Mavzu: Eritmadagi temir(II)ni bixromatometrik aniqlash reja

5Fe²⁺+ MnO₄^2- + 8H⁺ = 5Fe³⁺ + Mn²⁺ + 4H₂O
Analizni bajarish tartibi. Qotishma yoki rudaning tortimini olishda uning tarkibidagi temirning miqdori 0,2-0,6 gr bo‘lishi hisobga olinadi. Tortim qizdirilgan holda sulfat yoki xlorid kislotada eritiladi. Hosil bo‘lgan eritma 250 ml hajmli o’lchov kolbasiga to’la o‘tkaziladi, kolbaning belgisigacha suv qo‘shilib, eritma astoydil aralashtiriladi. Hajmi 0,5 l bo’lgan titrlash kolbasiga alikvot qism olib, unga 5 ml konsentrlangan HCl qo‘shiladi va eritma deyarli qaynaguncha isitiladi. Issiq eritmani to‘xtovsiz aralashtirib turgan holda rangsizlanguniga qadar SnCl₂ eritmasidan tomiziladi. Eritma rangsizlangandan so‘ng unga yana bir tomchi SnCl₂ qo‘shib (ortiqcha miqdorda qaytaruvchi qo‘shmang), rangsiz eritmani vodoprovod jo‘mragi ostida tez soviting va hajmi taxminan 100 ml bo’lgunga qadar distillangan suv, 15 ml HgCl₂ qo‘shib, aralashtiriladi. Agar aralashma to‘g‘ri tayyorlangan bo’lsa, u holda ozgina oq cho‘kma (Hg₂Cl₂) hosil bo’lishi kerak. Agar cho‘kma hosil bo’lmasa yoki qoramtir bo’lsa, analiz qayta bajarilishi kerak. Eritmadan cho‘kmani ajratmay ustiga taxminan 200 ml suv va 8-10 ml himoyalovchi eritma qo‘shib, byuretkadagi KMnO₄ bilan pushti rang hosil bo’lgunga qadar titrlanadi. Rang 10-15 sek davomida yo‘qolmasligi kerak. Titrlash kamida uch marta takrorlanadi. Titrlash natijalari jadval ko‘rinishida yoziladi.
Analiz natijalarini hisoblash quyidagi formula yordamida bajariladi:


XULOSA
Hozirgi kunda Oʻzbekistonimizda taʼlim sohasiga katta eʼtibor qaratilmoqda. Xususan kimyo va biologiya fanlariga ham katta eʼtibor qaratilib buning uchun hurmatli prezidentimiz tomonidan turli xil qarorlar imzolanmoqda va chuqur islohotlar olib borilmoqda. Kimyo va biologiya yo'nalishiga katta miqdordagi sarmoya ajratilmoqda. Bundan tashqari bu sohaga tegishli maʼlumotlarni koʻpaytirish uchun turli xil darsliklar, qoʻllanmalar va qoʻshimcha adabiyotlar tayyorlanmoqda va nashr etilmoqda. Xususan ushbu Izoxinolin mavzusi ham kelajakda kimyo va biologiya fani boyicha o'qiydigan yoki hozir oʻqiyotgan talabalarga katta yordam boʻladi.
Kimyoviy taxlil usullari orasida gravimetrik (tortma) taxlil usuli eng aniq usuldir. Lekin bu usulning kamchiligi modda va idishlarni tortishga ko‘p vaqt ketishidadir. Taxlilni bunday sekin bajarilishi amaliy ish talablariga ko‘pincha javob beraolmaydi. Masalan, biror texnologik jarayonni (domna yoki marten protsesslarini) kimyoviy nazorat qilishda, brakni oldini olib, jarayonni kerakli tomonga yo‘naltirish uchun taxlil natijalari tez tayyor bo‘lishi kerak. O‘z vaqtida olinmagan natijalar, aniq bo‘lsa ham, keraksiz bo‘lib qoladi. Xajmiy taxlil tezlik jihatidan gravimetrik taxlilga nisbatan katta afzalliklarga ega. Masalan, mor tuzi tarkibidagi temir (II) miqdorini tortma taxlil usuli bilan aniqlashga ko‘p vaqt talab etiladi, qachonki bu ishni titrimetrik usulda bir necha daqiqa ichida bajarish mumkin.
Magniy, marganets, temir (II) va temir (III)ning nitrati, xloridi, sulfatlari suvda eruvchan. Temir (III)ning suyultirilgan eritmasi sarg’ish-qo’ng’ir rangli, qolgan kationlarning eritmalari rangsiz bo’ladi. Vismut (III) suvli eritmasida gidrolizlanadi. Shuning uchun kislotali eritmalari ishlatiladi. U konsentrik xlorid kislota bilan kompleks anion hosil qiladi.