Mavzu: Buxgalteriya hisobining usullari va uning elementlari

1. O’zbekistonda buxgalteriya hisobining rivojlanish tarixi va uning iqtisodiyotda tutgan o’rni
Hisob-kitob olti ming yil oldin insoniyat sivilizatsiyasi bilan birga paydo bo'lgan va uning birinchi qadamlari kelajak uchun katta ta'sir ko'rsatdi. Iqtisodiy hayotning ehtiyojlari buxgalteriya hisobining rivojlanishiga olib keldi, bu esa sivilizatsiyaning, ayniqsa yozuv va matematika kabi ajralmas qismlarning o'sishini rag'batlantirdi. Iqtisodiy buxgalteriya hisobi odamlarning turmush tarzi ishlab chiqarishga - jamoa xo'jaligiga o'tishining dastlabki bosqichlarida vujudga keldi.

Tarixchilar ta'kidlashicha, qadimgi Misrda iqtisodiyotdagi qadriyatlar harakatini aniq tasvirlab beruvchi buxgalteriya hisobining tabiiy naturalistik tushunchasi tug'ildi. Misrda topilgan hujjatlarga ko'ra, tizimli yozuv xronologik yozuvga qaraganda ancha oldinroq paydo bo'lgan.

Tarixiy tadqiqotlar shuni ko'rsatadiki, qadimgi Bobilda xronologik va tizimli yozuvlar bir vaqtning o'zida paydo bo'lgan, bu qazishmalar paytida topilgan yozuvlar bilan baholanishi mumkin. Tarixiy qazishmalarga ko'ra, bobilliklar quyidagi xususiyatlarga ko'ra iqtisodiy hayot haqiqatlarini aks ettirganlar:

• 
  olingan tovarlarning soni va turi;
  
• 
  ular kelib chiqqan shaxsning ismi;
  
• 
  qabul qiluvchining ismi
  
• 
  bitim sanasi.
  

Buxgalteriya hisobi kartochkalari sifatida xizmat qiladigan loydan yasalgan planshetlarda olib borilgan va yozuvlari qamish tayoqchalari bilan yozilgan. Notalar yozib bo'lingandan so'ng, planshetlar qamish savatchalarida saqlanib, qopqoqlar bilan o'ralgan va arqon bilan bog'lab qo'yilgan. Arqonga loydan bir parcha osilgan, bu yerda saqlangan hujjatlar sonini ko'rsatgan.

Shuningdek, buxgalterlar ish haqini berish to'g'risida ariza berishgan. U natural shaklda chiqarilgan (masalan, don). Bayonnomalar ish haqini berishganligi haqida mas'ul shaxs tomonidan imzolangan.

Xullas, miloddan avvalgi 60 ming yil - odamlar dehqonchilik qila boshlaganliklaridan boshlab,buxgalteriya amaliy faoliyat sifatida vujudga keldi. 1494-yilda Italiyada matematik, fransiskalik rohib, Leonardo da Vinchining do'sti - Luka Pachioli tomonidan "Hisoblar va yozuvlar to'g'risida"gi o'n birinchi traktatining to’qqizinchi bo’limi "Arifmetika, geometriya, nisbatlar nazariyasi va munosabatlar yig'indisi"da ikkiyoqlama yozuv tasvirlangan. Keyinchalik tizim "eski italiyalik" deb nomlanadi.Luka Pachioli o'zining risolasida xo’jalik yurituvchi operatsiyalar va buxgalteriya hujjatlarining mavjud usullari (memorial, jurnal order, asosiy kitob va inventarizatsiya kitobi)ni tahlil qilib, ikkiyoqlama yozuv qonunini tavsiflab berdi va unga asoslanib har qanday fermada tegishli hisob va kitoblar tizimini yaratish mumkinligini ko'rsatdi. 100 yil oldin - buxgalteriya hisobi (buxgalteriya) ning birinchi nazariy inshootlari paydo bo'ldi.

XIX asrning ikkinchi yarmi va XX asr boshlari buxgalteriya hisobining fan sifatida shakllanish bosqichiga aylandi. Bunga yirik miqyosli sanoatning paydo bo'lishi, aloqalarning rivojlanishi, jahon savdosining o'sishi, , bozor munosabatlarining ishtirokchilari - buxgalteriya ma'lumotlarining tashqi foydalanuvchilari keskin oshgan aksiyadorlik jamiyatlarining paydo bo'lishi turtki bo’ldi.Ushbu davrda, aksariyat Yevropa mamlakatlarida buxgalteriya hisobi to'g'risidagi qonunchilik shakllana boshladi, uning bir qismi buxgalteriya balansi va daromadlar to'g'risida hisobot edi. Ko’plab mamlakatlarning qonunlari aktsiyadorlar, investorlar va boshqa foydalanuvchilar tomonidan xavf-xatarni kamaytirish uchun tadbirkorlarni buxgalteriya hisobotlarini nashr etishga majbur qiladi.

Italiyada boshlangan ikkiyoqlama yozuvga asoslangan buxgalteriya Yevropaning shimoliga, avval Fransiya va Germaniyaga, so'ngra Angliya va Skandinaviyaga, so'ngra g'arbiy Ispaniyaga va nihoyat Atlantika okeani orqali Amerikaga, sharqdan esa Polsha orqali Rossiyaga ( XVIII asrda), keyin esa Xitoy va Yaponiyaga tarqaldi. O’zbekistonga zamonaviy buxgalteriya Sobiq Sovet Ittifoqi tarkibida bo’lgan davrlarda kirib kelgan. 1991-yil O’zbekiston Respublikasi mustaqil Davlatga aylangandan e’tiboran milliy hisoblar tizimiga asoslangan buxgalteriya yillar o’tib shakllanib hozirgi zamonaviy buxgalteriya hisobi qolipiga keldi.

So'nggi yillarda O'zbekiston Respublikasida buxgalteriya hisobida sezilarli o'zgarishlar ro'y berdi. Ushbu islohotlarni bir nechta bosqichlarga bo'lib ko’rib chiqamiz.

Islohotning birinchi bosqichi 1995-yil 1-yanvarda Moliya vazirligi tomonidan Prognozlash va statistika davlat qo'mitasi va O'zbekiston Respublikasi Davlat Soliq qo'mitasi bilan birgalikda "Mahsulotlar (ishlar, xizmatlar) tannarxiga kiritilgan mahsulotlar (ishlar, xizmatlar) ishlab chiqarish va sotish xarajatlari tarkibi va ularning moliyaviy natijalarini shakllantirish to'g'risidagi nizom" ni tasdiqlash bo'ldi. Keyinchalik ushbu Nizom O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 05.02.1999 yildagi 54-sonliqarori "Mahsulotlarni (ishlarni, xizmatlarni) ishlab chiqarish va realizatsiya qilish xarajatlari tarkibi va moliyaviy natijalarni shakllantirish tartibi to'g'risidagi nizomni yangi tahriri to‘g‘risida"gi qonun hujjatlaridagi o'zgarishlarni hisobga olgan holda tasdiqlandi.

Ikkinchi bosqich 1996-yil 30-avgust kuni Oliy Majlis tomonidan O'zbekiston Respublikasining "Buxgalteriya hisobi to'g'risida" gi qonunini qabul qilish edi, bu xalqaro ekspertlarning fikriga ko'ra, xalqaro darajadagi qonunchilik akti bo‘lib hisoblanadi.

Buxgalteriya hisobi milliy standartlarini (keyingi o'rinlarda BHMS) ishlab chiqish va joriy etish zarurati uchinchi bosqichni qamrab oldi.

Buxgalteriya hisobini isloh qilishning to'rtinchi bosqichi korxonalar (tashkilotlar) moliyaviy hisobotlarining yangi shakllarini tasdiqlashdan iborat bo‘lgan. BHMSning rivojlanishi va qabul qilinishi buxgalteriya hisobi va moliyaviy hisobot tizimidagi bir qator muammolarni hal qilishga imkon berdi, chunki ular buxgalteriya hisobi va hisobotni tartibga solishning muhim elementlaridan biri hisoblanadi. BHMSni rivojlantirishning asosiy maqsadi buxgalteriya siyosati va hisobot ma'lumotlarini milliy va xorijiy mutaxassislar tomonidan tushunadigan qilib, hisobotlar bilan bog’liq turli muammolarni bartaraf etish yoki ilmiy tilda aytganda buxgalteriya hisobini uyg'unlashtirishga erishishdan iborat bo’lgan.

BHMS rivojlanishining negizidaXalqaro buxgalteriya hisobi standartlariyotadi. Sababi, milliy standartlarga milliy iqtisodiyotimizning barcha ehtiyojlari va xususiyatlariga mos keladigan barcha xalqaro standartlar saralab olingan.Tegishli huquqiy maqomga ega va xalqaro amaliyot talablariga javob beradigan BHMSning mavjudligi respublikada buxgalteriya hisobi yuritishning sifati va ishonchliligini xalqaro miqyosda tan olish uchun zarur shart bo'lib, u barcha mulkchilik shaklidagi milliy korxonalarning moliyaviy hisobotlariga bo’lgan ishonchnimustahkamladi.

1997-yil 1-yanvardan korxona balansiga, balansning aktiv va passiv bo’limlarini nomlanishiga o’zgartirish kiritishdan tashqari, korxona mablag’larini uzoq muddatli va joriy aktivlarga, korxona mablag’lari manbalarini esa xususiy mablag’lar manbalari va majburiyatlarga bo’lish ham amalga oshirildi. (1-jadval)

Shunday qilib, respublikada buxgalteriya hisobining sifati va ishonchliligini xalqaro miqyosda tan olish, mahalliy korxonalarning moliyaviy hisobotlariga ishonchni ta'minlash uchun zarur bo'lgan “Buxgalteriya hisobi to'g'risida” gi O'zbekiston Respublikasi Qonuni (1996) va u bilan o'zaro bog'liq bo'lgan Buxgalteriya hisobi milliy standartlari qabul qilinishi buxgalteriya hisobini yanada rivojlantirish uchun keng huquqiy asosni ta'minladi va bozor iqtisodiyotidagi buxgalteriya hisobi, bu o'z navbatida respublikaga xorijiy investitsiyalarni jalb qilishda yordam berdi.

Xorijiy sheriklar va investorlarning talablarini o'rganish buxgalteriya hisobi va moliyaviy hisobotning yagona xalqaro kontseptsiyasini yaratishni taqozo etdi, bu investitsiya qilingan xorijiy kapitalning xalqaro talablarga muvofiq harakatinianiq aks ettiradigan bo'lib, bu moliyaviy hisobotning shaffofligini va uni investorlarning tushunishini ta'minlaydi.Bularning barchasi buxgalteriya hisobi qurilishiga ma'lum darajada ta'sir qiladi, bu esa korxonalarni boshqarish tizimi va tashqi axborot iste'molchilarining ehtiyojlaridan kelib chiqadigan ma'lumotlarning shunday aniqligini talab qildi.

"Buxgalteriya hisobi to'g'risida" gi O'zbekiston Respublikasi Qonuniga muvofiq moliyaviy hisobotlarning tarkibi, tuzulishi va mazmuni O'zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi tomonidan tartibga solinadi.Hozirgi vaqtda korxonalarning moliyaviy hisobotlari ro'yxatiga quyidagilar kiradi: yirik va o'rta korxonalar uchun - 5 ta shakl, kichik korxonalar va mikrofirmalar uchun - 2 ta shakl, ular soliq va statistika organlariga mulkdorlar va banklar tomonidan qonun hujjatlarida belgilangan tartibda taqdim etiladi.

O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 25.06.2002 yildagi qaroriga muvofiq"Statistik va moliyaviy hisobotni yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to'g'risida" gi 227-sonli qaroriga ko'ra kichik korxonalar va mikrofirmalar uchun moliyaviy hisobot shakllarini har chorakdan yillikgacha, yirik va o'rta korxonalar uchun "Pul oqimi to'g'risida hisobot" yarim yillikdan yillikgacha bo'lgan davrga qisqartirildi.Ko'rilgan choralar natijasida yirik va o'rta korxonalar har chorakda, xorijiy investitsiyalar ishtirokidagi korxonalar, kichik korxonalar va mikrofirmalar moliyaviy hisobotlarini yiliga bir marta taqdim etadilar.

Moliyaviy hisobot uchun ko'rsatkichlar tizimi korxonaning moliyaviy holati va iqtisodiy faoliyati natijalarini baholash va tahlil qilish uchun zarur bo'lgan asosiy ma'lumotlarni olishga qaratilgan va BHMSga asoslanadi.Moliyaviy hisobot shakllarini BHMS ga yaqinlashtirish maqsadida moliyaviy hisobotning tuzilishi, mazmuni va yangi shakllari va ularni to'ldirish qoidalari qayta ko'rib chiqiladi.

2002-yilda qonun hujjatlaridagi o'zgarishlarni hisobga olgan holda moliyaviy hisobot shakllari va ularni to'ldirish qoidalari O'zbekiston Respublikasi Adliya vazirligida 2002-yil 19-martdagi 1117-son bilan ro'yxatga olingan va O'zbekiston Respublikasi Moliya vazirligining 2002-yil 19-fevraldagi 31-sonli buyrug'i bilan qayta ko'rib chiqilgan va tasdiqlangan. Ko'rsatkichlar va moliyaviy hisobotni taqdim etish muddati buxgalteriya hisobining xalqaro standartlari talablariga javob beradigan darajada tuzilib chiqilgan.

Bozor iqtisodiyoti sharoitida buxgalteriya hisobi korxonani moliyaviy-xo'jalik faoliyati natijalari to'g'risida ma'lumot to'plash, qayta ishlash va taqdim etish vositasiga aylanadi, bu unga qiziqqan foydalanuvchilarga ma'lumotli qarorlar qabul qilishda yordam beradi. Shu munosabat bilan xalqaro amaliyotga muvofiq yangi Buxgalteriya hisobi jadvalini qayta ko'rib chiqish va ishlab chiqish zarurati tug'ildi. Buxgalteriya hisobining yangi Hisoblar jadvaliga muvaffaqiyatli o'tishini ta'minlash uchun, uni keng muhokama qilish uchun ommaviy axborot vositalarida e'lon qilishga qaror qilindi.

Buxgalteriya hisobining yangi schyotlar rejasi jadvalining so'nggi versiyasi, O'zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi tomonidan 09.09.2002 yildagi 103-son bilan tasdiqlangan va O'zbekiston Respublikasi Adliya vazirligida 23.10.2002 yildagi 1181-sonli buxgalteriya hisobining milliy standarti sifatida ro'yxatga olingan "Xo‘jalik yurituvchi sub’yektlar moliyaviy-xo‘jalik faoliyatining buxgalteriya hisobi schyotlari rejasi va uni qo‘llash bo‘yicha Yo‘riqnoma” (21-son BHMS) 2002-yil 2-noyabr sanasida kuchga kirdi. Schyotlar rejasining asosiy maqsadi milliy buxgalteriya tizimini xo'jalik yurituvchi sub'ektlar yangi darajadagi buxgalteriya asoslarida turli xil darajalarda muhim va xabardor bo'lgan qarorlarni qabul qilish uchun rahbariyat uchun zarur bo'lgan moliyaviy hisobotlarni tayyorlashlari uchun isloh qilishdir. Schyotlar rejasi moliyaviy hisobotning elementlariga muvofiq guruhlanadi: aktivlar, majburiyatlar, kapital, daromad va xarajatlar.

Oldingi schyotlar rejasida buxgalteriya hisoblari to'g'risidagi ma'lumotlar yetarli miqdorda aks ettirilmagan. Ushbuyangi buxgalteriya vositalarining paydo bo'lishi natijasida ma'lumotlarning difisitini qaysi schyotga olib orish kabi masalalar paydo bo'ldi, ya'ni zarur ma'lumotlarni to'plash uchun eski schyotlar rejasi zamon talabiga javob bera olmadi. Bularning barchasi moliyaviy hisobot tayyorlash uchun ko’plab qiyinchiliklar va muammolar keltirib chiqardi.Ushbu muammoni hal qilish uchun yangi Schyotlar rejasida quyidagilar ko'zda tutilgan: debitorlik va kreditorlik qarzlari qisqa muddatli va uzoq muddatli majburiyatlarga ajratildi; "Kechiktirilgan majburiyatlar" ning alohida 6200-schyoti kiritildi; Asosiy schyotlar uchun qo'shimcha schyotlar ochildi va boshqalar.

2002-yil 1-yanvardan boshlab xorijiy sarmoyalar ishtirokidagi korxonalar va auditorlik tashkilotlari yangi Schyotlar rejasiga muvofiq hisobotlarni yuritdilar. 2003-yil 1-yanvardan ularga birjalar va2004-yil 1-yanvardan boshlab mulkchilik shaklidan qat'i nazar boshqa xo'jalik yurituvchi subyektlar qo'shildi.

Yangi Schyotlar rejasi va yangi moliyaviy hisobotlarga o'tishi buxgalteriya hisobi milliy standartlarining jahon amaliyotida qabul qilingan uslubiy printsiplar bilan birligini ta'minladi. Moliyaviy ko'rsatkichlarning boshqa mamlakatlarda qo'llaniladigan ko'rsatkichlar bilan taqqoslanishi milliy va xorijiy mutaxassislarning buxgalteriya siyosati va hisobot ma'lumotlarini tushunishdagi tafovutni yo'q qildi, respublikada buxgalteriya hisobining sifati va ishonchliligini xalqaro miqyosda tan olinishni, mahalliy korxonalarning moliyaviy hisobotlariga ishonchni ta'minladi va unga xorijiy investitsiyalarni jalb qilishda yordam berdi. Shu sababli yangi Schyotlar rejasi O'zbekistonning bozor iqtisodiyotiga ega mamlakatlarda qabul qilingan buxgalteriya hisobi tizimiga o'tish yo'lidagi izchil qadam bo’lib qolgan.

Korxonalarni yangi Schyotlar rejasiga o'tkazish jarayoni buxgalteriya hisobi uslubiyotiga katta o'zgarishlar kiritdi. Va uni minimal vaqt va pul bilan amalga oshirish uchun transformatsiyalarning ishchi sxemalari tuzildi, 2004-yil 1-yanvardan boshlab yangi Schyotlar rejasiga o'tishda yangi buxgalteriya schyotlari bo'yicha aktivlar va passivlar qoldiqlari hisobot yilining boshidagi moliyaviy hisobot moddalarining qoldiqlari sifatida ishlatiladi.

Shu yo’sinda O’zbekiston Respublikasida Buxgalteriya hisobi rivojlanib bordi. XXI asr texnika va texnologiyalar asriga yetib kelganimizda barcha sohalarda katta islohotlar amalga oshirildi va buxgalteriya hisobini yurutish ham chetda qolmadi. Texnika texnologiyalar asri shunday sharoit yaratib berdiki, ilgarilari bir kichik korxonada o’nlab buxgalterlar ish yurgazgan bo’lsa, hozirgi paytga kelib bir buxgalterning o’zi bu ishlarni amalga oshira oladigan darajaga yetdi. Bunday rivojlanishning birinchi qadami sifatida, Microsoft Office dasturlarining omma ichida keng tarqalishi bo’ldi. Ushbu dasturlar buxgalteriya hisobini yurgazishda vaqtni tejash, ma’lumotlarni saqlash hamda to’plash uchun keng imkoniyat yaratdi. Endilikda buxgalteriya balansi, oylik maosh hisob-kitoblari, molyaviy hisobot va boshqalar Excel dasturiga formulalar kiritib, osongina butun boshli korxonaning moliyaviy natijalarini hisoblash uchun sharoit yaratib berdi. Pechat mashinalari o’rniga Word dasturi orqali matn yaratishhamda xato kamchiliklarni tuzatish muammo bo’lmay qoldi. Bundan tashqari Access dasturi orqali korxonaning kerakli ma’lumotlari bazalarda saqlanib, qog’ozbozliklar ancha kamaya boshladi.

Bank, soliq, moliya va boshqa ko’plab yuridik va jismoniy shaxlarning hisob raqamlari umumiy bir baza yaratilib kopmyuterlashtirildi. Bu esa Respublikamizda buxgalteriya hisobining isloh etilishiga yana bir turki bo’ldi. Endilikda buxgalterlar banklarga borib navbat kutib, pul o’tkazmalarini amalga oshirmasdan, internet tramog’i orqali barcha masofaviy operatsialarni amalga oshirish imkoniyati paydo bo’ldi. Bunday masofaviy ma’lumotlar almashish iqtisodiyotimizga xorijiy investorlarni jalb qilish qilish uchun muhimm omil bo’lib xizmat qildi desak xato bo’lmaydi.

Taxminan 2012-2013-yillarda O’zbekiston Respublikasida 1C:Buxgalteriya dasturi barcha buxgalteriya hisobi standartlariga mos deb topilib, barcha hisobotlar aynan shu dastur orqali yurutilishi haqida buyruq tasdiqlandi. Korxona buxgalterlarini malakaviy o’qitish hamda ushbu dasturni o’rganib olishlari uchun Respublikamizda o’quv markazlari tashkil etildi. Endilikda ushbu dastur orqali ko’plab insonlar xatto oliy ma’lumotga ega bo’lishmasada bemalol buxgalteriya bilan shug’ullana boshlashdi.

Bulardan tashqari 2019-yil 30-dekabr O‘RQ-599-sonli Qonuniga muvofiq yangi tahrirda qabul qilingan “Soliq kodeksi” dagi o’zgarishlar ham xo’jalik yurituvchi sube‘ktlarning hisobot yurgazishlari uchun ancha qulay sharoitlar yaratib berdi.

Buxgalteriya hisobi shunday sohalarning biri-ki zamonlar o’tkan sayin islohotlar bilan birgalikda o’zgarib boraveradi. Yaratilayotga yangiliklar bilan yanada qulaylashib, foydalanuvchilarga, korxonalarga, davlat tashkilotlariga ishonchli, to’liq va tez axborotlar manbayini yetkazib beraveradi. Rivojlanishlar haqida gaprar ekanmiz, O’zbekiston Respublikasining raqamli iqtisodiyotga o’tish arafasida turgani haqida ham biroz to’xtalib o’tsak.

Xo’sh Raqamli iqtisodiyot nima? U iqtisodiyotga, qolaversa, buxgalteriya hisobiga qanday ta’sir ko’rsatadi? Ushbu savollarga javob berishdan avval, Prezidentimiz Sh. Mirziyoyevning aytgan so’zlarini eslaylik: “Albatta, raqamli iqtisodiyotni shakllantirish kerakli infratuzilma, ko‘p mablag‘ va mehnat resurslarini talab etishini juda yaxshi bilamiz. Biroq, qanchalik qiyin bo‘lmasin, bu ishga bugun kirishmasak, qachon kirishamiz?! Ertaga juda kech bo‘ladi. Shu bois raqamli iqtisodiyotga faol o‘tish – kelgusi 5 yildagi eng ustuvor vazifalarimizdan biri bo‘ladi.

Raqamli texnologiyalar nafaqat mahsulot va xizmatlar sifatini oshiradi, ortiqcha xarajatlarni kamaytiradi. Shu bilan birga, meni juda qattiq tashvishga soladigan va bezovta qiladigan eng og‘ir illat — korrupsiya balosini yo‘qotishda ham ular samarali vositadir. Buni barchamiz teran anglab olishimiz darkor…”. Shu bois, 2020-yil mamlakatimizda “Ilm, ma’rifat va raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish yili" deb e’lon qilindi.Birinchidan, raqamli iqtisodiyot – bu rivojlanishning zamonaviy bosqichi hisoblanib, u ijodiy mehnat va axborot ne’matlarining ustuvor o‘rni bilan tavsiflanadi. Ikkinchidan, raqamli iqtisodiyot – bu o‘ziga xos tushuncha bo‘lib, uning o‘rganish ob’ekti axborotlashgan jamiyat hisoblanadi. Bugungi shiddat bilan rivojlanayotgan global iqtisodiyot sharoitida raqamli iqtisodiyot o‘z rivojlanishining boshlang‘ich davrida bo‘lib, zamonamizning raqamli axborot bosqichiga o‘tishi atiga bir necha o‘n yilni tashkil etadi.

Umuman olganda, raqamli iqtisodiyot – bu jarayonlarni tahlil qilish natijalaridan foydalanish va katta hajmdagi ma’lumotlarni qayta ishlash asosida turli xildagi ishlab chiqarishlar, texnologiyalar, asbob-uskunalar, tovar va xizmatlarni saqlash, sotish va yetkazib berish samaradorligini jiddiy ravishda oshirishga imkon beradigan, raqamli ko‘rinishdagi ma’lumotlar asosiy ishlab chiqarish omili hisoblangan faoliyatdir.Dunyo hamjamiyatida ro‘y berayotgan bunday jadal o‘zgarishlar va raqobatning keskinlashuvi jarayonida innovatsiyalar va raqamli texnologiyalarni keng joriy etmasdan turib, yaqin va uzoq kelajakda mamlakatimiz iqtisodiyotini barqaror rivojlantirish, uning raqobatdoshligini ta’minlay olmasligimiz ayni haqiqat bo‘lib, bu esa, o‘z navbatida, ilmiy va amaliy harakatlarni kuchaytirishni talab etadi.

Tadqiqotlar shuni ko’rsatadiki, raqamli iqtisodiyot rivojlanib borgan sayin, buxgalterlarga talab kamayib boradi va xatto yaqin yigirma besh yil ichida ushbu soha umuman yo’q bo’lib ketishi ham mumkin.