Mavzu: Elеmеntlar Davriy sistеmasi va Davriy qonuni

Davr boshlanishi yangi elektron pog‘ona tashkil bo‘lishi bilan mos keladi. Har bir davr inert gaz bilan tugaydi. Ularda (geliydan tashqari) tashqi pog‘ona 8 ta elektrondan iborat va ns²np⁶ (n-bosh kvant soni) simvolikasiga ega.

Bosh va yonaki guruhchalar elementlari elektron pog‘onalari to‘lib borishi bilan farqlanadi. Bosh guruhlardagi barcha elementlarda yo tashqi s-pog‘onacha (I va II guruhlar s-elementlari), yoki tashqi p-pog‘onacha (III va IV guruh p-elementlari) to‘lib boradi. Uchta dekadadan (Sc-Zn, Y-Cd, La-Hg) iborat birinchi yonaki guruhchalarda ichki d-pog‘onachalar to‘lib boradi va ular d-elementlar deb ataladi. Lantanoid va aktinoidlar ikkinchi yonaki guruhchalarida yanada ichkiroq bo‘lgan f-pog‘onachalar to‘lishi ro‘y beradi va ular f-elementlar deb ataladi.


Yangi mavzuni mustahkamlash.
1. Qanday elementlar atomlari tugallangan va tugallanmagan tashqi elektron
pog'onalariga ega?
2.Bosh guruhchalarda element tartib raqami ortishi bilan xossalari qanday o'zgaradi?
3.Qaysi metall faolroq hisoblanadi: a) natriy yoki rubidiy; b) kaliy yoki skandiy;

Uyga vazifa. O`tilgan mavzuni mustahkamlab kelish.

“Tasdiqlayman” O`quv ishlari bo`yicha direktor o`rinbosari : ________________

Sana: .09.2019 yil Sinflar: 9-A, 9-B Dars: 2
Mavzu: Atom yadrosi
Darsning maqsadi: 1. Ta`limiy maqsad: O‘quvchilarga 8-sinfda o‘rganilgan atom yadrositizilishi haqidagi nazariy bilimlarni takrorlash hamda chuqurlashtirishdan iborat.
2.Tarbiyaviy maqsad: O’quvchilarga mavzuda keltirilgan misollar asosida nutqini oshirish va tarbiya berish;
3. Rivojlantiruvchi maqsad: O’quvchilarni ongini tafakkurini o`stirish dunyoviy bilimlarini rivojlantirish.
4. Kompitensiya elementlari: Fanga oid kompitensiya- Kimyoviy elementlar davriy qonuni va davriy jadvalni biladi va tushuntira oladi; Umumiy kompitensiya- Axborotlar bilan ishlash kompetensiyasi, Milliy va umummadaniy kompetensiya
Dasrning turi: an`anaviy Darsning usuli: ma`ruza darsi. Savol- javob
Darsning jihozi: Elementlar davriy jadval. Kodaskop. Ko`rgazmali materillar , darsga
oid sladlar kimyoviy moddalar to`plami va darsli
Darsning tashkiliy qismi:
1.O`quvchilar bilan salomlashish 2.O`quvchilarning davomatni aniqlash. 3.O`quvchilar bilan siyosiy daqiqa. 4. O`tilgan mavzuni so`rash.
Darsning rejasi:

1. 
   Atom tarkibi. Izotoplar nima? Izobarlar nima? Izotonlar nima?
   

Yangi darsning bayoni Darsda atom tuzilishini tushuntirishni quyidagi savollar ketma-ketligi asosida suhbat tarzida tashkil etish orqali amalga oshirish maqsadga muvofiq bo‘ladi:

1. 
   Атомнинг таркиби мураккаблиги қайси ҳодиса кашф этилгач маълум бўлди?
   
2. 
   Э.Резерфорд қандай тажрибалар ўтказди?
   
3. 
   Э.Резерфорд атомнинг қандай моделини таклиф этди?
   
4. 
   Атом таркибига қандай заррачалар киради? Уларнинг заряди қанақа?
   
5. 
   Атом таркибидаги заррачалар сони қандай топилади?
   
6. 
   Изотоп, изобар, изотонлар нима?
   
7. 
   Молекула ва ионлардаги заррачалар сони қандай топилади?
   

O‘quvchilardagi mavjud BKM asosida mavzu qisqacha bayon etiladi.

• 
  Атом бўлинмас деган тушунча 2500 йил илгари юнон олими Демокрит томонидан киритилган бўлиб, 19 аср охиригача сақланиб келди;
  
• 
  1896 йил радиоактивлик ҳодисаси кашф этилгандан сўнг атомнинг физикавий усулда бўлиниши мумкинлиги маълум бўлди, шунинг учун атомни кимёвий бўлинмас заррача деб аташ қабул қилинди;
  

• 
  Атом икки қисмдан иборат бўлиб, марказда мусбат зарядли ядро, унинг атрофида эса манфий зарядли қобиқ мавжуд;
  
• 
  Атом ядросида протон ва нейтрон жойлашган. Протон мусбат зарядли, нейтрон эса зарядсиз заррача. Уларни умумий ҳолда нуклонлар деб аталади;
  
• 
  Ядро заряди бир хил, массаси эса ҳар хил бўлган атомлар изотоплар деб аталади. Масалан, О¹⁶, О¹⁷, О¹⁸ каби. Водороднинг ҳам 3 та изотопи мавжуд бўлиб, улар тегишлича Н¹ – протий, Н² – дейторий (D), H³ – тритий (T) деб аталади. Улар иштирок этган сув формулалари қуйидагича ёзилади: Н₂О – оддий сув, D₂О – оғир сув, Т₂О – ўта оғир сув;
  
• 
  Ядро заряди ҳар хил, массаси эса бир хил бўлган атомлар изобарлар деб аталади. Масалан, Na²⁴, Mg²⁴.
  
• 
  Фақат нейтронлар сони бир хил бўлган атомлар изотонлар деб аталади. Масалан, Mn⁵⁵, Fe⁵⁵. Уларнинг ҳар бирида тенг сондаги 30 тадан нейтрон бор.
  
• 
  Молекулалардаги заррачалар сони улар таркибидаги атомларнинг заррачалари сонини йиғиндиси билан топилади. Масалан, сув Н₂О да 10 та протон, 10 та электрон, 8 та нейтрон бор.
  

Дарсда қўшимча маълумотлар билан таништириш учун қуйидаги муаммоли саволлар берилади:

1. 
   С¹⁴ изотопининг қандай аҳамияти бор?
   
2. 
   Ўртача нисбий атом масса қандай ҳисоблаб топилади?
   
3. 
   Изотопнинг масса улуши қандай топилади?
   
4. 
   Нуклонларнинг масса улуши қандай топилади?
   

Uyga vazifa:

1. 
   8-sinf darsligidan II bob 7,8§ ni takrorlash.
   
2. 
   Darslikdagi § ni o‘qish.
   
3. 
   Mavzu yuzasidan test topshiriqlarini yechish.
   

“Tasdiqlayman” O`quv ishlari bo`yicha direktor o`rinbosari : ________________

Sana: 12.09.2019 yil Sinflar: 9-A, 9-B Dars: 3