Mavzu: Davolash va davolash prafilaktikasi ovqatlanishi

Mavzu: Davolash va davolash prafilaktikasi ovqatlanishi Reja: 1. Parhez va davolash bo’yicha ovqatlanish 2. Parhez 3. Parhezlarga tafsiv

Biror bir kasallikni davolash maqsadida bemorga tayinlanadigan ovqatlanish --- parhez ovqatlanish deyiladi. Parhez ovqatlanishning vazifasi bemorni tezroq tuzalishini taminlashda boshqa davolash usullari bilan birgalikda kasallikni keltirib chiqaruvchi sabablarga ta’sir ko’rsatishdan iborat. Parhez ovqatlanish kishi organizmiga katta ta’sir ko’rsatadi. U modda almashinuvi buzilishida, oshqozon –ichak kasalliklarida va boshqa kasalliklarda davolashning yagona usuli hisoblanadi.

Parhez –bemor kishining davolovchi ovqatlanish ratsionidir. Parhezlarning turlari kasalliklar uchun O’zbekiston fanlar akademiyasi o’pka tibbiyoti instituti tomonidan ishlab chiqilgan. Parhez taomlari umumiy ovqatlanish qoidalariga asoslangan bo’lib, sifat jihatidan muhim ozuqaviy mahsulotlar bilan ta’minlangan bo’lishi kerak.Parhez ovqatlanishning muhim sharti bemor kasal organiga kuchli ta’sir etuvchi ,zo’riqtiruvchi mexanik,termik va kimyoviy qo’zg’atuvchilardan saqlashdir.

Mexanik qo’zg’atuvchilardan saqlashga ovqat konsistensiyasini ,ratsionini o’zgartirish,hajmini kamaytirish, ratsiondan keyin hazm bo’luvchi,tarkibida kletchatkasi ko’p bo’lgan oziq-ovqat mahsulotlarini cheklash orqali erishiladi. Bunda mos keluvchi issiqlik ishlov usulidan foydalanish,ovqatni ezish,maydalash kerak bo’ladi. Kimyoviy qo’zg’atuvchilardan saqlashga ekstraktiv moddalarga boy bo’lgan,oshqozon –ichak retsepror apparatini kuchli qo’zg’atuvchi ta’sirlardan himoyalash orqali erishiladi.Shu maqsadda ovqatlanishda barcha organlar faoliyatini ,sekretsiyasini kuchaytiruvchi o’tkir ta’mli moddalar,kuchli qaynatmalar,nordon va tuzlangan mahsulotlar, qovurilgan taomlar man qilinadi.

Termik qo’zg’atuvchilardan saqlanishga ratsiondan ovqat hazm qilish organlariga kuchli ta’sir qiluvchi juda sovuq yoki juda issiq taomlarni cheklash orqali erishiladi.Sog’liqni saqlash vazirligi tomonidan har xil kasalliklar uchun parhezlarning sonli turkumi tasdiqlangan bo’lib, ular Toshkent davlat tibbiyot akademiyasi va O’zbekiston Fanlar akademiyasi o’pka tibbiyot instituti laboratoriyasida ishlab chiqilgan.Eng ko’p qo’llaniladigan parhezlar 1,2,3,4,5,7,8,9,10,15 hisoblanadi

Turli kasalliklarda parhezlarning tayinlanishi: Parhez-1 Oshqozon va o’n ikki barmoqli ichakning yara kasalliklarida, surunkali gastritda,o’tkir gastritning tuzalish davrida ,oshqozon jarrohligidan keying tuzalish davrida tayinlanadi. Parhez-2 past kislatali surunkali gastrit, surunkali kolit, bilan og’rigan va chaynash apparati buzilgan bemorlarga tayinlanadi.

Parhez -3 ichaklarda deyarli kasallik bo’lmagan noto’g’ri ovqatnanishdan kelib chiquvchi qabziyat bilan og’rigan kishilarga tayinlanadi Parhez-4 Ichaklarning yalliglanishida ,surunkali yallig’lanishning keskin qo’zg’alishida (kuchli ich ketganda ) dispepsiya(ko’ngil aynishi,qusish, qorin bo’shlig’ida og’riq bo’lishi) holatlarida tayinlanadi

Parhez-5 Surunkali jigar va o’t qopi kasalliklari bilan og’rigan bemorlarda kasallik qo’zg’almagan paytda tayinlanadi. Parhez-7 Buyrak faoliyati buzilgan bemorlarga kasallik qo’zg’almagan paytda tayinlanadi. Parhez-8 bu parhez me’yoridan ortiq semirib semirib ketgan kishilar uchun tayinlanadi.

Parhez-9 qand kasalligi bor bemorlarga tayinlanadi. Parhez-10 yurak, qon-tomir,qon bosimi oshgan kasalliklar uchun tayinlanadi. Parhez -15 turli xil maxsus parhez talab qilinmaydigan,kasalliklardan tuzalayotgan bemorlarga tayinlanadi.

Parhezdan maqsad: oshqozon va 12 barmoq ichak shilliq qavatini kimyoviy va mexanik qo’zg’alishdan saqlaydi. Taomlarni tayyorlash usuli: barcha ovqat turlari suvda yoki bug’da pishiriladi, eziladi, suyuq yoki suyuq- bo’tqa xoliga keltiriladi. Iste’mol qilish mumkin : sut,qaymoq,nordon bo’lmagan tvorog,tuzsiz saryog’,sutli sho’rvalar,bo’tqalar, suvda pishirilgan tuxumlar, baliq,tovuq go’shti, bug’da pishirilgan go’shtli kotletlar,yumshoq pishirilgan yog’siz go’sht, oq non bir kun oldin yopilgan, yog’i kam pishiriqlar,kompotlar,sabzavot, meva sharbatlari. Iste’mol qilish man qilinadi:oshqozonda shira ajralishini kuchaytiruvchi go’sht,baliq qaynatmalari, tuzlangan, dudlangan mahsulotlar,achchiq sho’r ovqatlar, qovrilgan go’sht, baliq, sabzavotlar:karam, turup,shovul,oshirilgan xamir mahsulotlari, muzqaymoq,gazli,spirtli ichimliklar, pivo, qora non,kofe,kakao.

Savollar: 1. Parhez ovqatlanishning vazifasi nimalardan iborat? 2. Eng ko’p qo’llaniladigan parhez stollari qaysilar hisoblanadi.