq va chuchuq qalampirlarning quyidagi navlari tumanlashtirilgan:
Marg’ilon 330 kechpishar, achchiq Pikantno’y-yarim achchiq, Lastochka tezpishar, Dar Tashkenta va Zarya Vostoka - o’rtapishar, Zumrad-kechpishar.
Baqlajon. Baqlajon oziq moddalar va vitaminlar unchalik emas. Mevasining tarkibida 6-11 quruq moddalar, 2,5-4 shakar; 0,6-1,4 oqsil va 0,2-0,4 yog’lar bo’ladi. Undagi vitamin S ning miqdori 1,5-7 mg % atrofida o’zgarib turadi.
Baqlajonning barra mevasi ovqatga ishlatiladi va konserva sanoatida keng
87
miqyosda foydalaniladi. To’liq yetilgan mevalarida solaning M (molongen) deb ataluvchi taxir modda to’planib ular iste’molga yaroqsizlanadi.
Navlari. Markaziy Osiyoda baqlajonning asosan quyidagi navlari tarqalgan, Bolgarskiy 87 o’rtapishar, Avrora, yerevanskiy.
Qalampir va baqlajon juda issiqsevar bo’lib, o’suv davri maysalar ko’ringandan mevalari yetilguncha -120-160 kun .Kunduzgi harorat 250dan va tungisi 15-180 dan boshlaganda o’simlik yaxshi o’sib rivojlanadi. Harorat 11-130 bo’lganda o’simliklar o’sishdan to’xtaydi va -0,5-10 sovuqda nobud bo’ladi.
Baqlajon va qalampir pomidorga qaraganda issiqni ko’proq talab qiladi, uning o’suv davri birmuncha uzun. Urug’i 13-140da una boshlaydi, o’sishi va rivojlanishi uchun eng qulay harorat 20-300. Harorat 200dan past bo’lganda gullarning changlanishi va mevalarning o’sishi to’xtab qoladi. 150dan past haroratda esa gul va tugunchalari yoppasiga to’kilib ketadi. Harorat 10 ga yaqinlashganda o’simliklar nobud bo’ladi.
Agrotexnikasi. Baqlajon va qalampir almashlab ekishda, odatda, ular ildizmevalilar, piyoz, poliz ekinlari va karamdan keyin pomidor bilan bir dalaga joylashtiriladi.
Qalampir va baqlajondan birmuncha mo’l va ertagi hosil olish uchun ularning ko’chatlari diametri 6-8 smli chirindi tuvakchalarda yetishtiriladi.
O’zbekistonda pomidor yetishtiriladigan maydonlarga kuzgi shudgorlash davrida har gektar yerga 20-30t go’ng, 4-5 ts superfosfat solish, o’suv davrida esa gektariga 100-120 kg hisobida ammiakli selitra bilan ekinlarni 1-2 marta oziqlantirish tavsiya etiladi.
Maysalar 5-6 ta barg chiqarganda aprel oyining boshlari (janubiy tumanlarda) yoki ikkinchi yarmida ko’chatlari dalaga o’tkaziladi. Qalampirlarni, ayniqsa, tezpishar navlarini may oyining birinchi o’n kunligida ham ekish mumkin.
Pomidorni dalaga bevosita urug’ini ekib o’stirish ham mumkinmi? Bunda ularni yetishtirishga qilinadigan harajatlar ancha kamayadi. Dalaga bevosita urug’i ekilgan pomidor o’simligining sovuqqa, qurg’oqchilikka hamda stolbur kasalligiga chidamliligi bir oz oshadi. Pomidor urug’ini martda va aprelning boshlarida chigit yoki sabzavot seyalkasida (SKON- 4,2,SO-4,2), (SON-2,8;SKO’P-4,2 va SPU-6) gektariga 2-3 kg normada ekiladi.
Urug’ni oddiy usulda qatorlab yoki kvadrat uyalab ekish mumkin.