Мавзу: чорвачилик маҳсулотлари ишлаб чиқариш таҳлили

Чорвачилик маҳсулотлари ишлаб чиқариш таҳлилида ялпи маҳсулот кўрсаткичи муҳим аҳамиятга эга ҳисобланади. Чунки, ялпи маҳсулот хўжаликда ишлаб чиқарилган маҳсулот ҳажмини билдиради.

ЯЛПИ МАҲСУЛОТ – бу ҳисобот даврида хўжаликда ишлаб чиқарилган (етиштирилган) маҳсулот ҳажми.
Чорвачилик маҳсулотлари ишлаб чиқариш таҳлилида Ялпи маҳсулот (сут) миқдори сигирлар сонини (С) сут маҳсулдорлиги даражасига (М) кўпайтириш орқали аниқланади:
ЯС = С х М
Иқтисодий таҳлил биринчи навбатда етиштирилган маҳсулот миқдорининг умумий ўзгаришини таққослаш усули орқали аниқлашдан бошланади.
Ҳисобот йилида ишлаб чиқарилган ялпи сут миқдорини ўтган йилдаги (ёки режадаги) ялпи сут миқдорига солиштириб, ўзгариши (кўпайиши ёки камайиши) аниқланади.
Ялпи сут миқдорининг ўзгариши бевосита икки омил ҳисобига юзага келади:

• сигирларнинг ўртача йиллик сонининг ўзгариши ҳисобига;
• сут маҳсулдорлиги даражасининг ўзгариши ҳисобига.

С1М1 – С0М0 = ±∆СМ
Ялпи сут миқдорининг ўзгаришига таъсир кўрсатувчи омиллар таъсирини “Занжирли боғланиш”, “Кўрсаткичлар фарқи” ва “Қайта ҳисоблаш” усулларидан фойдаланиб аниқлаш мумкин.
“Кўрсаткичлар фарқи” усули
Ялпи сут миқдорининг ўзгаришига сигирлар бош сонининг ўзгаришини таъсирини аниқлаш учун ҳисобот йилидаги (ёки ҳақиқий) сигирлар бош сони билан ўтган йилдаги (ёки режадаги) сигирлар бош сонини ўртасидаги фарқни (С1 – С0) ўтган йилдаги (ёки режадаги) сут маҳсулдорлиги даражасига (М0) кўпайтириш керак:
(С1 – С0) х М0 = ±∆С
Ялпи сут миқдорининг ўзгаришига сут маҳсулодорлиги даражаси ўзгаришининг таъсирини аниқлаш учун ҳисобот йилидаги (ёки ҳақиқий) маҳсулдорлик даражаси билан ўтган йилдаги (ёки режадаги) маҳсулдорлик даражаси ўртасидаги фарқни (М1 – М0) учун ҳисобот йилидаги (ёки ҳақиқий) сигирлар бош сонига (С1)кўпайтириш керак: (Ҳ1 – Ҳ0) х М1= ±∆Ҳ
Чорвачилик маҳсулотлари ишлаб чиқариш таннархи таҳлилининг мақсади:
Чорвачилик маҳсулотлари ишлаб чиқариш харажатларини камайтириш ва таннарх даражасини пасайтириш орқали самарадорликни оширишнинг имкониятларини кўрсатиб бериш таҳлилнинг асосий мақсади ҳисобланади.
Таҳлил мақсадига қуйидаги вазифаларни бажариш орқали эришади:

• чорвачилик маҳсулотлари ишлаб чиқариш харажатлари умумий ҳажмига баҳо бериш ва ўзгаришига таъсир кўрсатувчи омиллар таъсирини аниқлаш;
• чорвачилик маҳсулотлари ишлаб чиқариш харажатлари ҳажмини камайтириш имкониятларини кўрсатиб бериш;
• маҳсулот таннархи даражасини ўрганиш ва унинг ўзгаришига таъсир кўрсатувчи омиллар таъсирини аниқлаб баҳо бериш;
• маҳсулот таннархи таркиби, таркибий тузилишини ўзгариши ва ҳар бир харажат моддаси бўйича омилли таҳлил қилиш;
• таннархни даражасини пасайтириш имкониятларини кўрсатиш ва улардан фойдаланиш бўйича тавсиялар бериш.