Мавзу. Ернинг ички динамик жараёни р е ж а: Тектоник ҳаракатларнинг турлари

МАВЗУ. ЕРНИНГ ИЧКИ ДИНАМИК ЖАРАЁНИ
Р Е Ж А:
1.Тектоник ҳаракатларнинг турлари.
2.Тоғ жинсларининг дислокацияси, унинг турлари: бурмали ва узилмали дислокациялар ва уларнинг табиий қурилиш ашёларинингн ётиш ва қазиб олиш шароитга таъсири.
Ернинг устки қавати яъни ер қобиғи (литосфера) узлуксиз равишда харакат қилиб, тебраниб ва узининг геоморфологик киёфасини ўзгартириб туради. Литосферанинг ўзгариши ва харакати ернинг ички қисмидаги-ендоген кучлар таъсирида бўлади ва улар эндоген жараёнлар деб аталади. эндоген жараёнларга магматизм, метоморфизм, вулканизм, тектоник харакатлар ва сейсмик ҳодисалар киради.
Тектоник харакатлар ҳақида тушинча ва уларнинг турлари.
Тектоника грекча сузидан олинган булиб, тузилиш деган маънони билдиради. Геотектоника (ёки эрнинг тектоникаси)-геология фанининг тармоғи бўлиб, ер қобиғининг тузилиш хусусиятларини ва ривожланишини ўрганади. Ер юзасида айрим жойлар кўтарилиб тоғлар ҳосил бўлади, бунинг ҳисобига эрнинг бошқа жойлари чўкади, тоғ жинсларининг ётиш шароитлари ўзгаради. Бундай ҳодисаларни вужудга келтирувчи ҳаракатлар тектоник ҳаракатлар деб аталиб, улар ернинг ички (ендоген) динамик кучи билан чамбарчас боғлиқдир.
Ер қобиғининг турли қисмида ҳаракатлар ҳар хил тезликда юзага келади. Натижада тоғ жинслари бир-бири билан ўрин алмашади, қатламлар бир-бирига нисбатан сурилади, ётиш шакллари ўзгаради.
Ер қобиғининг геосинклинал зоналарига нисбатан тинч тектоник режимда бўлган қисми платформа деб аталади. Платформалар катта-катта майдонларни эгаллайди. Уларга Рус, Ғарбий Сибир платформаси киради. Платформалар икки қаватдан иборат бўлиб, пастки қавати бурмаланган чўкинди, ёхуд метаморфик ва магматик жинслардан тузилган бўлади. Устки қавати эса горизонтал ҳолда ётган чўкинди жинслардан иборат.
Ер қобиғининг узоқ вақтлар чўкинди жинслар тўпланадиган ва платформалар орасида жойлашган, актив тектоник ҳаракатлар бўлиб турадиган қисми геосинклинал деб аталади. Геосинклинал ер қобиғининг асосий геотектоник элементларидан бири бўлиб, у платформанинг аксини тасвирловчи зонадир. Геосинклинал худудларга Алп, Карпат, Кавказ тоғлари ва Ўрта Осиё тоғ тизмалари киради.