Mavzu: deviant (OG’MA) xulq-atvor sotsiologiyasi ma’ruzachi: S. f n. Otamuratov S. S. Reja

N.Smelzer tomonidan o’z darsligida deviant xulq-atvorni izohlovchi turli xildagi nazariyalarga qisqacha sharh berib o’tadi – bunda psixologiyada genetik jihatdan orttirilgan xususiyatlaridagi og’ish ko’rinishlarining biologik jihatlardan tortib, kapitalistik jamiyatda qaror topgan alohida ijtimoiy qatlamlar o’rtasidagi nizolar hosilasi sifatidagi deviant xulq-atvorni ifodalovchi radikal – kriminalistik holatlargacha qisqacha tavsiflanadi.

• N.Smelzer tomonidan o’z darsligida deviant xulq-atvorni izohlovchi turli xildagi nazariyalarga qisqacha sharh berib o’tadi – bunda psixologiyada genetik jihatdan orttirilgan xususiyatlaridagi og’ish ko’rinishlarining biologik jihatlardan tortib, kapitalistik jamiyatda qaror topgan alohida ijtimoiy qatlamlar o’rtasidagi nizolar hosilasi sifatidagi deviant xulq-atvorni ifodalovchi radikal – kriminalistik holatlargacha qisqacha tavsiflanadi.

Deviatsiya sotsiologiyasida «deviant xulq-atvor bo’yicha yorliqlarning osilish nazariyasi» ko’pgina holatlarda deviatsiya bo’yicha «sotsietal reaktsiya nazariyasi» deb ham foydalaniladi,
bu ikkila ko’rinish Shuni anglatadiki,
sotsiologik izohlashlar deviant xulq-atvorning individual psixologiya hosilasi sifatida yoki genetik irsiyat asosidagi holat emasligini anglatadi, balki sotsial strukturalar va sotsial nazorat ta’siri natijasi ekanligini anglatadi.

Stigma (grek tilida stigma – dog’, tamg’a degan ma’noni anglatadi) – bu individni yoki hatto butun ijtimoiy guruhlarni diskreditlovchi ijtimoiy belgi hisoblanadi.

• Bu yondashuvning asoschilari Amerikalik sotsiologlar – E.Lemert va G.Bekker hisoblanadi.
• Bu nazariyaga ko’ra, deviant xulq-atvor uning egasi tomonidan shaxsiy fikriga ko’ra jamiyatda ushbu ko’rinishdagi boshqa a’zolar singari xususiyatlarga egaligi ko’rinishida qabul qilinadi. Insonga deviant tamg’asi (stigma) yopishtirish amalga oshiriladi.

Stigmaning turli korinishlari

tanada bo’lishi mumkin
(defekt yoki majruhlik)
individual tavsifga ega bo’lishi mumkin
(besoqolbozlikka moyillik)
ijtimoiy jamoaviylik asosida amalga oshishi mumkin
(irq yoki urug’)