Mavzu: Elektr zanjirlari. O’zgarmas tok zanjiri

EYUK ga ega bo’lmagan zanjir uchun Om qonuni. a-rasmdagi sxema uchun o’tkazgichlardagi kuchlanish tokka tug’ri proporsionaldir:
U_ab = R I
yoki
bunda
R = U /I = const
Bu munosabatni Om aniqladi va Om qonuni deb nom oldi.
Keyinroq ma’lum bo’ldiki, qarshilikni doimiyligi unga quyilgan kuchlanishga nisbatan ma’lum bir tok va kuchlanishlarning chegarasida va ayrim materiallar uchun urinlidir. Shuning uchun proporsional bog’liqlik ya’ni Om qonuni nisbiy bo’lib, chegaralangan sohada urinlidir.
Xususiy xollarda (maxsus tayyorlangan metall o’tkazgichlarda) qarshilik doimiy bo’lib, tok va kuchlanishlarni o’zgarishida proporsional bog’liqlik tug’ri chiziqli bo’ladi. Bunday qarshiliklarga chiziqli qarshiliklar deyiladi va sxemalarda tug’ri burchakli to’rtburchak sifatida belgilandi
EYUK ga ega zanjir uchun Om qonuni.

ifodaga ega bo’lamiz. Mos holda

Umumiy holda

ifoda EYUK ga ega zanjir qismi uchun Om qonunining matematik ifodasi hisoblanadi.
2.1-misol. Om qonuni amalda bajarilishini tekshirish uchun qarshilikli sxemani yig’amiz (2.2-rasm), bu yerda tekshirilayotgan element uchlariga voltmetr ulangan, ampermetr esa shu elementga ketma-ket ulangan. Reostat surgichi holatini o’zgartirib I₁, I₂, I₃. va U₁, U₂, U₃ larni o’lchaymiz va qarshiliklarini hisobalaymiz. Agar R=U₁/ I₁ = U₂/ I₂ = U₃/ I₃ = const bo’lsa, Om qonuni shu element uchun bajariladi va qarshilik chiziqli hisoblanadi.
Kirxgof qonunlari
Kirxgofning ikkita qonuni elektr zanjirini to’liq holatini aniqlaydi va ularni hisoblashda asos bo’lib xizmat qiladi. Barcha elektr zanjirlari Kirxgofning birinchi va ikkinchi qonunlariga (qoidalariga) buysunadi.