Mavzu: Budjetlashtirish Bajardi: Abdukarimov t tekshirdi: Umarova A

Mavzu: Budjetlashtirish

Bajardi: Abdukarimov T

Tekshirdi: Umarova A

Budjetlashtirish

Reja:

• Dekada, oy, choraklar bo’yicha budjetlar tuzish
• Operatsion faoliyat budjetlarini tuzish
• Moliyaviy faoliyat bo’yicha budjetlashtirish
• Investitsion faoliyat haqida bujet tuzish
• Budjetlashtirishda soliq kalendarlari

Budjetlashtirish korxonaning ma’lum davrga mo`ljallangan moliyaviy-xo`jalik faoliyatini rejalashtirish hisoblanadi.

Budjetlashtirish korxonaning ma’lum davrga mo`ljallangan moliyaviy-xo`jalik faoliyatini rejalashtirish hisoblanadi.

Budjetlashtirishning afzalligi korxona moddiy , mehnat va moliyaviy resurslarni uzoq, qisqa va o`rta muddatli rejalashtirish , raqobatchilarning xatti-harakati , ishlab chiqarilgan mahsulotlarga bo`lgan bozor talablarini o`rganishda o`z ifodasini topadi.

Budjetlashtirishda asosiy e’tibor mahsulot, ish va xizmatlarni sotishdan olinadigan daromad (foyda) hajmini taxminlashga qaratiladi.

Budjetlashtirish jarayonida quyidagi vazifalarni amalga oshiriladi

• Korxonaning maqsadlari erishishini ta’minlovchi xo’jalik muomalalarini rejalashtirish
• Barcha darajadagi rahbarlarni o’zlari javobgar markazlar maqsadiga erishishlarida rag’batlantirish
• Turli xil bo’linmalar faoliyatini muvofiqlashtirish. Bunda bo’linmalar xodimlarining manfaatlari e’tiborga olinadi
• Korxona joriy faoliyatni nazorat qilish, belgilangan tartib qoidalarga amal qilinishi ta’minlash
• Javobgarlik markazlari va ular menejerlari oldiga qo’yilgan rejalarning bajarilishini baholashda aos vazifasini o’tash
• Menejerlar malakasini oshirishga ko’maklashish

Ishlab chiqarish korxonasida budjet tuzilishi bosqichlari quyidagilar

• Savdo budjeti va sotish prognozini tayyorlash
• Ishlab chiqarish hajmini rejalashtirish va aniqlash
• Ishlab chiqarish va sotish uchun xarajatlar hisob-kitobi
• Pul oqimlari hisob-kitoblari
• Balans va boshqa hisobotlar rejasini tuzish.

Budjetlashtirishning quyidagi ijobiy jihatlari mavjud:

• Korxonaning asosiy maqsadini ta’minlashda xizmat qiladigan jarayonlarni rejalashtirish;
• Alohida bo`linmalar faoliyatini muvofiqlashtirish;
• Korxona bo`linmalari rahbarlarini o`z vazifalarini samarali amalga oshirishlariga ko`maklashadi;
• Korxona xodimlarini ichki tartib-qoidalarga rioya qilishlarini ta’minlashga xizmat qiladi;
• Korxona alohida bo`linmalari rahbarlarini belgilangan rejalarini bajarish darajasini baholashlarida asos bo`ladi;

Malakani oshirish

Baholash

Nazorat

Rag`batlantirish

Muvofiqla-shtirish

Rejalashtirish

Bosh budjet

XYS larda budjetlashtirish jarayoni bosh budjetni tuzishdan boshlanadi.Uni tuzish to`rtta asosiy bosqichga ajratiladi.

Bosh budjet korxonaning rahbarlari uchun muhim bo`lib, rejalashtirilgan hisobot davrida oldida turgan maqsad va vazifalarni aniq belgilash hamda ishlab chiqarish dasturining bajarilishini , daromadlar va xarajatlarning shakllanish jarayoni ,hisob-kitob va to`lovlar holatini doimiy ravishda kuzatib borishga imkon beradi.

OPERATSION BUDJET

• Operatsion byudjetning asosiy maqsadi moliyaviy mablag’lardan taxminiy manbalari va ulardan foydalanish yo’nalishlarini belgilab berishdir. Uni ishlab chiqarish sotishdan rejasini tuzishadan boshlanadi. Ishlab chiqarish hajmi, tannarxi, foyda kabi korxonaning boshqa barcha iqtisodiy ko’rsatkichlari sotish hajmi va tannarxiga bog’liq bo’ladi. Shuningdek korxona moliyaviy-xo’jalik faoliyatining alohida tamoyillari va bosqichlarini tavsiflovchi maxsus texnik-iqtisodiy ko’rsatkichlar ham operatsion budjet orqali aks ettiriladi.

Operatsion budjetni tuzishda quyidagi budjetlardan foydalaniladi

• Ishlab chiqarish budjeti
• Tovar-moddiy zaxiralar va asosiy vositalarni sotib olish budjeti
• Tayyor mahsulotlar zaxiralari budjeti
• Davr xarajatlar budjeti

a)Sotish xarajatlari budjeti

b)Ma’muriy xarajatlar budjeti

Sotish xarajatlar budjeti

• Stratrgik rejalashtirish asosida xaridor imkoniyati va mahsulotlar hajmini e’tiborga olib vertikal hamda gorizontal tartibda tuziladi. Ko’pgina hollarda sotish hajmi mavjud ishlab chiqarish quvvati bilan belgilanadi.
• Sotish xarajatlari budjeti tuzish budjetlashtirishning murakkab bosqichi hisoblanadi, buning sabablari quyidagilar:
• Mahsulotlarni sotishdan tushgantushum korxonaning ishlab chiqarish imkoniyatlariga bog’liq emas;
• Bozorda nazorat qilib bo’lmaydigan hamda sotuv budjetiga bevosita va bilvosita ta’sir qiladigan omillar juda ko’p. Bu omillarga quyidagilar kiradi

Raqobatchilarning faoliyati

• Raqobatchilarning faoliyati
• Milliy va jahon bozoridagi umumiy holat
• Xaridorlar va mol yetkazib beruvchilarning moliyaviy barqarorligi
• Reklama va boshqa hamkorlik xizmatlarining samaradorligi
• Baho siyosati
• Mahsulotning rentabelligi

Investitsiya budjeti

• Investitsiya budjeti korxonaning budjet davridagi kapital xarajatlari va uzoq muddatli moliyaviy qo’yilmalari rejasi hisoblanadi. Ushbu budjet turi joriy davrdagi ishlab chiqarish ehtiyojlari (asbob – uskunalar, sotib olish va h.k) hamda budjet davridan chetga chiquvchi uzoq muddatli xarajatlar (kapitalqurilish, korxonaning modernizatsiya qilish va shu kabilarni) o’z ichiga oladi. Investitsiya budjetida korxonaning budjetlashtirish davridagi kapital qo’yilmalari va uzoq muddatli moliyaviy qo’yilmalari rejalashtiradi.

Moliyaviy budjet

Korxonaning bosh budjetining muhim tarkiiy qismi moliyaviy budjet hisoblanadi. Uning yordamida sotishlar hajmi va tannarxi, daromadlari va xarajatlarining nisbati, sof foyda, o’z mablag’laridan foydalaninsh, investitsiya qo’yilmalarining qoplanish muddati va boshqalar haqida to’liq axborot olinadi.

• Moliyaviy budjet amaliyotda “Pul mablag’lari harakati budjeti” deb ham aytiladi, uning tarkibiga korxonaning budjet davridagi pul mablag’lar harakati budjeti, shuningdek taxminiy buxgalteriya balansi (korxonaning moliyaviy ahvoli to’g’risidagi hisobot) kiradi.