Mavzu: Element organik brikmalarning rivojlanish tarixi

Mavzu: Element organik brikmalarning rivojlanish tarixi.

• Mavzu: Element organik brikmalarning rivojlanish tarixi.

Reja:

• Element organik brikmalarning tarixi.
• Magniyorganik brikmalarning olinishi.
• Fenil magniy xloridning sintezi.
• Platina haqida ma’lumot.

Birinchi elementorganik birikmalarning sintez qilinganiga 200 yildan oshdi. Bular qatoriga metall organik birikmalar xam kiradi. Bu metallarga asosan oraliq metallar – Sb, Pb, Hg olingan. Lekin ulardan keng foydalanish yo’lga qo’yilmagan. Faqatgina 70 yildan keyingina tetraetil qo’rg’oshinni dvigatellarda antidetanator sifatida ishlatiladi. Xozirgi kungacha juda ko’p elementorganik brikmalar aniqlangan. Bularga metallardan Mg, Co, Fe, Ni, Pt, Zn, Cu, Au, Ag va boshqa metall birikmalari kiradi.

Metalmaslardan Si, P, N, S, birikmalari kiradi. Bu moddalarni o’rganishda valentlik qonunlariga bo’ysunmaslik aniqlandi. Masalan karbaron birikmasida C va B atomlari o’zaro 6 ta bog’ orqali bog’langan, sistema judaxam mustaxkam va aromatik xususiyatga ega. 1900-yilda v. Grinyard magniy organik brikmalarni olishni kashf qildi. Bular magniyalkil va magniyaril galogenidlardir. R—Mg—X

Bu moddalar organik sintezda keng qo’llanib Grinyar reaktivi deb ataladi. Magniyalkil galogenidni olish usuli juda xam oddiydir. Bunda yodmetanga Mg metali aralashtirib efirga solinadi. efir CH3J + Mg → CH3MgJ 1904-yilda V.V.Chelisev uchlamchi elementorganik birikmalarini sintez qildi. Magniyorganik birikmalarning geterosiklik zosilalarini olishdi

XX asirning 30-yillarida P.P.Sharign feniletil spirti va efir kompanenti yordamida oraliq maxsulot fenilmagniy xloridni katalizatorsiz sintez qildi. Buning uchun xlorbenzolni magniy ishtirokida avtoklavda qizdiriladi. Mg C2H4O C6H5Cl → C6H5MgCl ——→ C8H9 OMgCl →C8H9OH M.G.Kucherov va K.A.Gofman simoborganik birikmalarni usulini ishlab chiqdi. Shuningdek V.Paul oltinorganik birikmalarni, P.P.Sharigin esa natriyorganik birikmalarni sintez qildi.

XX asirning 30-yillarida P.P.Sharign feniletil spirti va efir kompanenti yordamida oraliq maxsulot fenilmagniy xloridni katalizatorsiz sintez qildi. Buning uchun xlorbenzolni magniy ishtirokida avtoklavda qizdiriladi. Mg C2H4O C6H5Cl → C6H5MgCl ——→ C8H9 OMgCl →C8H9OH M.G.Kucherov va K.A.Gofman simoborganik birikmalarni usulini ishlab chiqdi. Shuningdek V.Paul oltinorganik birikmalarni, P.P.Sharigin esa natriyorganik birikmalarni sintez qildi.

Platinani 1803-yilda Volloston toza xolda olgan. Metalning zichligi 21.450g/sm3. tsuyuq =17720C, tqay =38270C. Kimyoviy ta’sirlarga chidamli. Tug’ma platinaning tarkibiga asosan tug’ma ferroplatina minerallari (massa ulishi: 77-81%Pt, 20-14%Fe) va poliksen (80-92% Pt, 10-6%Fe), qolgani ko’pincha plastinasimon metallar va shuningdek, mis va nikellar bo’ladi. Platina kimyoviy idishlar tayyorlash uchun va katalizator sifatida ishlatiladi. Karroziya bardosh, yuqori xaroratga turg’un, bosim ostida yaxshi ishlanuvchanlik kabi muxim xossalariga egaligidan platina texnikaning barcha soxalarida ishlatiladi.

Platina eng keng tarqalgan katalizatorlardan biri, xususan, oksidlanish reaksiyalari (SO2 ni oksidlab, sulfat kislotani sintezlash, NH2 ni oksidlab, azot kislotasini sintezlash) da ishlatiladi. Platinaning ko’p qismi zargarlik buyumlari tayyorlashda ishlatiladi. Platina guruxiga osmiy, iridiy, palladiy elementlari kiradi. Platinaning olinishi osmiyning olinish usuliga asoslangan. Bunda filtratda xosil bo’lgan (NH4)2[PtCl6] kompleks xolida bo’lib, ammoniy geksaxlor platinat-IV ni qizdirib platina olinadi. (NH4)2[PtCl6] → 2NH3 + 2HCl + 2Cl2+ Pt

• Etiboringiz uchun rahmat!