Mavzu: Elеmеntlar Davriy sistеmasi va Davriy qonuni

4. Kompitensiya elementlari: Fanga oid kompitensiya- 1)Kimyoviy jarayon ,hodisalarni kuzatish, tushunish va tushuntirish 2) Element va hodisalarni kimyoviy tilda ifodalay olish. 3)Kimyoviy tajribalar o’tkazish va amaliyotda qo’llash. Umumiy kompitensiya- 1)Kommunikativ kompitensiya, 2) Axborotlar bilan ishlash kompitensiyasi, 3) O’zini o’zi rivojlantirish kompitensiyasi, 4) Ijtimoiy faol fuqarolik kompitensiyasi, 5) Milliy va umummadaniy kompitensiya, 6) Matematik savodxonlik, fan va texnika yangiliklaridan xabardor bo’lish hamda foydalanish kompitensiyasi
Dasrning turi: an`anaviy Darsning usuli: ma`ruza darsi. Savol- javob
Darsning jihozi: Elementlar davriy jadval. Kodaskop. Ko`rgazmali materillar , darsga
oid sladlar kimyoviy moddalar to`plami va darslik
Darsning tashkiliy qismi:
1.O`quvchilar bilan salomlashish. 2.O`quvchilarning davomatni aniqlash.
3.O`quvchilar bilan siyosiy daqiqa. 4. O`tilgan mavzuni so`rash.
Yangi darsni rejasi.

Yangi darsning bayoni.
Uglevodorodlarning asosiy tabiiy manbalari toshko`mir, neft va tabiiy gaz hisoblanadi Toshko`mir, neft va tabiiy gaz hamda ulardan olingan mahsulotlardan foydalanishda kundalik ehtiyot choralarini ko`rish talab etiladi. O’zbekistonda qidirib topilgan gaz zaxiralari 2 trillion kubometrga yaqin 160 dan ortiq neft konlari mavjud. Neft va gaz mavjud bo`lgan beshta asosiy mintaqa: Ustyurt, Buxoro-Xiva, Janubi-G`arbiy Hisor, Surxondaryo, Farg`ona. Respublikamizda neft va gazni qayta ishlaydigan zavodlar Farg`ona, Oltiariq, Sho`rtan, Muborak va Ko`kyumaloqda faoliyat ko`rsatmoqda.
Toshko`mir. Yoqilg`i sifatida ishlatilishidan tashqari, undan metallurgi sanoatida rudalardan temirni suyuqlantirib olishda ko`p miqdorda kerak bo`ladig koks ham tayyorlanadi. Koks olish maxsus koks tayyorlash zavodlarida amalga oshiriladi. Toshko`mir maxsus koks pechlarida havosiz sharoitda 1000°C gacha qizdirib, quruq haydal (kokslanadi), bunda uchuvchan moddalar, uglerod va kul aralashmasidan ibor g`ovak birlashma (substansiya) - koks hosil bo`ladi. Bu aralashma 25-79<sup>o</sup>C gacha sovutilganda undan toshko`mir smolasi, ammiak suvi, koks gazi deb ataluvc gazsimon mahsulotlar olinadi. Toshko`mir smolasi dastlabki vaqtlarda koksokimyo sanoati va gaz sano chiqindisi sifatida tashlab yuborilardi, hozir esa undan bir qator organik moddalar olishda manba sifatida foydalaniladi.

Neft - gazsimon, suyuq va qattiq uglevodorodlarning aralashmasidan iborat ysimon, rangi - sariq yoki och-qo'ng'ir rangdan qora ranggacha, yoqimsiz ga ega, suvdan yengil, zichligi 730 dan 860 kg/m³ gacha bo`lgan suyuqlik. Neftda uglevodorodlardan tashqari biroz miqdor naften kislotalari, oltingugurt izot tutgan birikmalar bo`ladi. Turli joylardan qazib olinadigan neftning tarkibi har xil bo`ladi. Ic ikki yonuv dvigatellari uchun suyuq yoqilg`ining asosiy ibayi va kimyo sanoati uchun qimmatbaho xomashyo bo`lgan neftdan sintetik chuklar, plastmassalar, kimyoviy tola va boshqa ko`plab moddalar olinadi.
Bunda bir qator fraksiyalar: 1) C₄-C_p uglevodorod tarkibli biriuchi fraksiya 195°C) - benzin; 2) C₉-C,₆ uglevodorod tarkibli ikkinchi fraksiya (200-300°C) rosin; 3) 300°C dan yuqori haroratda qaynovchi uglevodorodlar fraksiyasi olinadi.
Benzin va kerosinni ikkilamchi fraksiyali haydashga berilganda turli markadagi sus yoqilg`ilar, turli navdagi aviatsiya va avtomobil yoqilg`ilari, yorituvchi, or uchun yengil va og`ir kerosinlar olinadi. Kerosin raketa dvigatellari uchun yonilg’i hisoblanadi.
Mazut bug` qozonlari uchun yoqilg`i, surkov moylari, vazelin, paraim olishda ashyo sifatida ishlatiladi. Uni o`ta qizigan bug` yordamida (uglevodorodlar alangalanib ketishining oldini olish uchun) haydaladi. Mazutdan mashina moyi, aviatsiya moylari kabi bir qaucha turdagi mineral moylar ham olinadi.