Mavzu: Engil atletikada tayyorgarlik turlarining o’rni Reja

Musobaqalar va trenirovkalarni davrlash: 
Sport kalendari sport 
musobaqalarini 
o’tkaziladigan 
vaqtini 
ko’rsatib 
musobaqa 
davrini 
chegaralanganligini belgilaydi. Musobaqalar kalendarini rejalashtirishda trenirovka 
jarayonlarini ratsional davrlash, va uning qonuniyatlaridan samarali foydalanish 
kerak. musobaqa kalendarlari ko’p omillar ta’siri ostida bo’lib, trenirovka davrlariga 
nisbatan mustaqildir. Musobaqalarning muddatlari sport formasini saqlab turish 
imkoniyatlarini hisobga olgan holda belgilanadi. Musobaqa miqdori sport 
mahoratini oshirish uchun, jismoniy va iroda fazilatlarini takomillashtirish uchun 
etarli bo’lish kerak. Musobaqalar orasida sportchilar ish qobiliyatini tiklash uchun 
intervallar bo’lish kerak. Musobaqalar kalendari an’anaviy va o’zgarmas qilib 
tuzilishi kerak. 
25
Sport trenirovkasi davrlarining o’ziga xos xususiyatlari har bir davrda 
trenirovka jarayonini tarkibini xarakterlovchi o’ziga xos belgilarga ega. Trenirovka 
davrlari sportchilarning tayyorgarlik jarayonlariga bog’liq.
Jismoniy tayyorgarlik ixtisosni chuqurlashtirish bilan birga funktsional 
imkoniyatlarni 
takomillashtirishga 
qaratilgan. 
Sport 
formasi 
jismoniy 
tayyorgarlikka va uning natijasida maxsus tayyorgarlikka bog’liq bo’ladi. Tayyorlov 
davrining maxsus tayyorgarlik bosqichida jismoniy tayyorgarlik sport turining 
o’ziga xos xususiyatlarini takomillashtirishga qaratilgan bo’ladi. Maxsus jismoniy 
tayyorgarlikka katta e’tibor beriladi. Sport texnik tayyorgarligida harakatlar 
texnikasini musobaqa davrida olingan kabi sport o’zlashtirib boriladi. Shu bilan 
birga maxsus taktik tayyorgarlik ham kengaytiriladi. Sport musobaqalari 
tayyorgarlikning maxsus iroda tayyorgarligi ahamiyati ortadi. Trenirovkaning 
maxsus tayyorgarlik bosqichi musobaqa oldi bosqichi deb atalishi mumkin. Bu 
bosqichda qo’lga kiritilgan sport formasi boshlang’ich forma hisoblanadi. 
Tayyorgarlik davrining funktsiyasi amalga oshganligini har bir bosqichda 
erishilayotgan natijalar ortib borishida ko’rish mumkin.
O’zlashtirilgan malaka va mahoratlarni mustahkamlanadi hamda 
harakatlarni bajarishni ta’minlash harakat koordinatsiyasini takomillashtirish va 
taktik tafakkurni rivojlantirish talablarini o’rtaga qo’yadi. Musobaqa oldidan bir 
necha kun to’liq dam olish maqsadga muvofiq emas. Malakali sportchilar har kungi 
trenirovkalarni to’xtatmasliklari ham mumkin. Yuklamalarning hafatalik oshib 
borishi mikrotsikllarda trenirovka kunlarining ko’payishi bilan xarakterlanadi.
Ma’naviy iroda tayyorgarligi sohasida sportchini erishgan yutuqlariga yoki 
mag’lubiyatga to’g’ri munosabatda bo’lishini ta’minlash, faol dam olish va 
kelgisidagi tadbirlarga ijobiy his-tuyg’ularni shakllantirishdan iborat bo’ladi.
O’tish davrida musobaqa va og’ir jismoniy yuklamalardan iborat mashqlar 
to’xtatiladi. Umumiy tayyorlov mashqlariga katta e’tibor qaratiladi. Shuningdek, 
faol dam olishning vositalaridan keng foydalaniladi. Agar sportchi tayyorlov davrida 
etarli darajada jismoniy yuklamalar olmagan bo’lsa, doimiy trenirovka mashg’uloti 
o’tmagan bo’lsa, musobaqalar va nazorat mashg’ulotlarida qatnashmagan bo’lsa 
uning uchun o’tish davri zarur bo’lmaydi.
25
M.J.Abdullayev, M.S.Olimov,N.T.To’xtaboyev Yengil atletika va uni o’qitish metodikasi 2017

---