Мавзу. «Диншунослик фанининг предмети, мақсади ва вазифалари»

Шариат – ислом маросимларини, шариатнинг амалий талаблари, қонун-қоидаларини билиш ва уларга сидқидилдан риоя қилиш;

• Шариат – ислом маросимларини, шариатнинг амалий талаблари, қонун-қоидаларини билиш ва уларга сидқидилдан риоя қилиш;
• Тариқат – сўфий томонидан «восил бўлиш» учун танланган йўл. Бу йўлни танлаган сўфий ўз пири амалларига эргашган ҳолда нафсни тийиш, комиллик йўлига ўтишга интилади;
• Маърифат – сўфий томонидан Аллоҳни таниш ва уни қалбдан билишдир. Аллоҳ сифатларини билишга интилиш борасида Аллоҳни бутун борлиқнинг, мавжудотнинг асосчиси, яратувчиси эканлигини билишдир;
• Ҳақиқат – илоҳий ҳақиқатга эришишнинг юқори босқичи бўлиб, унда сўфий худо васлига етади. Бу даражага етган сўфий авлиёлик даражасига етган бўлади.

Манбаларда келтирилишича, сўфийликнинг илк намоёндалари деб пайғамбарнинг Абу Дардо, Абу Зарр, Хузайфа каби саҳобалари ҳисобланади. Бундан ташқари ислом динида биринчи сўфий номини олганлардан Абу Ҳошим Шомий, тасаввуф усулига биринчи марта шарҳ берган киши Зуннуни Мисрий, минбардан туриб, биринчи марта тасаввуфга чақирган киши Шиблий, тасаввуф усулини кенгайтириб, тартибга солган киши Жўнайд Бағдодий, аёллардан биринчи сўфий бўлган Робиъа ал-Адавийя эди.

• Манбаларда келтирилишича, сўфийликнинг илк намоёндалари деб пайғамбарнинг Абу Дардо, Абу Зарр, Хузайфа каби саҳобалари ҳисобланади. Бундан ташқари ислом динида биринчи сўфий номини олганлардан Абу Ҳошим Шомий, тасаввуф усулига биринчи марта шарҳ берган киши Зуннуни Мисрий, минбардан туриб, биринчи марта тасаввуфга чақирган киши Шиблий, тасаввуф усулини кенгайтириб, тартибга солган киши Жўнайд Бағдодий, аёллардан биринчи сўфий бўлган Робиъа ал-Адавийя эди.
• Тасаввуф таълимоти VII асрнинг иккинчи ярми ва VIII асрнинг биринчи ярмида Араб халифалигининг худуди Арабистон Ярим ороли чегарасидан чиқиб, аввало Сурия, Ироқ, Эрон Мовароуннаҳр сўнгра Осиё ва Европанинг кўпгина мамлакатларига етиб борди.
• Ўша даврда халифалик ишғол қилган мамлакатларда ижтимоий ҳаётда вужудга келаётган тузумга қарши шаклланган ички зиддиятлар, норозиликлар сўфизм ғояси остида ислом таълимотида тасаввуфнинг шаклланишига олиб келган эди.
• Тасаввуф таълимотини тадқиқ қилувчи олимларнинг фикрича, унинг ривожланиш босқичларини шартли равишда уч даврга бўлиш мумкин: биринчи давр, тасаввуфнинг пайдо бўлиши, шаклланиши ва ёйилиши; иккинчи давр, тасаввуф ва исломнинг уйғунлашуви даври (Х-ХI асрлар); учинчи давр, тасаввуф тариқатларининг қарор топиши ва тасаввуфларнинг оммалашув даври (XII-XV асрлар).