Mavzu: Elektron to‘lov tizimi tushunchasi

Savol va topshiriqlar:

1. 
   Elektron to‘lov tizimlari (ETT) to‘g‘risida umumiy tushunchalar.
   
2. 
   ETT rivojlanish bosqichlari.
   
3. 
   ETTning sinflanishi.
   

4. ETTning xususiyatlari.
2 - LABARATORIYA MASHG’ULOTI
Mavzu: Plastik kart asosida to‘lovni amalga oshirish mexanizmi va
ularning turlari.
Tayanch so‘zlar va iboralar: “E-to’lov tizimlari”, kompyuter tizimida “E-to’lov tizimlari” bilan ishlash, unumdorlik, ma’lumotlarni qayta ishlash, adapter, tizim, tasvirlarni qayta ishlash, ishonchlilik, tezlikni kamaytirish, qayta ishlash, tayyorlik koeffitsienti, xususiyatlar, amaliy dastur.
Ishning maqsadi: O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qarori plastik kartochkalar asosida hisob-kitob qilish tizimini yanada rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida (O‘zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to‘plami, 2004 y., 38-39-son, 425-modda; 2006 y., 24-son, 219-modda; 2007 y., 33-34-son, 345-modda; 2008 y., 20-21-son, 177-modda; 2010 y., 16-son, 124-modda; 2011 y., 52-son, 561-modda)
Umumiy ma’lumotlar:
Plastik kartochkalar asosida naqd pulsiz hisob-kitob qilish tizimini yanada rivojlantirishni rag‘batlantirish, ulardan chakana savdoda, kommunal xizmatlarga va xizmatlarning boshqa turlariga haq to‘lashda foydalanish, shuningdek pul mablag‘larining bankdan tashqari aylanishini qisqartirish maqsadida Vazirlar Mahkamasi qaror qiladi:
1. O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki tomonidan O‘zbekiston Banklar uyushmasi va respublika tijorat banklari bilan birgalikda ishlab chiqilgan 1-ilovaga* muvofiq 2006 yil oxirigacha tijorat banklari tomonidan plastik kartochkalardan foydalangan holda hisob-kitob qilish tarmog‘ini kengaytirishning prognoz jadvali ma’qullansin.
2. O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki, O‘zbekiston Banklar uyushmasi uch oy muddatda Banklararo protsessing markazi negizida savdo va xizmatlar sohasi tashkiloti yoxud plastik kartochka egasiga qaysi bankda xizmat ko‘rsatilishidan qat’i nazar, barcha savdo shoxobchalarida bank operatsiyalarini yagona rejimda amalga oshirish imkonini beruvchi O‘zbekiston Banklar uyushmasi huzuridagi Yagona umumrespublika protsessing markazini tashkil etsinlar.
4. Belgilab qo‘yilsinki, plastik kartochkalardan foydalanib tovarlarni sotishda va xizmatlar ko‘rsatishda xo‘jalik yurituvchi sub’ektlar tomonidan beriladigan terminal cheklari, shuningdek qonun hujjatlarida belgilangan tartibda elektron raqamli imzo bilan tasdiqlangan elektron tijorat chakana savdo to‘lovlari tizimlarining tranzaksiyalari («elektron cheklar»)dan ko‘chirmalar kvitansiyalar, talonlar, chiptalarga hamda tovarlar va xizmatlarga haq to‘langanligini tasdiqlovchi ularga tenglashtirilgan boshqa hujjatlarga tenglashtiriladi.
5. CHakana savdo korxonalariga yuridik shaxslarning korporativ plastik kartochkalari bo‘yicha tovarlarni oylik tovar aylanishi hajmida sotuvlar ulushi cheklanmagan holda sotishga ruxsat berilsin.
6. Plastik kartochkalarning emitentlari bo‘lgan tijorat banklari:
- 2005 yil 1 yanvargacha barcha filiallar, minibanklar va jamg‘arma kassalarida to‘lovlarni plastik kartochkalar bilan qabul qilish bo‘yicha terminallar o‘rnatsinlar;
- aylanma mablag‘lar taqchilligiga duch kelayotgan chakana savdo va xizmatlar sohasi tashkilotlarining to‘lovlarni plastik kartochkalar bilan qabul qilish bo‘yicha terminallar sotib olishi uchun o‘z mijozlarining so‘rovlari bo‘yicha imtiyozli kreditlar bersinlar (Markaziy bankning qayta moliyalash stavkasining 50 foizi stavkasi bo‘yicha);
- terminal tarmog‘ining uzluksiz ishlashi va plastik kartochkalardan foydalangan holda o‘z mijozlariga ko‘rsatiladigan xizmatlar turlarini kengaytirish chora-tadbirlarini ko‘rsinlar.
7. Tijorat banklari va YAgona umumrespublika protsessing markazi:
- bankomatlar, terminallar, kommutatsiya uskunalari va plastik kartochkalar bo‘yicha to‘lovlarni amalga oshirish uchun foydalaniladigan boshqa asbob-uskunalardan, shuningdek dasturiy ta’minot sifatidagi mol-mulkdan 2005 yil 1 yanvardan 2014 yil 1 yanvargacha mulk solig‘i to‘lashdan;
- plastik kartochkalar, sarflanadigan materiallar, grafik va elektron shaxslashtirish qurilmalari, terminallar, bankomatlar va plastik kartochkalar bo‘yicha to‘lovlarni amalga oshirish uchun foydalaniladigan boshqa asbob-uskunalarni import qilishda 2014 yil 1 yanvargacha bojxona to‘lovlari to‘lashdan (bojxonada rasmiylashtirish yig‘imlaridan tashqari) ozod qilinsin.
- 2007 yil 12 iyuldan boshlab 2014 yil 1 yanvargacha o‘ziga o‘zi xizmat ko‘rsatish axborot kiosklariga oid qismi bo‘yicha mulk solig‘idan, shuningdek ular import qilinganda bojxona to‘lovlari to‘lashdan;
- Tijorat banklari va YAgona umumrespublika protsessing markazi tomonidan to‘lovlarni plastik kartochkalar bo‘yicha amalga oshirish uchun foydalaniladigan mol-mulkdan soliq to‘lash bo‘yicha imtiyozlarni qo‘llash tartibi to‘g‘risidagi nizom 3-ilovaga muvofiq tasdiqlansin.
8. O‘zbekiston Respublikasi Iqtisodiyot vazirligi, «O‘zeltexsanoat» uyushmasi va O‘zbekiston Banklar uyushmasi Mahalliylashtirish dasturi doirasida respublikada o‘z materiallari negizida mikrochiplari bo‘lgan plastik kartochkalar va to‘lov terminallari ishlab chiqarish bo‘yicha qo‘shma korxona tashkil etish yuzasidan 2004 yil oxirigacha Vazirlar Mahkamasiga takliflar kiritsinlar.
10. O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki, Moliya vazirligi va Davlat soliq qo‘mitasi bilan birgalikda bir oy muddatda:
- amaldagi qonun hujjatlariga mazkur qarordan kelib chiqadigan o‘zgartirish va qo‘shimchalar to‘g‘risida Vazirlar Mahkamasiga takliflar kiritsin;
- vazirliklar va idoralarning normativ hujjatlari mazkur qarorga muvofiqlashtirilishini ta’minlasin.
11. Mazkur qarorning bajarilishini nazorat qilish O‘zbekiston Respublikasi Bosh vazirining o‘rinbosari R.S. Azimov va O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki raisi F.M. Mullajonov zimmasiga yuklansin.
Tijorat banklari va YAgona umumrespublika protsessing markazi tomonidan to‘lovlarni plastik kartochkalar bo‘yicha amalga oshirish uchun foydalaniladigan mol-mulkdan soliq to‘lash bo‘yicha imtiyozlarni qo‘llash tartibi to‘g‘risida
NIZOM
I. Umumiy qoidalar
1. Mazkur Nizom tijorat banklari va YAgona umumrespublika protsessing markazi tomonidan bankomatlar, to‘lov terminallari, o‘ziga o‘zi xizmat ko‘rsatish axborot kiosklari, kommutatsiya uskunalaridan va to‘lovlarni plastik kartochkalar bo‘yicha amalga oshirish uchun foydalaniladigan boshqa uskunalardan mulk solig‘i bo‘yicha imtiyozlarni qo‘llash, shuningdek ularni buxgalteriya hisobida aks ettirish tartibini belgilaydi.
2. Tijorat banklari va Yagona umumrespublika protsessing markazi:
- 2005 yil 1 yanvardan boshlab 2014 yil 1 yanvargacha — bankomatlar, terminallar, kommutatsiya uskunalariga va to‘lovlarni plastik kartochkalar bo‘yicha amalga oshirish uchun foydalaniladigan boshqa uskunalarga, shuningdek dasturiy ta’minlashga oid qismi bo‘yicha;
- 2007 yil 12 iyuldan boshlab 2014 yil 1 yanvargacha — o‘ziga o‘zi xizmat ko‘rsatish axborot kiosklariga oid qismi bo‘yicha mulk solig‘i to‘lashdan ozod etilgan.
II. Mol-mulk qiymatini va soliq summasini hisoblab