Мавзу. Давлат хизматчиларининг таснифи

ҳаракат доирасига қараб давлат хизматчиларини: республика хизматчилари; маҳаллий хизматчилар;

► билим даражасига ва профессионал тайёргарликка қўйилган талаблардан келиб чиққан ҳолда давлат хизматчилари: олий; бош; катта; кичик гуруҳларга кирувчи ва бошқа давлат хизматчиларга бўлинади.^{1 2}
Х.Р Алимов давлат хизматчиларининг қуйидаги тўртта гуруҳини кўрсатиб ўтади:
раҳбарлар.
Раҳбарлар мазкур давлат органининг, корхона, муассаса ва ташкилотнинг функцияларини амалга ошириб, унга бўйсундирилган давлат хизматчилари аппаратининг иш фаолиятини йўналтиради; ишга қабул қилиш ва ишдан бўшатиш, интизомий жавобгарликка тортиш, молияга ҳамда товар-моддий бойликларга эгалик қилиш, рағбатлантириш, мазкур орган номидан имзо чекиш ва бошқа юридик аҳамиятли ҳаракатларни содир этиш ҳуқуқига эга бўлади.
Демак, раҳбарлар давлат-ҳокимият ваколатларини амалга ошириб, раҳбарлик қилаётган орган фаолияти учун шахсий жавобгар ҳисобланади.
Раҳбарлар ўзларига бўйсунган органлар, корхона, муассаса ва ташкилотларнинг оператив (яъни кундалик) ва хўжалик фаолиятига аралашиш, уларнинг ишини йўналтириш, назорат қилиш, мажбурий кўрсатмаларни бериш ҳуқуқига эгадир. Раҳбарлар таркибига вазирларни, давлат қўмиталарининг раисларини, бошлиқларни, бошқарувчиларни, директорларни, ректорлар ва бошқаларни киритиш мумкин.
Мазкур тоифадаги давлат хизматчилари юридик адабиётларда кўпинча мансабдор шахслар сифатида ифода этилади. Лекин давлат хизматчиларининг аксарияти давлат ташкилотида маълум бир давлат мансабини эгаллагани сабабли, уларни мансабдор шахслар жумласига киритиш мумкин. Шу сабабли ҳар қандай давлат хизматчисини (мансабдор шахсни) раҳбарлар таркибига киритиш мумкин эмас;
асосий таркиб - давлат хизматчилари таснифининг иккинчи асосий ва муҳим аҳамиятли гуруҳи бўлиб, мазкур органга юклатилган функцияларнинг деярли барчасини бажаради. Асосий таркибга кирувчи давлат хизматчилари раҳбарлар томонидан амалга ошириладиган юридик аҳамиятли ҳаракатларни содир этмайдилар (масалан, ишга олиш, ишдан бўшатиш, фаолиятни йўналтириш ва ҳ.к. лар). Бу гуруҳ давлат хизматчиларига муҳандисларни, иқтисодчиларни, агрономларни, архитекторларни, врачларни, ўқитувчиларни, илмий ходимларни ва бошқаларни киритишимиз мумкин. Шуни алоҳида таъкидлаб ўтиш лозимки, айрим ҳолларда раҳбарлар томонидан юридик аҳамиятли ҳаракатларнинг амалга оширилиши мутахассисларга боғлиқ бўлади. Масалан, раҳбар ходимни меҳнатдан вақтинча бўшатиш тўғрисидаги буйруқни, врачнинг маълумотномасисиз чиқариши мумкин эмас. Давлат хизматчилари асосий таркибининг ҳаракатлари, охир-оқибат давлат органи, корхона, муассаса ва ташкилот фаолиятининг сифатини ҳам белгилаб беради. Асосий таркибнинг ишига қараб давлат органининг фаолиятига баҳо берилади. Шу сабабли ҳам, давлат органида хизматчиларнинг асосий таркибини шакллантиришда кадрларни танлаш ва уларни жой- жойига қўйиш масаласига катта эътибор берилади;
ёрдамчи хизматчилар
Давлат хизматчиларининг мазкур гуруҳини давлат органининг нормал фаолият кўрсатиши учун зарур бўлган ёрдамчи функцияларни амалга оширувчи хизматчилар ташкил этади.
Ёрдамчи хизматчилар давлат органининг нормал фаолият кўрсатиши учун шароит яратиб беради. Ёрдамчи хизматчилар таркибига иш юритувчилар, курьерлар, машинисткалар, лаборантлар, экспедиторлар ва бошқаларни киритиш мумкин.
Ёрдамчи хизматчиларнинг фаолият доирасига: хизмат ҳужжатларини, статистик маълумотларни тайёрлаш; ҳужжатларни юбориш ва бошқа ёрдамчи-техник ҳаракатларни амалга ошириш киради.
Ёрдамчи хизматчиларнинг фаолияти юридик аҳамиятга эга эмас. Масалан, қўлда ёзилган хизмат ҳужжатининг машинистка томонидан терилиши, тегишли раҳбар томонидан имзо қўйилмагунча ёки муҳрланмагунча юридик аҳамиятга эга бўлмайди;