Mavzu: daues rejasi

KURS ISHI

MAVZU:DAUES REJASI

Bajardi:Soatov S.

Tekshirdi:Hamroqulova Sh.

MAVZU:DAUES REJASI (1923-1924)

REJA:

1.Puankare rejalari barbod bo’ldi;

2.1923-yil 8-noyabr isyoni;

3.Daues rejasi ishlab chiqilishi;

4.London konferensiyasi;

DAUES REJASI (1923-1924)

Puankare rejalari barbod bo'ldi.

Rur uchun sakkiz oylik qizg'in kurash Germaniyaning taslim bo'lishiga olib keldi. Jahon matbuoti bu muvaffaqiyatsizlikni nemislar yutqazgan ikkinchi urush sifatida qabul qildi.Puankare deyarli g’olib edi. U "Rurni egallash" bilan nafaqat reparatsiya muammosini hal qilishda tashabbusni qo'lga olgan, balki Yevropa siyosatida Fransiyaning hukmronlik rolini oshirganga o'xshardi.Puankare Germaniyaning passiv qarshilikdan voz kechishi fransuz kapitali boshchiligidagi nemis-fransuz ko'mir temir sindikatining yaratilishini tezlashtiradi deb umid qildi. Nihoyat, Fransiya fransuz metallurgiyasining ko'mir va koks, fransuz kimyosining - yarim tayyor mahsulotlari, bo'yoqlar, to'qimachilik mahsulotlarini - Germaniyaga bojsiz olib kirish imkoniyatini qo'lga kiritadi. Shunday qilib Fransiyaning qit'adagi iqtisodiy, harbiy va siyosiy gegemonligining moddiy asoslari yaratildi. Puankare nemislarning passiv qarshilik ko'rsatish siyosatini munosib baholashda katta xato qildi. Aslida, bu ular tomonidan puxta o’ylangan reja edi. Passiv qarshilik siyosati Germaniyaning kuch-qudratiga putur yetkazdi va mamlakatdagi inqilobga tahdid qildi. Ushbu siyosatni davom ettirishning iloji yo'q edi. Ammo nemislar Fransiyani mag'lub qilmoqchi emasdilar. Ular passiv qarshilik ko'rsatish siyosatidan voz kechish Britaniya siyosatini kuchayishiga umid qilishdi.Biroq, Puankarening o'zi nemislarning passiv qarshilikdan bosh tortganidan qoniqishni istamadi. U har hafta yakshanba kuni qilgan nutqlarida, urushda halok bo'lgan qahramonlar yodgorliklari ochilishida, ittifoqchilarga passiv qarshilik tugaganidan keyin ham Germaniya o'zining reparatsiya majburiyatlarini bajarishini qat'iyan ta'kidladi. "Germaniya hukumati, - dedi 1923- yil 30- sentyabrda Puankare, - butun dunyoga baland ovoz bilan Rurda uyushtirilgan qarshilikka chek qo'yishini e'lon qildi. Boshqa yo'l tutishi mumkin emas edi, chunki bu qarshilikni endi moliyalashtirish imkoniyati yo'q edi; bu taktika mahalliy aholini imperiyadan uzoqlashtirish xavfini tug'dirishini bilar edi. Ammo sulh muqarrarligi to'g'risida g'amgin bayonot hech narsani anglatmaydi. Hammasi amalga oshirishga bog'liq. Biz Germaniyadan biznes yuritishni orziqib kutamiz. U bizga shart qo'yishdan bosh tortdi. Bu yaxshi. Ammo u endi bizga zabt etilgan hududlarda o'z zimmasiga olgan barcha majburiyatlarni bajarishni osonlashtirishga haqiqatan ham tayyorligini ko'rsatishi kerak. "Fransuzlar qat'iyan Angliya diplomatiyasidan norozi bo'ldi. 1923- yil 1-oktabrda Britaniya dominionlarining konferentsiyasida Bolduin Puankarening murosasiz pozitsiyasini keskin qoraladi. Tashqi ishlar vaziri Kerzonning nutqi yanada qattiqroq edi. U passiv qarshilikning oxiri Puankare uchun g'alaba bo’lmasligini ta’kidladi. Germaniya hali ham tovon puli to'lamaydi. Inqirozning yagona natijasi Germaniyaning iqtisodiy qulashi va Yevropaning tartibsizligi bo’ldi. "Germaniyaning qulashi, - dedi Kerzon, -. Fransiya bizni passiv qarshilik tugagandan so'ng ittifoqchilar o'rtasida muzokaralar boshlanishiga ishontirdi. Ular esa yo'q. Agar bu kelishuvga imkon beradigan bo'lsa, Angliya o'z talablarining bir qismidan voz kechadi, ammo kelishuvning imkoni bo'lmaganligi sababli Angliyaning talablari o'z kuchida qoladi. Fransiya-Germaniya mojarosidagi fransuzlarning mumkin bo'lgan g'alabasi oldida Angliya diplomatiyasi qat'iy choralar ko'rdi. Diplomatik hujumga o'tdi. Qo'shma Shtatlarning niyatini oldindan aniqlab, ularni qo'llab-quvvatlagan holda, Buyuk Britaniya hukumati 1923- yil 12- oktyabrda rasmiy ravishda AQSHga murojaat qildi. Buyuk Britaniya tovon puli masalasini AQShning bevosita ishtirokida hal qilish uchun konferentsiya chaqirishni taklif qildi. Buyuk Britaniya hukumati "AQSh hukumati bilan hamkorlik haqiqatan ham reparatsiya masalasini hal qilish uchun muhim omil" ekanligini ta'kidladi. Notada ta'kidlanishicha, Amerika Yevropa muammolaridan chetda tura olmaydi, ayniqsa ittifoqdosh davalatlarning qarzlari masalasi ham ular bilan bog'liq. Notada aytilishicha, AQSh davlat kotibi Xyuzning 1922 -yil dekabrdagi deklaratsiyasiga qaytish kerak edi, unda AQSh reparatsiya masalasini hal qilishda hakamlik rolini o'z zimmasiga olishi kerakligi to'g'risida taklif qilingan edi.Ingliz notasi "butun dunyo xavfsizligi va tinchligiga katta xizmat ko'rsatishi" va AQSh ishtirokida reparatsiya masalasini hal qilish uchun konferentsiya tashkil etish taklifi bilan yakunlandi.Angliya notasiga javoban Amerika Qo'shma Shtatlari davlat kotibi Xyuz Britaniyaning vaqtincha ishonchli vakiliga 1923- yil 15 -oktyabrda imzolangan memorandumni topshirdi.Memorandumda "Yevropa davlatlari o'rtasida fikr birligi" yo'qligiga afsuslanib, Xyuz deklaratsiyasining amalda qolganligini tasdiqladi. To'g'ri, memorandumda Germaniyaning to'lov qobiliyati masalasi va ittifoqdosh davlatlarning qarzlari muammosi o'rtasidagi bog'liqlik rad etilgan. Shunga qaramay, AQSh hukumati "ittifoqdosh qarzdorlarning sharoitlarini to'liq hisobga olgan holda to'lovlar muddati va shartlari bo'yicha oqilona kelishuvlardan" voz kechmadi. Ko'p o'tmay, Londondagi Amerika elchisi Garvi rasman AQSh Yevropani falokatdan qutqarish uchun iqtisodiy konferensiyada ishtirok etishini e'lon qildi.Biroq, ushbu konferensiyaga taklifnoma olgan Puankare Britaniyaning taklifiga javob berishdan bosh tortdi. Shu sababli, Bolduin 1923- yil 25- oktyabrda Konservativ partiyaning sy'ezdida nutq so'zlab, Puankareni taklifni qabul qilishdan bosh tortishdan oldin "yaxshilab o'ylab ko'rishni" taklif qildi.Puankare 28- oktyabr kuni Sampinidagi yodgorlikni ochilish marosimida navbatdagi nutqida Bolduinga javob qaytardi. "Buyuk Britaniyaning bosh vaziri, - dedi u, - Fransiya inglizlarning takliflarini rad etishidan oldin uch marta o'ylab ko’rishini aytdi ... Men, boshqalardan ko'ra, reparatsiya kelishuvining cho'zilib ketishini istamayman. Bundan tashqari, Buyuk Britaniya Bosh vaziri singari, biz ham AQShning Yevropa siyosatidan chetda qolmasligini istaymiz "dedi.Shunga qaramay, Puankare Buyuk Britaniya va Qo'shma Shtatlar yangi konferensiya yordamida reparatsiya masalasini ijobiy hal qilishiga shubha bildirdi.Endi konferensiya nimani muhokama qiladi? - deb so'radi Puankare. Uning tarkibi qanday bo'ladi? U bilan hukumatlar yoki kompensatsiya komissiyasi o'rtasidagi munosabatlar qanday bo'lishi kerak? Uning vakolati qanday bo'ladi? Puankare Fransiya imtiyozlarga allaqachon ega bo’lganligini eslatdi. Ittifoqchilar kelajakda Germaniyaning yaqinlashib kelayotgan tajovuziga qarshi Yevropa xavfsizligini himoya qilishda Fransiyaning rolini kam baholaydilar."Mana to'rt yildan buyon, - dedi Puankare 1923 -yil 4-noyabrda o'zining ommaviy nutqlaridan birida, - biz Germaniya bilan shartnomaga qaramay berilgan imtiyozlarning asosiy yukini ko'tardik. Yetarli! Biz hammamiz uchun muhim bo'lgan biznesimiz uchun deyarli barcha xarajatlarni o'zimiz ko'tarishni istamaymiz. Prezident Vilson bir paytlar erkinlikning chegarasi bor deb to’g’ri aytgan, sharqiy hududlarning yangi tajovuz xavfiga duchor bo'lishini xohlamaymiz. Belgiyalik do'stlarimiz va biz ushbu chegaraning qo'riqchilarimiz. Agar u buziladigan bo’lsa, tahdid yana bir bor bizni va barcha ittifoqchilarimizni inqirozga olib keladi".Puankare nafaqat gapirdi, balki harakat ham qildi. U Angliya-Amerika diplomatiyasining o'zi uchun yoqimsiz bo'lgan rejalarini barbod qilmoqchi edi. Unga "to'g'ridan-to'g'ri harakat" qulayroq usulday tuyulardi, ularni qo'llash uchun rasmiy fransuz diplomatiyasi faqat eng maqbul sabablarni izlar edi.

Reyn va Bavariyadagi separatistik harakat.

Puankarening ushbu usullaridan biri Reyn va Bavariyadagi separatistik harakatlarni qo'llab-quvvatlash edi.Marshal Foshning 1919- yilda ittifoqchilar tomonidan rad etilgan Reyn hududida bufer zonani yaratish rejalari Rur bosib olinganidan keyin qayta tiklandi. 1923-yilda "Revue de la France" jurnalida Foshning o'zi Reyn va Rurni qo'lga olish zarurati to'g'risida dalillar keltirdi. "Fransiya Germaniyani qurolsizlantirish bilan qanoatlana olmaydi, - deb yozadi Fosh, - bu qurolsizlanish vijdonan amalga oshiriladimi yoki yo'qmi. Germaniyaning kuchsizligi Fransiyaning kuchliligini anglatmaydi. Bunday titroq poydevorga qurilgan harbiy xavfsizlik vaqtincha bo'ladi. Fransiya va Belgiya uchun nemislarning hujumiga qarshi bitta kafolat bor - Reyn o'tish yo'llarini doimiy egallab olish. Agar Reyn viloyati prusslardan ozod qilinsa, Reyn chizig'ini nisbatan kichik kuchlar bilan ushlab turish mumkin ... Agar urush boshlanib ketsa, Reyn dovonlarini birinchi bo'lib egallab olgan tomon g'alaba qozonadi. " Reyn respublikasini yaratish g'oyasi Reyn-Vestfaliya mintaqasi sanoatchilarining olqishlariga sabab bo’ldi.

Reynlandning Fransiya Oliy Komissari Tirard o'z ma'ruzalaridan birida Puankarega shunday xabar bergan: «Axendagi sanoatchilar bizdan yordam so'rashmoqda va biz tomon aniq aniq qadam tashlashmoqda. Maynsdagi sanoatchilar va savdogarlar, ilgari o'zini tutib turadigan va hatto mag'rur bo'lib, aniq norozilik kayfiyatini namoyish etadi. "Ko'pgina Reyn va Vestfaliya firmalari ilgari Germaniya bilan emas, balki Fransiya bilan yaqinroq aloqada bo'lgan. Rur ishg'ol qilingandan so'ng, ular Germaniya bozoridan butunlay uzilib qolishdi va yangi sharoitlarga moslashishga intilishdi.Germaniyadagi inqilobiy harakatdan qo'rqish ham Reyn sanoatchilarini Puankare Fransiyasi bilan yaqinlashishga undadi.1923 -yil 21- oktyabrga o'tar kechasi separatistlar "mustaqil Reynland" ni e'lon qilishdi. Reynland Oliy komissari tashkil topgandan so'ng darhol Reynning muvaqqat hukumatini Fransiya tan olganligi to'g'risida xabar oldi. Bavariyadagi ayirmachilik harakati ham deyarli bir vaqtning o'zida kuchaydi. Unga Karom boshchiligidagi katolik Bavariya xalq partiyasi rahbarlik qildi. Bavariya ayirmachilari Fransiya yordami bilan Avstriya va Reynland bilan birga Dunay Konfederatsiyasini yaratishga intildilar. Ular Bavariyaning ajralib chiqishi uni Versal shartnomasi bo'yicha to'lovlarni to'lashdan ozod qilishiga va Antantadan Avstriya singari kredit olish imkoniyatini berishiga umid qilishdi.Bavariya ayirmachilari Fransiya Bosh shtabi ofitseri, polkovnik Risher bilan muzokaralar olib borishdi. U bilan yashirin uchrashuvlarda ular butunlay ajralib chiqish rejasini ishlab chiqdilar.Risher ularga Rur okkupatsiya armiyasi tomonidan yordam berilishini va'da qildi. Ammo ayirmachilarning rejalari Germaniya hukumati tomonidan oshkor qilindi. Puankare o'zini Risher va uning rejalaridan bexabar tutishi kerak edi. "Tasdiqlayman," dedi Puankare 1923- yil 2- oktyabrda bo'lib o'tgan parlament yig'ilishida, - polkovnik Risher Fransiya hukumatidan hech qanday ko'rsatma olmaganligini aytdi. Hukumat tergov o'tkazdi va yuqorida qayd etilgan polkovnik haqiqatan ham Bavariya millatchilari bilan aloqada bo'lganligini aniqladi. Natijada, u Saarbryugendan chaqirilib, ichki garnizonlardan biriga ko'chirildi. " 1923 yil -oktyabr oyining o'rtalarida Bavariya Germaniyadan ajralib chiqdi. Reyxsverning Bavariya qismining rahbariyati imperator hukumatiga bo'ysunishni rad etgan general Lossovga o'tkazildi.Bavariyaning oliy hukmdori Karom, Bavariya yer egalarining badavlat qatlamlariga tayanib, fransuzlar bilan to'g'ridan-to'g'ri muzokaralarga kirishdi.Germaniyaning parchalanishi va Fransiyaning qit'ada mustahkamlanishi istiqbollaridan qo'rqqan ingliz diplomatiyasi bu borada Fransiya hukumatiga noroziligini bildirdi. Ammo Puankare Bavariya ishi unga tegishli emasligini ko'rsatishga intildi. U Germaniyada sodir bo'layotgan voqealar uchun javobgar emasligini ta’kidladi! 1923- yil 4-noyabrda yakshanba kuni nutqida, Reynlandga oid ingliz tilidagi so'rovga bilvosita javoban, Puankare Fransiya hukumati o'zini Germaniya konstitutsiyasi va Germaniyaning birligini himoya qilishga majbur deb bilmasligini e'lon qildi. Puankare millatlarning o’z taqdirini o’zi belgilashning "muqaddas prinsipi" ni eslatdi, u "aholining avtonom davlatni barpo etishga bo'lgan aniq istagiga qarshi turish uchun" hech qanday sabab ko’rmayotganini ta’kidladi.

Gitlerning 1923-yil 8-9 noyabri to’ntarishi;

1923- yilning kuzida Germaniyada juda keskin ichki vaziyat yuzaga keldi.Rur mojarosi nemis xalqiga fojiali inflyatsiya va umumiy halokatni keltirdi. Ko'pchilikning ko'nglini hukumatdan qolishi va mamlakatda milliy his-tuyg'ularning og'riqli ravishda kuchaytirilishi nemis fashistlari tomonidan qurol sifatida ishlatilgan. Ularning millatchilik g’oyalari Germaniya og'ir sanoatining yirik vakillari tomonidan qo'llab-quvvatlandi. Ular fitnalar, siyosiy suiqasdlar va ommaviy terrorga tayyor bo'lgan fashistik harbiy ittifoqlar va qurolli to'dalar uchun millionlarni ayashmadi. Bavariyada Lyudendorff, Gitler, Erxardt va Rosbaxam boshchiligidagi fashistik jangari tashkilotlarning faoliyati yanada jonlandi. Rur mintaqasiga passiv qarshilikni faol qarshilikka aylantirish uchun eng kuchsiz qurolli to’dalar yuborildi. Bu yerda yollangan agentlar ko'priklar va temir yo'llarni portlatishni uyushtirishdi, fransuz askarlariga hujum qilishdi va okkupatsion hukumat vakillarini burchakga siqib qo’yishdi. Yashirin jangari fashistik tashkilotlar Antantaning iltimosiga binoan Germaniyada paydo bo'lgan "qora reyxsver" ning tarkibiga kirgan, u o'z qo'shinini 100 mingga qisqartirishi kerak edi. Ungacha Germaniya 300 ming kishilik armiyasini saqlab qolgan. Versal shartnomasi imzolangandan keyin qolgan 200 ming kishi tarqatib yuborilmadi. Ular sanoatchilar tomonidan qo'llab-quvvatlanadigan fashistik qurolli guruhlar sifatida saqlab qolindi. Ushbu bo'linmalar yoki to’dalar "Stennesiyalik askarlar" deb nomlangan, Reyxsverga parallel bo'lgan tuzilmalar edi, inqilobga qarshi kurashish uchun yaratilgan, ular hech qachon fransuzlardan qasos olish g'oyasini targ’ib qilishdan to'xtamadilar. Bavariyada fashistik harbiy ittifoqlarni tashkil etish katta ko'lamda tarqaldi. Keyinchalik, 1919 -yildan buyon Germaniya qurolli kuchlarini tiklashni o'ylab yurgan hali ham kapitan E.Rem Bavariya reyxsverining yordami bilan hujum otryadlarini tuzishga kirishdi. Ular og'ir sanoat magnatlari va Reyxsverdan qurol va pul olishgan.Ushbu qurolli kuchlarga tayanib, Gitler va Lyudendorff 1923 -yil 8-noyabrda Myunxenda sobiq qirollikni fashistlar Germaniyasi uchun kurash maydoniga aylantirish uchun hokimiyatni egallab olishga urinishdi. Myunxenliklarning rejasi puchga chiqdi. Ma'lum bo'lishicha, Gitlerda nafaqat butun Germaniyada, balki hatto Bavariyada ham qurolli kuchlar bilan aloqalar yetarli emas edi. Bundan tashqari, nemis sanoatchilari uni qo'llab-quvvatlashdan bosh tortdilar. Bu vaqtda Stinnes fransuzlar bilan nemis-fransuz konsernini yaratish bo'yicha muzokaralar olib borayotgan edi. Fashistik to’ntarish va hatto reparatsiya ham Versal shartnomasiga qarshi kurashning faol shiorlari ostida uyushtirilgan Stinnes uchun barcha kartalarni chalkashtirib yuborishi mumkin edi. Shuning uchun u Gitler va Lyudendorff tashkilotlarini moliyalashtirishni to'xtatdi. Germaniya burjuaziyasi ushbu bosqichda respublika konstitutsiyasi niqobi ostida Germaniyada tartib o'rnatayotgan general Sektaning harbiy diktaturasini afzal ko'rdi.Germaniya va fransuz sanoatchilari o'rtasidagi muzokaralar 1923- yil 23-noyabrda Rur sanoatchilari va Fransiya okkupatsiya qilgan hududlarda ko'mir konlarini ekspluatatsiya qilish bo'yicha komissiya o'rtasida bitim tuzilishi bilan yakunlandi. Ushbu shartnomaga binoan Rur sanoatchilari fransuzlarga bir vaqtning o'zida 15 million dollar miqdorida "ko'mir solig'i" ni to'lashni, shuningdek, Fransiyaga barcha mahsulotlarning 18 foizini yetkazib berishni o'z zimmalariga oldilar. Bundan tashqari, ular Germaniyada yoki chet elda sotilgan har bir tonna ko'mir uchun fransuzlarga kompensatsiya sifatida 10 frankdan to'lashga va'da berishdi. Bir qarashda fransuz sanoatchilari uchun g'alaba kabi tuyulgan ushbu shartnoma, aslida Stinnesning hiyla-nayrangi edi. Germaniyaning ko'mir qiroli de Vandel boshchiligidagi fransuz komiteti De Forj dushman guruhi hisob-kitoblarining nomuvofiqligini namoyish qilishni va Fransiyadagi bo'lajak saylovlarda mag'lubiyatga uchrashini rejalashtirgan edi. Shartnomaning muvaffaqiyatsizligi kompensatsiya masalasini qayta ko'rib chiqishga olib kelishi va Shnayder-Kruzo boshchiligidagi fransuz sanoatining boshqa guruhi bilan Stinnes uchun yanada qulayroq bitim tuzilishiga yordam berishi kerak edi.Fransiyada iqtisodiy ahvol yomonlashishda davom etdi. Germaniya passiv qarshilik tugaganidan keyin ham kompensatsiya to'lovlarini to'lamadi va kelishilgan miqdorda majburiy yetkazib berishni amalga oshirmadi. Bu Fransiya davlat byudjeti va frank kursiga jiddiy ta'sir ko'rsatdi. Okkupatsiya xarajatlari o'sdi. 1923 -yil kuziga kelib xarajatlar bir milliard frankga yetdi. Puankarening frank devalvatsiyasini soliqlarni 20 foizga oshirish orqali qoplashga urinishi hech qanday natija bermadi. Bundan tashqari, Britaniya banklari moliya bozoriga katta miqdordagi fransuz valyutasini tashladilar. Bu frankni yanada qadrsizlantirdi. Puankarening ittifoqchilar tomonidan moliyaviy va diplomatik bosim ostida bo'lishidan boshqa iloji yo'q edi. Shu munosabat bilan u Amerikadagi Fransiya elchisiga AQSh hukumatiga Fransiya Germaniya to'lovlari masalasida xalqaro ekspertlar qo'mitasini chaqirishga qarshi emasligi to'g'risida xabar berishni buyurdi.

Xalqaro ekspertlar qo'mitasi.

Puankare ekspertlar qo'mitasini tashkil etishga rozi bo'ldi. Aks holda, u tovon puli masalasida yana ham nomaqbul konferensiya chaqirishdan qochib qutula olmasdi. Ammo hozir ham Puankare faqat Germaniyaning to'lov qobiliyatini tekshirish uchun ekspertlar qo'mitasini tuzishga rozi bo'ldi,ammo u qo'mitaning reparatsiya komissiyasiga bo'ysunishini talab qildi. Bu AQShning ekspertlar qo'mitasida rasmiy ishtirok etishdan bosh tortishiga olib keldi. Xususiy amerikalik mutaxassislarni taklif qilish mumkin, ammo Amerika Qo'shma Shtatlari hukumatining vakolatli vakillari sifatida emas. 1923 -yil 13-noyabrda reparatsiya komissiyasi tomonidan ekspertlar qo'mitasini chaqirish to'g'risida rasmiy e'lon qilindi. Ushbu qo'mitaning vazifalari va huquqlari masalasida reparatsiya komissiyasi yig'ilishida Angliya va Fransiya vakillari o'rtasida to'qnashuv yuz berdi. Ekspertlar qo'mitasining vakolatlarini faqat Germaniyaning to'lov qobiliyati masalalari bilan cheklash to'g'risida reparatsiya komissiyasi raisi, fransuz Lui Bartuning taklifiga, ingliz vakili Bredbyuri istehzo bilan javob qaytardi. "Retsept tayinlashdan oldin ehtiyotkor shifokor kasallik tashxisini qo’yadi", dedi u. "Ammo shuni tan olishim kerakki, fransuz delegatining retsepti menga bir qarashda ma'lum bir faylasuf tabletkalarini ixtiro qilgan dunyodan kelganga o'xshaydi". Bredbyurining so’zi juda ko'p edi. Reparatsiya komissiyasida fransuzlarning ta'siri shunchalik ustun ediki, u aslida Puankare qo'lidagi vositaga aylandi.1923- yil 30-noyabrda kompensatsiya komissiyasi ikkita ekspert qo'mitasini tuzishga qaror qildi. Birinchisi, Germaniya markasini barqarorlashtirish va byudjetni muvozanatlashtirish masalalari bilan shug'ullanishi, ikkinchisi Germaniyadan ko'chib ketgan kapitalni qaytarish uchun mablag' topishi kerak edi. Reparatsiya komissiyasining ushbu qarori to'g'risida 1923- yil 5-dekabrda Bartuga "amerikalik kuzatuvchi" Logan xabar bergan. 12-dekabr kuni yozgan maktubida Logan Amerika Qo'shma Shtatlari hukumati ushbu qo'mitalarda rasmiy ravishda ishtirok eta olmasa ham, amerikalik mutaxassislarning ishtirokiga xayrixoh bo'lishini aytdi. AQSh hukumati eski qit'adagi "normal munosabatlarni tiklashda" ishtirok etishga tobora ko'proq moyil bo'lib qoldi. To'satdan vafot etgan Gardingning o'rnini egallagan yangi Prezident Kullij 1923-yil 6-dekabrda Kongressga yo'llagan xabarida AQSh hukumati o'zini Yevropaga yordam berishga majbur deb bilishini ta'kidladi. Bunga AQSh hukumati Yevropaning qarzlarini olishni ta'minlash zarurati sabab bo'lmoqda. Hozirgi kunda AQSh tomonidan xorijiy hukumatlardan olinadigan foiz qarzi 7,200 million dollarni tashkil yetadi. Birgina Amerikaning qarzlari bo'yicha foizlar kuniga million dollarga yetadi. Shuning uchun Qo'shma Shtatlar, dedi Kullij o'z xabarida, Yevropa davlatlariga "ko'rsatma va maslahat bilan yordam berishni" taklif qildi. "Biz yana bir bor o'z xohishimizni bildirdik, - deyiladi xabarda, - Fransiya o'z qarzlarini olsin va Germaniya tiklansin. Biz qurolsizlanishni taklif qildik. Biz kelishmovchiliklarni yarashtirish va tinchlikni tiklash borasida jiddiy edik. Biz qo'limizdan kelganicha harakat qilishda davom etamiz ”. Biroq, fransuz diplomatiyasi ekspertlar qo'mitasi faoliyatini tanqid qildi. Angliya diplomatiyasi oldida Fransiyaga qarshi yangi hujum haqida savol tug'ildi.

Shu nuqtada inglizlar kabinetidagi fikrlar keskin bo'linib ketdi. Ba'zilar Fransiya bilan munosabatda yanada qat'iyroq pozitsiyani egallash zarurligini ta'kidladilar. Boshqalar bunday harakatdan tiyilishga chaqirdilar. Ular Antantaning qulashi nafaqat G'arbiy Yevropaga, balki Marokash, Misr, Turkiya va butun Yaqin Sharqqa ham katta ta'sir ko'rsatishi mumkinligini ta'kidladilar.Britaniya diplomatiyasi, ayniqsa, o'sha paytda Parijda yig'ilgan Tanjer konferensiyasining taqdiridan xavotirda edi.

Tanjer mojarosi.

Angliyaning Tanjerni xalqaro portga aylantirishga bo'lgan urinishlariga qarshi Italiya va Ispaniyada siyosiy va harbiy namoyish bo'lib o'tdi. 1923- yil 18-noyabrda Ispaniya qiroli Alfonso XIII, Ispaniya parlamenti raisi Primo de Rivera bilan birga zirhli eskadronda Italiya qiroli Viktor Emmanuil bilan uchrashuvga tashrif buyurdi. Italiya floti Ispaniya eskadronini kutib olishga chiqdi. Italiya va Ispaniya matbuoti ushbu uchrashuvni sharhlar ekan, Gibraltarni zamonaviy qurol-yarog 'bilan o'rab olgani endi xatarli emasligini xursandchilik bilan e'lon qildi. Tanjer va Riff qirg'og'i bo'g'ozning kalitidir va Ispaniya ularni hech qachon tan olmaydi. Fransiya ham Tanjerning baynalmilallashishiga qarshi chiqdi. U ispan va fransuz istilochilariga qarshi doimo isyon ko'targan Marokash qabilalari uchun Tanjer orqali qurollar o'tib ketishidan qo'rqardi.Fransiya va Ispaniya bilan murosaga kelish uchun Tanjer masalasida konferensiya chaqirish uchun ingliz diplomatiyasidan katta kuch talab qildi. 1923- yil 18-dekabrda Buyuk Britaniya, Fransiya va Ispaniya tomonidan imzolangan Tanjer zonasi to'g'risidagi Konvensiya nihoyat Tanjerni xalqaro zona sifatida boshqarish tartibini «doimiy betaraflik rejimi bilan» belgilab berdi.Dastlabki olti yil davomida zonaning xalqaro ma'muriyatiga rahbarlik qilish Fransiya vakiliga topshirildi.Angliya diplomatiyasi Fransiya tomonidan Yevropa siyosati masalalarida, xususan zararni qoplash masalasida imtiyozlar evaziga bunday bitimni tuzdi.

Daues rejasining ishlab chiqilishi.

Endi uzoq kechikishlardan so'ng Puankare xalqaro ekspertlar qo'mitasining ishlarini boshlashga rozi bo'ldi. Bu 1924- yil 14-yanvarda Londonda bo'lib o'tdi. Birinchi ekspertlar qo'mitasining raisi etib AQSh vakili Charlz Daues saylandi. Jahon urushidagi ishtiroki uchun general lavozimiga ko'tarilgan sobiq advokat Daues Morgan bank guruhi bilan chambarchas bog'liq edi. Puankare moliyaviy inqirozdan chiqish yo'lini izlash uchun ushbu guruhga qarz olishga murojaat qildi. Morgan Fransiyaga 100 million dollar miqdorida kredit berishni va'da qildi, ammo nemislarning tovon puli masalasi hal qilinishi sharti bilan. Qo'mitaning diqqat markazida, albatta, zararni qoplash masalasi bo'lgan. Ammo bu masalani muhokama qilishda bir qator yangi muammolar paydo bo'ldi. Asosiy o'rinni Germaniyada barqaror valyuta yaratish imkoniyatini muhokama qilish egalladi. Qo'shma Shtatlar vakillari buni ayniqsa talab qildilar. Ular valyuta muammosini hal qilishni barcha muammolar uchun yechim sifatida ko'rdilar. "Bu kerak, - dedi Daues, - Germaniya byudjet tegirmonini harakatga keltiradigan suvni topish uchun. Uning g'ildiraklariga suv topsak, tegirmon quramiz ”. Valyuta masalalariga e'tibor AQSh va Angliyaning hayotiy manfaatlari bilan bog'liq edi. Katta sarmoyalar uchun foydali maydonlarni qidirayotgan Amerika kapitali Germaniyaga alohida qiziqish bildirdi. Ammo barqaror valyuta har qanday sarmoyaning asosiy shartidir. Shu sababli AQShning valyuta muammosiga katta qiziqishi va markaning kursini barqarorlashtirishga bo'lgan qat'iy talablari shundan kelib chiqdi. Angliya AQShning Germaniya valyutasiga qo'ygan talablarini qo'llab-quvvatladi. Davomiy inflyatsiya nemis tovarlari eksportini osonlashtirdi va bozorlar uchun kurashni yanada kuchaytirdi. Valyutani barqarorlashtirish talabi Angliya uchun Germaniya eksportiga qarshi kurash shakllaridan biri edi.Qo'mita yig'ilishida nemis delegatlari - Germaniya Reyxsbank direktori Shaxta va Germaniya moliya vaziri Lyuterning hisobotlari tinglandi. Ular bilan banknot deb nomlangan bankni yaratish va uning Reyxsbank bilan aloqalari to'g'risida muzokaralar olib borildi. Germaniyaning moliyaviy holatini o'rganish uchun Daues komissiyasi bir necha hafta davomida Berlinga bordi. Ekspertlar Germaniyaning to'lov qobiliyatini faqat okkupatsiya qilingan va band bo'lmagan hududlarni iqtisodiy va moliyaviy jihatdan birlashtirgandagina tiklash mumkin degan xulosaga kelishdi. Shuningdek, ular Germaniyaga kompensatsiya to'lovlarini to'lash uchun berilsa, xalqaro kreditning kafolati bo'lishi mumkin bo'lgan milliy daromadlarning asoslarini bayon qildilar.1924 -yil 9-aprelda Daues ishning yakunlanganligi to'g'risida reparatsiya komissiyasini xabardor qildi va ekspertlar ma'ruzasining matnini taqdim etdi. Tarixga Daues rejasi sifatida kirgan ekspertlar hisoboti uch qismdan iborat edi. Birinchi qism ekspertlarning umumiy xulosalari va qo'mitaning nuqtai nazarini taqdim etdi. Unda mutaxassislar jazo choralarini qo'llashni emas, balki qarzlarni undirishni maqsad qilganliklari ta'kidlangan. Hisobotning ikkinchi qismida Germaniyadagi umumiy iqtisodiy va moliyaviy holat tasvirlangan. Uchinchi qism dastlabki ikki qismga bir qator qo'shimchalarni o'z ichiga olgan. Daues rejasi Germaniyani iqtisodiy tiklash orqali reparatsiyani to'lashni haqiqatan ham ta'minlash vazifasini qo'ydi. Ushbu vazifani bajarish uchun Germaniyaga Angliya-Amerika kapitalidan, birinchi navbatda valyutani barqarorlashtirish va moliyaviy balansni yaratish masalalarida tegishli yordam ko'rsatishga qaror qilindi. Nemis markasini barqarorlashtirish uchun ekspertlar qo'mitasi xalqaro kredit taqdim etishni taklif qildi. 800 million oltin marka miqdoridagi xalqaro kredit taqdim etildi. Reparatsiya majburiyatlarini bajarish garovi sifatida Germaniya bojxona to'lovlari, aksiz solig'i va davlat byudjetining eng daromadli sohalarini "soliq komissari" nazorati ostidan o'tkazishi kerak edi. Barcha temir yo'llarni reparatsiya komissiyasi tomonidan tasdiqlangan temir yo'llar aktsiyadorlik jamiyatiga 40 yilga berishi kerak edi. Valuta chiqarish huquqi ittifoqchilar tomonidan nazorat qilinadigan bankka berildi. Germaniyaning butun milliy iqtisodiyoti nazorat ostiga olindi. Bu safar ham reparatsiya to'lovlarining umumiy miqdori va ularni to'lash muddati belgilanmadi. Germaniya birinchi yilda bir milliard marka tovon puli to'lashga va'da berdi. Keyingi yillarda u ushbu hissalarni ko'paytirib, 1928-1929 yillarda yiliga 2.5 mlrd markagacha yetkazishi kerak edi. Daues rejasi shuningdek, kompensatsiya to'lovlarini qoplash manbalari masalasini ham hal qildi. Birinchi manba og'ir sanoat va temir yo'llardan daromad bo'lib, maxsus chiqarilgan obligatsiyalar uchun foiz sifatida to'lanadi. Og'ir sanoat zayomlari 5 milliard marka, temir yo'llar esa 11 milliard marka miqdorida hisoblab chiqildi. Yillik badal ushbu summaning 6 foizini, ya'ni 960 million markani tashkil etdi. To'lovlarni qoplashning yana bir manbai davlat byudjeti edi. Tegishli mablag'larni jalb qilish uchun barcha og'irliklar to'g'ridan-to'g'ri mehnatkashlarning yelkasiga tushadigan maxsus soliqlar bo’ldi. Germaniya kapitalistlari buni talab qildilar. Ularning ta'kidlashicha, aks holda kompensatsiyalarni to'lash Germaniya iqtisodiyotining holatiga ta'sir qiladi. Aslida, nemis sanoatchilari va moliyachilari o'zlarining foydalariga zarar yetkazmaganlar, hatto ularning daromadlaridan kompensatsiyalar to'lanishi kerak bo'lgan holatda ham. Va bu qismda ishchilar sinfi hisobidan to'lovlarni qoplash usullari topildi. Yuqori bilvosita soliqlarning kiritilishi va shu bilan bog'liq narxlarning ko'tarilishi nemis imperialistlari tomonidan keng targ’ibot, shovinistik tashviqot uchun ishlatilgan. Birinchi jahon urushida Germaniyaning mag'lubiyati mamlakatning mehnatkash xalqi boshidan kechirgan barcha falokatlarning sababi sifatida ko'rsatildi. Germaniyaning hukmron doiralari dushman ustidan to'liq g'alaba qozonishga umid qilgan yangi imperialistik urush bu balolardan xalos bo'lish uchun vosita bo'lishi kerak edi. Shunday qilib, Daues rejasi bu borada qo’l keldi. Versal shartnomasi doirasida u iqtisodiy jihatdan kuchli va to'lovga qodir Germaniyani tiklashga intildi, ammo, uning iqtisodiy manbalarini boshqarish orqali u ittifoqchilar uchun xavfli raqib bo'lishiga yo'l qo'ymaslik vazifasini ham qo'ydi. Agar nemis korxonalari tomonidan ishlab chiqarilgan tovarlar allaqachon ingliz, fransuz va amerika kapitali hukmron bo'lgan bozorlarga boradigan bo'lsa, g'olib davlatlar uchun Germaniyaning raqobati ayniqsa xavfli bo'lar edi. Nemis tovarlari oqimini qayerga yo'naltirish kerakligi haqida savol tug'ildi, nemislar tomonidan sotishni ko'payishi nemislarning to'lovlarini to'lashning asosiy vositalaridan biri bo'lishi kerak edi. Daues rejasi mualliflari bu masalani nihoyatda soddalik bilan hal qilishdi. Ular saxiylik bilan Germaniyani ... Sovet bozorlari bilan ta'minladilar. Ularni nafaqat o'zlarining savdo-sotiqlariga zarar yetkazmasdan, Germaniyaga to’lovlarni to'lash uchun o'z tovarlarini keng sotish imkoniyatini berish g'oyasi tug’ildi. Germaniyaning iqtisodiy hujumini Sharqqa burish orqali SSSR bozorini nemis mollari bilan to'ldirish va sovet sanoatiga putur yetkazish, Sovet mamlakatining qudratli sanoat mamlakatiga aylanishiga yo'l qo'ymaslik, Rossiyani Yevropa sanoat mamlakatlarining agrar bazasiga aylantirish - Daues rejasi mualliflari shuni niyat qilgan edilar. Ularning makkorligini inkor etishning iloji yo'q edi. Ammo rejada bitta kichik nuqson bor edi. Sovet bozori va Sovetlar yerining iqtisodiy rivojlanishining keyingi yo'nalishi hisobga olinmagan edi. "Amerikada tuzilgan Daues rejasi, - dedi o'rtoq Stalin 1925- yil 18-dekabrda Butunittifoq bolsheviklar kommunistik partiyasining 14-s'ezdidagi ma'ruzasida, - bu: Yevropa Amerika oldidagi davlat qarzlarini hisobidan to'laydi. Yevropaga tovon puli to'lashga majbur bo'lgan Germaniya bu summani to’lay olmayotgani uchun, Germaniya boshqa kapitalistik davlatlar tomonidan hali egallab olinmagan bir qator erkin bozorlarga kirib borishi va tovarlarini erkin sotishi kerak. Bir qator kichik bozorlardan tashqari, bu yerda Amerika bizning Rossiya bozorlarini ham nazarda tutadi. Ular Daues rejasiga binoan Germaniyaga berilishi kerak, shunda u biron narsani o’ylab topishi va Yevropaga kompensatsiya to'lovlarini to'lashi kerak, bu esa o'z navbatida Amerikani davlat qarzini ham to'lashi kerak. " Daues rejasining SSSRdan to'lovlar uchun zarur bo'lgan mablag'larni to’plab olishni o'ylagan qismini nazarda tutgan holda, o'rtoq Stalin bu "foydasiz qaror" ekanligini ta'kidladi. "Nega? Chunki biz boshqa biron- bir mamlakat uchun, hech bo'lmaganda Germaniya uchun agrar mamlakatga aylanishni xohlamaymiz. Biz o'zimiz mashinalar va boshqa ishlab chiqarish vositalarini ishlab chiqaramiz. Shuning uchun Germaniyani nisbatan o'z mamlakatimizni agrar mamlakatga aylantirishga rozi ekanligimizni hisobga olsak, bu bilanularning rejasi amalga oshmaydi. Ushbu qismda Daues rejasi oyoqlari loy ustida turibdi. " Daues rejasi nemislarning to'lovlarini qoplash masalasi bilan bog'liq holda yuzaga kelgan ziddiyatlarni murosaga keltira olmadi. U faqat Germaniya va uning g'oliblari o'rtasida kelishuv ko'rinishini yaratdi. Aslida, Daues rejasi Angliya-Amerika diplomatiyasi uchun Fransiya ustidan g'alaba bo'ldi. U fransuz diplomatiyasini Yevropani deyarli yangi urushga olib boradigan "to'g'ridan-to'g'ri harakat" usullaridan voz kechishga majbur qildi. Shunga qaramay bu Daues rejasini qabul qilgan hukumatlar uchun juda muhim edi,chunki u Germaniyada iqtisodiy falokatning boshlanishiga to'sqinlik qildi, bu muqarrar ravishda xalq ommasining yanada qashshoqlashishiga, ularning ekspluatatsiyasining kuchayishiga va portlashiga olib kelardi.. Burjua diplomatiyasi Daues rejasini o'zining "tinchlik siyosati" ning samarasi sifatida maqtaganligi esda qolarli edi. Albatta, faqat xalqaro jamoatchilik fikrini chalg'itgan ushbu pasifizm niqobi ostida, imperialistik hukumatlar raqobati va kurashi yanada kuchayib ketaverdi.

"Burjua-demokratik pasifizm davri" ning boshlanishi.

Angliya burjua-demokratik pasifizm davrini ochdi. G'arbiy Yevropada uzoq davom etgan iqtisodiy va siyosiy inqiroz Yevropa aholisining sotib olish qobiliyati yanada pasayishi va Markaziy Yevropa bozorlarining inqirozga uchrashi Angliyaning iqtisodiy ahvolining keskin yomonlashishiga olib keldi. Ajablanarlisi ishsizlikni kamaytirish uchun Buyuk Britaniya bosh vaziri Bolduin proteksionizm siyosatini qo’llashga qaror qildi. Biroq, u mamlakat aholisining fikriga murojaat qilmasdan bojxona tariflarini ozmi-ko'pmi qayta ko'rib chiqishni boshlay olmadi. 1923 -yil 6-dekabrda parlamentni tarqatib yuborish va yangi saylovlarni tayinlash kerak edi. Ammo proteksionizmga qarshi kurashish uchun liberallar, ishchilar partiyasi va ba'zi konservatorlar birlashdilar va bir ovozdan chiqdilar. Saylov Bolduinga to'liq mag'lubiyat keltirdi. Ammo ular hech bir tomonga ishonchli o’rin berishmadi. Yoki koalitsiya yoki ozchilik hukumati tuzilishi kerak edi. Liberal partiya konservatorlar bilan koalitsiyaga rozi bo'lmadi. Hukumat tuzish navbati ishchilar partiyasiniki bo’ldi. Parlamentning ochilish kuni, 1924- yil 8-yanvarda Makdonald nutq so'zladi va unda bo'lajak ishchilar hukumati dasturini bayon qildi. Dasturning asosiy bandlari quyidagi talablarga qisqartirildi: umumiy tinchlik, Xalqaro tinchlikni ta'minlash uchun Millatlar Ligasidan foydalanish, Sovet hukumatining tan olinishi, ishsizlik masalasini hal qilish kabilar edi. 1924- yil 22-yanvarda Bolduin iste'foga chiqishini qirolga bayon qildi. Ertasi kuni Makdonald qirol huzuriga chaqirildi va yangi kabinet tuzish taklifini qabul qildi. Bu Angliya tarixidagi birinchi ishchilar (leyboristlar) hukumati edi. Biroq, ishchilar partiyasining hokimiyat tepasiga kelishi Buyuk Britaniya siyosatidagi tub o'zgarishlarni va uning diplomatiyasining yo'nalishini o’zgartirmadi. Makdonald tashqi siyosatni boshqarishni o'z zimmasiga oldi. Taniqli diplomat, sobiq liberal va pasifist Artur Ponsonbi tashqi ishlar vaziri sifatida tayinlandi Yangi hukumat oldida Yevropada vaziyatni barqarorlashtirish vazifasi turgan edi. Bunga Leyboristlar partiyasi pasifistik usullar orqali erishmoqchi edi. Angliya tashqi siyosatining ushbu yo'nalishi uchun Makdonalddan yaxshiroq vositani topish qiyin edi.1866- yilda Shotlandiyaning kichik baliqchilar qishlog'ida kambag'al oilada tug'ilgan Jeyms Ramsey Makdonald "ishchilar" hukumatining birinchi vaziri lavozimini egallashga tasodifan muyassar bo'lmadi, unga ingliz burjuaziyasi o’z taqdirini topshirdi. Makdonaldning biografi, Leyboristlar partiyasidan parlament a'zosi, Agnes Xemiltonning so'zlariga ko'ra, bo'lajak vazir qashshoqlikdan qutulish va u bilan tenglashish orzusi ostida ijtimoiy zinapoyadan qat'iyat bilan qadam tashlagan. Boylar va dvoryanlar Buyuk Britaniya hukumatining asosi edi. O'qituvchi unvoniga zo'rg'a erishib, ambitsiyali yigit darhol o'zi uchun siyosiy yo’lni tanladi. Parlamentdagi liberal deputatlardan birining kotibi lavozimidan qisqa vaqt o'tgach, u mustaqil ishchilar partiyasiga qo'shildi va tez orada uning yetakchisiga aylandi. 1906- yilda Makdonald parlamentga saylandi. Parlamentda u sinfiy hamkorlik siyosatini olib bordi va "konstruktiv hamkorlik" ni qo'llab-quvvatladi. Jahon urushi paytida u pasifistik pozitsiyani egalladi. Makdonaldning tinchlikparvarligi uning keyingi siyosiy faoliyatiga to'sqinlik qildi. 1922- yilda u parlament a'zosi etib qayta saylandi. Makdonaldning hokimiyat tepasiga kelguniga qadar o'zining maqolalarida va kitoblarida tushuntirib bergan siyosiy qarashlari burjua partiyalari bilan hamkorlik zarurligini tinimsiz ta'kidlagan. Shuning uchun ham har ikki partiya - konservativ va liberallar ozchilikda qolganda, Britaniya burjuaziyasi Makdonaldning bosh vazirlikka nomzodini o'z xohishi bilan qo'llab-quvvatladi. "Makdonald mutaassib emas," - dedi bankirlardan biri u haqida 1923 -yilda, - aqidaparastlar o'z maqsadlariga har qanday vaziyatda erishadilar va yoqimsiz odamlar. Ayni paytda, Makdonald yoqimli odam, uni deyarli hamma yoqtiradi ... " Makdonald ingliz bankirlarining ichki va tashqi siyosatdagi umidlarini oqladi. Makdonaldning birinchi tashvishi inglizlarning an'anaviy "kuchlar muvozanati" siyosatini, ya'ni Buyuk Britaniyaning Yevropadagi hakamlik rolini saqlab qolish edi. "Angliyaning vazifasi, - deb yozgan edi Makdonald 1923- yil noyabrdagi maqolalaridan birida, - Yevropada ma'lum bir muvozanatni yaratish." Makdonald ushbu siyosatni AQSh diplomatiyasi yordamida olib borishga harakat qildi. Hokimiyat tepasiga kelishidan oldin ham Makdonald Amerikaning "Nyu-York dunyosi" gazetasida bir qator maqolalar chop etib, unda AQSh va Buyuk Britaniya o'rtasida ittifoq tuzish zarurligi va Yevropa ishlarida olib borayotgan siyosatining izchilligi ta'kidlangan. Xususan, u amerikaliklarni aynan Leyboristlar partiyasi va o'zi hukumat boshlig'i sifatida Daues rejasining amalga oshirilishini ta'minlashi mumkinligiga ishontirdi. "Hech bir partiya, ishchilar partiyasi sifatida xalqaro majburiyatlarni bajarmayda. Bizning ishchi partiyamiz hech qachon ming yillikning inqiloblarini izlashga moyil bo'lmagan. Agar u shunday moyillikka ega bo'lsa ham, Rossiya misoli bizni davolagan bo'lar edi, deb ishontirdi Makdonald. " Fransuz diplomatlaridan biri Erbett 1924- yil 10- oktyabrda Parij fond birjasida bergan "Axboroti" da Buyuk Britaniya imperiyasida Makdonaldning yuritayotgan siyosatiga qaraganda Britaniya tashqi siyosatining ehtiyotkorligi va an'analarini hurmat qiladigan kam sonli hukumatlar borligini to'g'ri qayd etdi. . Xususan, yangi bosh vazir Angliya armiyasi va flotini yanada kuchaytirishga va Britaniya mustamlaka imperiyasining asoslari daxlsizligini ta’minlashga intildi. Hokimiyat tepasiga kelishidan oldin ham, Rur mojarosi paytida, Makdonald Fransiyaning zaiflashuvi tarafdori edi. U Yevropadagi fransuz gegemonligini Angliya manfaatlariga mos kelmaydigan holat deb hisoblagan. Daues rejasi, Makdonald nazarida, fransuz diplomatiyasining mag'lubiyati va Yevropa muvozanati kafolatini anglatardi. Darhaqiqat, Yevropaning xalqaro hayotida Fransiyaning ta'siri pasayib bordi. Bu uning Rur inqirozida muvaffaqiyatsizligining natijasi edi. Fransiyaning kichik davlatlar bilan harbiy-siyosiy ittifoqlari buzila boshladi. Angliya diplomatiyasi bundan ustalik foydalangan. 1924- yil yanvar oyining boshida u o'zining tinchlikparvarlik rolini saqlab, Yugoslaviya, Ruminiya va Polsha hukumatlariga nota bilan murojaat qilib, ushbu davlatlarning Fransiyadan olishlari kerak bo'lgan kreditlarini tushuntirishni talab qildi.Ularning javobi murosali va aniq edi. 1924- yil 10-12 -yanvar kunlari Belgradda bo'lib o'tgan Kichik Antanta davlatlari tashqi ishlar vazirlarining konferensiyasida Kichik Antanta davlatlari barcha kuchlar bilan tinchlikni istashlarini va ular yarashuv masalasida vositachilik qilishga tayyor ekanliklarini e'lon qildilar. Angliya Yugoslaviya hukumatidan Fransiyadan olgan 300 million frank miqdoridagi qarzining sababini so'raganda, Yugoslaviya hukumati bu kredit hech qachon Angliya manfaatlariga qarshi qaratilgan emas deb javob berishga shoshildi. Ruminiya Buyuk Britaniyaning iltimosidan so’ng, qurollanish uchun fransuz kreditlaridan butunlay voz kechishga qaror qildi. 1924- yil 22-yanvarda Ruminiya vakili bu haqda Fransiya tashqi ishlar vazirligiga rasman xabar bergan. Fransuz diplomatiyasi faqat Chexoslovakiya bilan harbiy-mudofaa ittifoqi tuzishga erishdi. 1924 -yil 25-yanvarda imzolangan Fransiya-Chexoslovakiya shartnomasi Vengriya va Germaniyaga qarshi qaratilgan edi. Biroq, Angliyadagi jamoatchilik Fransiya-Chexoslovakiya shartnomasiga ishonchsizlik bilan munosabat bildirdi. 1924- yil yanvar oyida Daily Chronicle-da "Fransiya va Kichik Antanta" deb nomlangan maqolasida Lloyd Jorj Fransiya tomonidan yaratilgan harbiy ittifoqlar Yevropa xavfsizligi uchun xavf tug'dirishini ta'kidladi. Fransiya, hatto qarzlari uchun foizlarni ham to'lay olmadi- deb yozgan Lloyd Jorj. Bu tufayli Angliya va Amerikadagi soliq to'lovchilar zarar ko'rishi mumkin. Shu bilan birga, u Yevropani harbiy lagerga aylantirdi. Ushbu siyosatdan Fransiya qanday foyda kutmoqda? Rossiya, Buyuk Britaniya, Italiya va Amerika Qo'shma Shtatlari o'rniga u Chexoslovakiya, Polsha, Yugoslaviya va Ruminiyani ittifoqchi qilib oldi. " Fransiya va Germaniya o'rtasida yangi urush bo'lgan taqdirda, bu ittifoqchilar, Lloyd Jorjning fikriga ko'ra, fransuzlarga yordam bera olmaydilar. Shu bilan birga, Fransiya Rossiya singari qudratli ittifoqchini e'tiborsiz qoldirdi, bir so'z yoki hatto imo-ishora Germaniyaning dushmanlik harakatlarini zararsizlantirish uchun yetarli deb o’yladi. Angliya bilan bir qatorda Italiya diplomatiyasi ham Fransiyaga qarshi faoliyatini tobora faol rivojlantirdi. Xorijiy bozorlardagi raqobat, O'rta yer dengizi sohasidagi raqobat, Italiyaning kompensatsiya to'lovlaridagi ulushidan noroziligi, Shimoliy Afrikadagi (Tunis, Tanjer va boshqalar) beqaror manfaatlari - bularning barchasi nafaqat taranglikka, balki Fransiya-Italiya munosabatlarini dushmanlikka ham olib keldi. . Fransiya Chexoslovakiya bilan shartnoma imzolagani kabi barcha Bolqon davlatlari bilan bir xil shartnomalar tuzishga harakat qilganida, Italiya diplomatiyasi Yugoslaviya bilan muzokaralarini tezlashtirdi. Natijada 1924- yil 27- yanvarda Rimda Italiya va Yugoslaviya o'rtasida do'stlik shartnomasi va Fiuma to'g'risida bitim imzolandi, unga ko'ra Fiuma porti Italiya qo’l ostiga o’tdi. Italiya tomonidan Musolini, Yugoslaviya tomonidan Pashich va Ninich imzolangan shartnomaga protokol ilova qildilar. Bu Italiya bilan do'stlik shartnomasida Yugoslaviyaning Chexoslovakiya va Ruminiya bilan tuzgan shartnomalariga zid keladigan hech narsa yo'qligini tasdiqladi. 1924 -yil 25-yanvarda Fransiyaning “Quotidien” gazetasi direktori bilan suhbatda Makdonald Angliya va Fransiya o'rtasidagi munosabatlar to'g'risida o'z fikrlarini bayon qildi. Yangi bosh vazir Rurning ishg'ol qilinishini Angliya va butun Yevropaning iqtisodiy qiyinchiliklarining asosiy sababi deb hisobladi. Harbiy ittifoqlarning tuzilish va Fransiyaning kichik davlatlarni qurollantirish maqsadida ularga ko'rsatayotgan moliyaviy ko'magi dunyoga yangi urushlar bilan tahdid qilmoqda deb aytib o’tadi. Makdonaldning so'zlariga ko'ra, "Fransiya xavfsizligining eng yaxshi kafolati qurol-yarog 'siyosati emas, balki kuchlar muvozanati va Millatlar Ligasi bilan tinch hamkorlik bo'lishi mumkin deb ta’kidlaydi". Ushbu pasifistik g'oyalarni rivojlantirgan Makdonald, ularni Punkare bilan shaxsiy yozishmalarida ham tushuntirib berdi. Puankare tinchgina, lekin umumiy iboralarda va mavhum javob berdi. U asta-sekin va qiyinchilik bilan Rur siyosatidan voz kechish yo'lini tutdi. Puankare siyosatidan norozilik Fransiyada ham, undan tashqarida ham kuchaydi. Rur va Reyndagi muvaffaqiyatsizliklar, passiv qarshilik tugaganidan keyin ham kompensatsiyalarning yetarli bo'lmagan oqimi, yangi kreditlar ololmaslik, Fransiyaning tashqi siyosati - bularning barchasi fransuz partiyalarining keskin tanqidiga sabab bo'ldi. 1924- yil may oyida bo'lib o'tgan saylovlarda Puankare mag'lub bo’ldi. "So’l blok" deb nomlangan kuchlar hokimiyat tepasiga keldi. Eduard Errio boshchiligidagi radikallar va radikal sotsialistlar hukumati tuzildi. Fransiya Respublikasi Prezidenti Milyeran ham iste'foga chiqdi. Gaston Dumerg yangi prezident etib saylandi.
London konferensiyasi (1924-yil 16-iyul – 16-avgust).

Fransiyaning yangi bosh vaziri, xuddi Makdonald singari, burjua-patsifizm oqimining vakili edi. Ikkala bosh vazirlar siyosiy qarashlarining bir-biriga mos kelishi Makdonaldning Errio bilan Chexiya va Parijdagi uchrashuvlarida aniq namoyon bo'ldi. Damadagi uchrashuv 1924- yil 21-22- iyun kunlari bo'lib o'tdi. Buyuk Britaniya Tashqi ishlar vazirligining rasmiy xabarida Fransiya va Buyuk Britaniya rahbarlarining ekspertlar hisobotini amalga oshirish masalasi bo'yicha qarashlari bir-biriga to'g'ri kelganligi ta'kidlandi. Makdonald Damadagi Errio bilan uchrashuv natijalari to'g'risida jamoalar palatasini xabardor qilib, Daues rejasini muhokama qilish va tasdiqlash uchun Londonda bosh vazirlarning konferensiyasini chaqirish niyatini e'lon qildi. O'z navbatida, Errio 1924- yil 26-iyun kuni Fransiya deputatlar palatasiga Damadagi uchrashuv natijalari to'g'risida axborot berdi. Deputatlar palatasida ko'pchilik o’ringa ega bo'lmagan yangi bosh vazir zudlik bilan fransuz tashqi siyosatining avvalgi yo'nalishini o’zgartira olmadi. U Daues rejasini qabul qilish Germaniya tomonidan reparatsiya majburiyatlarini bajarmagan taqdirda Angliya tomonidan faol qo'llab-quvvatlanishi sharti bilan bo’ldi deb ishontirdi. "Makdonald meni ishontirdi, - dedi Errio, - agar Germaniya qandaydir hiyla ishlatsa, Buyuk Britaniya shartnoma kafolatchisi sifatida, ittifoqchilarni qo'llab-quvvatlashga va'da berdi. Bundan tashqari, bizning kelishuv Angliyaning tinchlikni saqlash va Fransiya uchun xavfsizlik kafolatlarini ta'minlash bo'yicha hamkorligiga ham tegishli deb ta’kidlab o’tadi Errio. Yevropada tinchlik bo’lishi uchun Germaniyani qurolsizlantirish kerak. Germaniyaning bayonotlari va va'dalari biz uchun yetarli emas ",deb aytib o’tadi. Ko'p o'tmay Belgiya matbuotida ham Errio bilan intervyu paydo bo'ldi, u Germaniya Fransiya va Belgiyaga hujum qilgan taqdirda Angliya qo'llab-quvvatlashga qat'iy va'da berganini aytdi. Butun fransuz va ingliz matbuoti ikki davlat bosh vazirlari o'rtasida xalqaro munosabatlarning asosiy masalalarini birgalikdagi sa'y-harakatlar bilan hal qilish uchun "axloqiy bitim" tuzilganligi to'g'risida gapira boshlashdi. Parlamentda ko'pchilik o’ringa ega bo’lmagan Makdonald ushbu matbuot xabarlarini ingliz parlamentida tushuntirishga majbur bo'ldi. Deputatlardan biri tomonidan "axloqiy bitim" haqida so'ralganda, Makdonald ushbu versiyani qat'iyan rad etdi. U Errio bilan suhbatda fransuzlarga kafolatlar yoki Angliya-Fransiya mudofaa harbiy ittifoqini yaratish to'g'risida va'da berganligini qat'iyan rad etdi. Shunday qilib, Angliya va Fransiya o'rtasidagi munosabatlarda keskinlik yana sezila boshladi. Yaqinlashib kelayotgan London konferensiyasida qabul qilinishi kutilayotgan ingliz tilidagi memorandum ular o’rtasidagi keskinlikni yanada kuchaytirdi. Ma'lum bo'lishicha, Buyuk Britaniya tashqi ishlar vazirligi avval ushbu memorandum uchun Fransiya hukumatidan rozilik olmagan holda Belgiya, Italiya va AQSh hukumatlariga konferensiyaga taklifnoma yo’llagan. Fransiyadagi oppozitsiya ushbu diplomatik hodisadan unumli foydalandi. Ular Errioni Angliyaga taslim bo'lganlikda va mustaqil siyosat olib borolmayotganlikda aybladi. Makdonaldning Belgiya vakiliga 1924- yil 25- iyunda yozgan maktubida Daues hisobotidan kelib chiqadigan choralar to'g'risida xabarlar nashrda paydo bo'lganida, Errioning mavqei yanada pasayib ketdi. Makdonald ekspertlarning takliflari Germaniyaga Versal shartnomasidan tashqari majburiyatlarni yuklashini, shuning uchun barcha davlatlar, shu jumladan Germaniya tomonidan imzolanadigan yangi rasmiy hujjatga ega bo'lish kerakligini ta'kidladi. Makdonaldning bayonoti Fransiya matbuotining keskin hujumlariga sabab bo'ldi. Ular bunda Errioni ayblab chiqishdi. Matbuotda aytilishicha go’yoki Errio Fransiyaning manfaatlariga zarar yetkazgan holda,Versal shartnomasi shartlarini o'zgartirishga rozi bo'lgan. Errioning hukumati shunchalik larzaga keldiki, u zudlik bilan Makdonalddan yordam so'rab, darhol Parijga kelishini iltimos qilishga majbur bo'ldi. 1924- yil 7-iyulda Makdonald jamoalar palatasida bayonot berdi va fransuz va ingliz matbuoti xabarlarini qat'iyan rad etdi. Makdonaldning so'zlariga ko'ra, uning Belgiya, Italiya va Qo'shma Shtatlar hukumatlariga murojaatida ushbu hukumatlarning Konferensiyaga Errio bilan birgalikda taklif etilgani tasdiqlandi. Makdonald bu borada Germaniya hukumatiga hech qanday xabar yubormadi. Makdonald, tushunarsiz tushunmovchilik tufayli Fransiya va Angliya o'rtasidagi munosabatlarning yomonlashishiga yo'l qo'ymasligini aytdi. Shu sababli, u yuzaga kelgan tushunmovchiliklarni bartaraf etish uchun ertaga Parijga boradigan bo’ldi. 1924-yil 8 va 9-iyul kunlari Parijda Makdonald va Errio o'rtasida yangi uchrashuv bo'lib o'tdi. Ushbu uchrashuv natijasida matbuotda paydo bo'lgan rasmiy xabarlar har ikkala hukumat uchun iqtisodiy va moliyaviy masalalarning muhimligini, xususan, kelajakdagi mumkin bo'lgan kreditorlarni tinchlantiradigan ishonch rejimini tiklash zarurligi, ammo ular bu zarurat Versal shartnomasi shartlariga to'liq mos keladi, deb hisoblashdi. Shu bilan birga, ingliz-fransuz hukumatlari mutaxassislarning takliflarini ma'qullash uchun Londonda konferensiya chaqirilishini e'lon qildilar. Londonga qaytgach, Makdonald 10- iyul kuni Jamoatchilik palatasini Parijdagi Errio bilan uchrashuv natijalari to'g'risida xabardor qildi. Uning fikriga ko'ra,Parijda murakkab vaziyat vujudga kelgan va bu vaziyat qiyinchilik bilan erishilgan hamma narsani barbod qilishi mumkin edi. Fransiya jamoatchiligi Daues rejasini Versal shartnomasi bilan almashtirishga hech qachon rozi bo'lmas edi. Shuning uchun Fransiya hukumati jamoatchilik bilan uchrashish va jamoatchilik fikrini tinchlantirishi kerak edi. Germaniya tomonidan shartnoma majburiyatlari buzilgan taqdirda, AQSh delegati reparatsiya komissiyasiga xalqaro kreditorlarning vakili sifatida kiritilishi kerak edi. Shuningdek, fransuz mutaxassislari qarzlar masalasini inglizlar bilan birgalikda ko'rib chiqish maqsadga muvofiq deb hisobladilar. Bundan tashqari, Britaniya hukumati kafolatlar masalasini, Millatlar Ligasi vositachiligida muhokama qilish zarur deb hisobladi. Angliya diplomatiyasi tomonidan ko'rilgan choralar Fransiyaga tinchlik olib keldi va Errioning mavqeini saqlab qoldi. To'g'ri, 10 iyul kuni Senatda tashqi siyosat bo'yicha munozarada Puankare Buyuk Britaniyaning reparatsiya siyosatini va Errioning taslimchilik pozitsiyasini keskin tanqid qildi. Ammo yakunda u yangi bosh vazirga ekspertlar rejasini amalga oshirishda to'sqinlik qilmasligini ham aytdi. Puankarening tanqidiga javoban, Errio Senatda London konferensiyasida Rurdan qo’shinlarni olib chiqish, sanksiyalarni qo'llash va boshqa siyosiy masalalarda Fransiyaning "siyosiy pozitsiyasini" himoya qilishini e'lon qildi.Shu tariqa London konferensiyasida Errio o'zini ikki yong'in o'rtasida – Fransiyaning "milliy manfaatlari"ni himoya qilish va Puankarening tanqidiy qarashlari, Angliya-Amerika blokining bosimi ostida qoldi. London konferensiyasi 1924-yil 18-iyulda Makdonaldning samimiy nutqi bilan ochildi. Buyuk Britaniya Bosh vaziri o’z nutqida Germaniyaning iqtisodiy va moliyaviy birligini tiklash uchun sharoit yaratish, shu bilan birga Germaniyaga katta miqdordagi kreditni taqdim etishi kerak bo'lgan kreditorlarga kafolatlarni taklif qilish kerakligini ta’kidladi. Mutaxassislarning takliflarini amalga oshirish hozirgi kungacha manfaatdor xalqlar orasida jiddiy tashvish va Yevropada norozilik kayfiyatining kuchayib borishiga sabab bo'layotgan reparatsiya muammosini hal qilishga yordam beradi. Konferensiyani Makdonald olib bordi. Britaniya diplomatiyasi London konferensiyasini o'zining g'alabasi deb bildi va u yerda yetakchi va tashkilotchi kuch sifatida namoyon bo’ldi. Ammo Amerika delegatsiyasi diplomatiyaning haqiqiy ustasi edi.Amerika hukumatining "kuzatuvchilar" deb nomlangan delegatlarni Yevropadagi barcha konferensiyalarga yuborish odatlaridan farqli o'laroq, bu safar Londonga AQShning rasmiy delegatsiyasi keldi. Uning tarkibiga: Londondagi Amerika elchisi Kellog, Berlindagi elchi Xyuton va reparatsiya komissiyasidagi vakili Logan kirgan. Konferensiya davomida Amerika delegatsiyasiga yordam berish uchun Londonga zararni qoplash rejasining eng muhim qismlari muallifi bo'lgan mutaxassislardan biri Ouen Yung ham kelgan. Shu bilan birga, Amerika Qo'shma Shtatlari tashqi ishlar vaziri Xyuz ham Londonga keldi, u rasmiy ravishda AQSh delegatsiyasining a'zosi emas edi, lekin uning barcha ishlariga rahbarlik qildi. Konferensiya ishini tuzilgan komissiyalar hal qildi. 1924-yil 19-iyulda Germaniyaning majburiyatlarini buzishi mumkin bo'lgan masalalar bo'yicha birinchi komissiyaning hisoboti taqdim etildi. Qarama-qarshi fikrlar sanksiyalar masalasini qo'zg'atdi va Germaniya qonunbuzarlik sodir etgan-etmaganligini hal qilishi kerak edi. Angliya va Amerika delegatsiyalari fransuzlarni Germaniyaga qarshi harakatlardan rasman voz kechishga majbur qilishdi. Germaniya o'z majburiyatlarini qasddan bajarmagan taqdirda, Fransiya sanksiyalarni qo'llash huquqini saqlab qoldi,ammo qonunbuzarlik to'g'risidagi bayonot reparatsiya komissiyasiga tegishli bo'lib, uning qarorlari ustidan hakamlik komissiyasiga shikoyat qilish mumkin edi.Hakamlik komissiyasi ikki amerikalik mutaxassis boshchiligida uchta "xolis va mustaqil" shaxslardan iborat edi. Ushbu qaror bilan Germaniyaga qarshi sanksiyalarni qo'llash faqat Angliya va Amerikaning roziligi bilan mumkin edi.Rurdan qo’shinlarni olib chiqish masalasi - London konferensiyasining kun tartibiga rasman kiritilmagan edi. Shunga qaramay, aslida bu masala butun konferensiyaning markazida bo'lgan. Avvaliga Errio Rurdan qo’shinlarni evakuatsiya qilish masalasini ko'tarishdan bosh tortdi. Keyin boshqa delegatsiyalar bosimi ostida u qo'shinlarni Rurdan olib chiqish uchun maksimal - bir yil muddatni taklif qildi. Fransiya delegatsiyasi pozitsiyasining o'zgarishini AQSh davlat kotibi Xyuzning Errioga bosim o'tkazgani bilan izohladi. U Londonga shaxsiy tashrifidan barcha delegatsiyalar rahbarlari bilan, shu jumladan Errio bilan diplomatik muzokaralar uchun foydalangan. 1924-yil 2- avgustda London konferensiyasining asosiy komissiyalari o'z ishlarini yakunladilar. Ishni yakunlash uchun barcha delegatsiyalar rahbarlaridan tashkil topgan Yettillik Kengashi tuzildi. 5-avgust kuni Germaniya vakillari ishtirokida Yettilik kengashining yig'ilishi bo'lib o'tdi. Germaniya delegatsiyasi ekspertlar komissiyasiga o'z mulohazalarini yetkazdilar. Makdonaldga yuborilgan ilova xatida u bir vaqtning o'zida konferensiya rasmiy ravishda hal qilmagan siyosiy masalalarni muhokama qilishni taklif qildi. Aytgancha, maktubda shunday deyilgan: "Germaniya delegatsiyasi Versal shartnomasida ko'zda tutilmagan joylarda harbiy okkupatsiyani to'xtatish masalasini muhokama qilish uchun alohida to’xtalib o’tadilar". Errio ushbu masalani konferensiyada muhokama qilinishiga keskin e'tiroz bildirdi, shu bilan birga evakuatsiya rejasi bosqichma-bosqich amalga oshirilishini bildirdi. 1924-yil avgust oyida Germaniya va Fransiya delegatsiyalari o'rtasida to'g'ridan-to'g'ri muzokaralar boshlandi. Ular uchta masalani ko'rib chiqdilar: bo'lajak savdo shartnomasini tuzish, harbiy nazoratni ta'minlash va Rur viloyatidan qo’shinlarni olib chiqish. Britaniya matbuoti Fransiya-Germaniya savdo shartnomasiga qarshi bo'lib, uni Britaniya sanoati uchun "jiddiy tahdid" deb e'lon qildi. Muxolifat bosimi ostida Angliya diplomatiyasi Londondagi muzokaralarni yakuniga yetkazdi. 1924-yil 16-avgustda ekspertlarning hisoboti ma'qullandi, konferensiya Makdonaldning xayrlashish nutqi bilan yakunlandi va u o'z hamkasblarini yangi shartnoma tuzilganligi bilan tabrikladi. "Ushbu shartnoma, - dedi Makdonald, birinchi tinchlik shartnomasi sifatida qaralishi kerak, chunki biz uni shunday tuyg'ular bilan imzolayapmizki, xuddi urushning dahshatli yillariga va urush davrida hukmron bo'lgan fikrlar qarama-qarshiligiga tushib qolgandek. . " Darhaqiqat, London konferensiyasi va uning qarorlari urushdan keyingi davrda xalqaro aloqalar rivojlanishida yangi bosqichni ochdi. London konferensiyasi natijalari asosan quyidagilardan iborat bo’ldi.Birinchidan, konferensiya Fransiyaning reparatsiya masalasini mustaqil ravishda hal qilish huquqini rad etdi va nizoli masalalarni Amerika vakillari boshchiligidagi Antanta vakillaridan iborat hakamlik komissiyasi hal qilishi kerakligini tan oldi.Ikkinchidan, konferensiya Rur okkupatsiyasini tanqid qildi va harbiylarni evakuatsiya qilish zarurligini tan oldi, iqtisodiy jihatdan darhol, harbiylar esa bir yil ichida olib chiqiladigan bo’ldi. Uchinchidan, konferensiya harbiy agressiyani qoraladi. Germaniyada xorijiy komissiya nazorati ostida emissiya bankini yaratish va temir yo'llarni davlat qo'liga topshirish zarurligini anglab,undan ko’ra moliyaviy va iqtisodiy aralashuvni afzal ko'rdi. Barcha tovon puli va yetkazib berishlar o'sha paytdan ittifoqchilar nazorati ostida amalga oshirilishi kerak edi. To'rtinchidan, konferensiyada ma'lum vaqt davomida ko'mir va boshqa sanoat mahsulotlarini qabul qilish bo'yicha Fransiyaning manfaati tan olindi, ammo Germaniyada ushbu majburiy to'lovlarni kamaytirish yoki hatto bekor qilishni talab qilib hakamlik komissiyasiga murojaat qilish huquqini qoldirdi. Beshinchidan, konferensiya Germaniyaga 800 million marka kredit berilishini ma'qulladi va u Britaniya va Amerika bankirlari tomonidan beriladigan bo’ldi. London konferensiyasining qarorlari va Daues rejasining qabul qilinishi xalqaro maydondagi kuchlar muvozanatini o'zgartirdi. Angliya-Amerika bloki yetakchi kuch sifatida birinchi o'ringa chiqdi. London konferensiyasining qarorlari Qo'shma Shtatlarda AQSh rahbarligi ostida Yevropa tiklanishining boshlanishi sifatida qaraldi. Matbuotda "Daues rejasi Yevropani betartiblikdan olib chiqib, tinch yo'l bilan tiklash yo'liga olib chiqdi",deb yoritildi. AQSh moliya doiralari Punkarening Rur okuppatsiyasining muvaffaqiyatsizligidan foyda ko'rganliklarini ochiq tan oldilar. Bu bayonot General Daues tomonidan Parijga safari paytida ekspertlar qo'mitasi ishi boshlanishidan oldin e’lon qilindi. "Agar Fransiya Rurda bo'lmaganida,biz bu yerda bo'lmas edik" (ya'ni Yevropada) deb ta’kidlab o’tdi General Daues. Londonda konferensiya natijalari ko'proq pessimistik tarzda baholandi. To'g'ri, ingliz diplomatiyasi Puankarening Angliya uchun xavfli siyosatini yo'q qila oldi va Fransiyaning qo’lini bog'lab qo'ydi. Ammo u nemis-fransuz munosabatlarida asosiy va yagona hakam bo'la olmadi. London konferensiyasi yopilganidan ko'p o'tmay, 1924-yil 19-avgustda Buyuk Britaniya moliya vaziri Snouden “Manchester Guardian” gazetasida Londonning ba'zi qarorlariga qarshi chiqish qildi. "Fransuz sanoatchilari, - dedi Snouden," Germaniya sanoatining ayrim tarmoqlari ustidan iqtisodiy nazoratni qo'lga kiritish niyatidalar. Buning uchun siyosiy vositalardan ham foydalanish xavfi katta. To'qimachilik va metallurgiya sanoatining 3 ta ixtisosligi bo'yicha ishbilarmon doiralarimizni ehtiyot bo'lishlari to'g'risida ogohlantiraman. " Daues rejasi nafaqat kapitalistik iqtisodiyotni mustahkamlash vazifasi edi. Shuningdek, u Germaniya burjuaziyasining inqilobiy harakatga qarshi kurashini yengillashtirish va Germaniyaning Sovet Rossiyasiga iqtisodiy va siyosiy qarshi tura olishi maqsadida ishlab chiqilgan edi. Bolduinning 1924-yil 3-oktabrdagi nutqida "Janoblar," dedi u, "G'arbiy Yevropa sivilizatsiyani himoya qildi (tasdiqlash) va bizning burchimiz kelajakda uni himoya qilish uchun hamma narsani qilish edi. G'arbiy Yevropa sivilizatsiyasini himoya qilish uchun to'siq kuchli va bardoshli bo'lishi kerak, shunda u Sharqdan keladigan har qanday halokatli hujumlarga qarshi tura oladi. Buning uchun Germaniya bozorini jahon bozorlari bilan bog’lanishiga olib keladigan Daues rejasini amalga oshirishdan yaxshiroq va aniq vosita yo'q. Nemislar har doim Rossiya bilan keng savdo-sotiqni olib borganlar, chunki ular geografik jihatdan unga yaqinroq, rus tilini biladilar va rus savdosi usullarini tushunadilar. Mening fikrimcha, jahon savdosi uchun eng foydali narsa bu Germaniya yordami bilan Rossiya bilan savdoni rivojlantirish edi, shuning uchun Germaniya o'zining ortiqcha eksportini va bizning Amerika oldidagi qarzlarimiz bo'yicha foizlarni Rossiya bozoridan olingan foyda bilan to'lashi kerak. Bu mollar bizning mamlakatimizga yoki koloniyalarimizga ham eksport qilinadi. " Shunday qilib, sobiq ittifoqchilarning niyati Rossiyani G'arb sanoatining agrar va xomashyo bazasiga aylantirish Daues rejasi yordamida tasdiqlandi. Germaniya yordamida Sovet bozorini egallash rejalari Yevropa va Amerikada nashr etilgan bir qator kitob va maqolalarida batafsil yoritildi. Sovet Ittifoqi Yevropa va Amerika kapitalining hujumiga dosh berolmaydi degan umid ba'zi G’arb hukumatlarini SSSRni tan olish masalasida murosasiz pozitsiyani egallashga majbur qildi. Boshqa davlatlar esa Sovet hukumatiga uni tan olish uchun Sovet davlatining qadr-qimmati va sha’niga mos kelmaydigan shartlarni taqdim etishdi.