Mavzu: Buyuk geografik kashfiyotlar Tekshirdi: Bajardi: "Iqtisodiyot" fakulteti Iqtisodiyot yo’nalishi talabasi Sajarova Gulmira

Olim va sayyoh Frityof Nansen:

Mashhur Arktika tadqiqotchisi Frityof Nansen (1861-1930) o‘z ekspeditsiyasiga juda puxta tayyorgarlik ko'rib, uning mayda-chuydadetallarigachae’tiborqaratdi. Tarixda birinchi marta Grenlandiyani kesib o'tishga tayyorgarlik ko'raturib u yengil chang'i, qayishqoq chana, qulay kiyim-bosh va hattoki qahraton sovuqda ham ovqat tayyorlash mumkin bo'lgan kastrul ixtiro qildi. Chang'ida va it qo'shilgan chanalarda Grenlandiyaning janubiy qismini bosib o'tdi. Frityof Nansen Nansen muzlarda ko'chib yurish orqali Shimoliy qutbga borishga qaror qildi. Buning uchun u yelkanli va bug' dvigatelli hayratomuz «Fram» kemasini yasadi. Kema dumaloq, o'rtasidan bo'lingan tuxumga o'xshash shakli tufayli muz uni siqib boshlaganda u yuqoriga itarib chiqarib yuborilardi. Nansen shunday deb yozgandi: «Biz yer o'qining shimoliy uchini tashkil qiladigan matematik nuqtani izlash uchun ketayotganimiz yo'q; bu nuqtaga yetib borishning o'zi kamlik qiladi, biz dunyoning qutbni o'rab turgan, kam o'rganilgan qismida kuzatuvlar o'tkazishimiz kerak». Kichik yelkanli kema Chelyuskin burnini aylanib o'tdi va 1893- yil 25-sentabrda suzib yurgan ulkan muz bo'lagiga muzlab yopishib qoldi. Nansen ekspeditsiyasining muz bilan birga ko'chib yurishi 78°5 sh.k. da boshlandi. Biroq muz olim mo'ljallaganidan ko'ra janubroqqa qarab harakat qildi. Nansen uning qayig'i qutbdan uzoqlashib ketayotganligini to'xtatib bo'lmasligini tushunib yetgach, mo'ljallagan joyiga itlar qo'shilgan chanada yetib olishga qaror qildi. U 86014' sh.k. gacha (o'sha vaqt uchun rekord ko'rsatkich) yurib borishga muvaffaq bo'ldi, so'ngra Frans-losif yerida qishni o'tkazdi. Nansen uch yil Arktikada bo'lib, yurtiga ingliz qutb ekspeditsiyasi bilan birga qaytib keldi. Nansen ekspeditsiyasi Shimoliy Muz okeani markaziy qismi jumbog'iga javob topdi. U yerdan nimalar topiladi deb kutishmagandi deysiz - ulkan vulqondan tortib muzliklar orasida yo'qolgan sirli Giperboreya mamlakatiga qadar! Nihoyat bu yerda chuqurligi 3000- 3840 m bo'lgan dengiz havzasi joylashganligi aniqlandi. Ko'chib yuruvchi muzlarda joylashtiriladigan ilmiy stansiyalardan foydalangan holda Shimoliy qutb zonalarini o'rganish g'oyasi Nansenga taalluqli. 25 ta geografik obyekt uning nomi bilan atalgan.