Mavzu: Dastlabki kimyoviy tushuncha va qonunlar. Kimyoviy formula, valentlik. Darsning maqsadi

Yangi darsning bayoni.

Elektrmanfiyligi bir-biridan keskin farq qiladigan atomlardan hosil bo‘l gan birikmalarni bilasiz (NaCl, K2S, LiF, CaO va hokazo). Bunday atomlardan hosil bo‘lgan molekulalarda kimyoviy bog‘lanishni qanday turi uchraydi?12-jadvaldan ko‘rinib turibdiki, xlor atomining tashqi energetik qavatida 7 ta, argonda 8 ta, kaliyda 1 ta elektron bor. Xlor atomi tashqi energetik qavatini tugallashi uchun 1 ta elektron yetishmaydi. Kaliy atomida esa bitta elektron ortiqcha. Xlor atomi bilan kaliy atomi to‘qnashsa kaliydagi bitta elektronni xlor qabul qilib oladi, natijada xlor atomining tashqi qavati 8 ta electron bilan tugallanadi, kaliy atomi bitta elektronni berib 3-qavatni ochib qo‘yadi va tugallangan sakkizta elektronli tashqi qavat hosil bo‘ladi. Metallar o‘z tashqi energetik qavatlaridagi elektronlarini berib, musbat zaryadlangan ionlarga oson aylanadi. Metalmaslar esa, aksincha, tashqi energetik qavatiga elektronni oson qabul qiladi va manfiy zaryadlanganionlarga aylanadi. Ionlar zaryadlangan zarrachalardir. Atomlar elektron berganda yoki elektron biriktirib olganda zaryadlangan zarrachalar, ya’ni, ionlarga aylanadi.

Atomning yo‘qotgan va qabul qilib olgan elektronlar soni ionning zaryad miqdorini belgilaydi. Qarama-qarshi zaryadlangan ionlar bir-biriga tortiladi. Ionlar orasida hosil bo‘lgan kimyoviy bog‘lanish ion bog‘lanish deb ataladi.Ionlarni o‘zaro birikishidan hosil bo‘lgan moddalar ionli birikmalar deyiladi.Ionli birikmalarga metallarning galogenlar, kislorod, oltingugurt bilan hosil qilgan birikmalari kiradi. Masalan, NaCl, KBr, CaJ₂, Li₂O, Na₂S va h. Tuzlardagi metall ioni bilan kislota qoldig‘i orasidagi, ishqorlardagi metall ioni bilan gidroksid guruh orasidagi bog‘lanishlar ham ionbog‘lanishli xarakterga ega.Shunday qilib kimyoviy bog‘lanishda elementlarning valent elek tronlari muhim ahamiyatga ega bo‘lib, bu elektronlar atomlar o‘rtasida umumiy juftlarnihosil qiladi. Kimyoviy bog‘lanishda ishtirok etayotgan elektronlarning atomlar orasidagi holatiga qarab moddalarni kovalent qutbsiz, kovalent qutbli,donor-akseptor hamda ion bog‘lanishli birikmalarga ajratiladi.