Mavzu: Bozor islohatlari vaularning asosiy yo’nalishlari. Islohatlar bosqichlari va vazifalari

Budjet siyosati
ijtim oiy n e ’m atlarning yaratilishini
kanda qilmay va kerakli m iqdorda pul bilan ta ’minlab 
433 
I I В О ‘ L I М . Bozor iqtisodiyotining qonun-qoidalari 
turishga qaratiladi. Davlat budjeti balanslashgan boiish i,
ya’ni darom adlarga qarab xarajatlar qilinishi zarur
b o ia d i. Budjet siyosati shundan kelib chiqqan holda
budjet defitsitiga y o i berm aslikni, defitsit yuz bergan
taqdirda ham bu m e’yorida boiishiga qaratiladi. Budjet
siyosati davlatning ichki va tashqi qarzining ham m e’ 
yorida bo iishini ta ’minlashi zarur. 
Fiskal siyosat 2 xil boiadi: 
1.
Faol fiskal siyosat.
Bu qoilanilganda diskretsion
vositalar ishga solinadi, masalan, soliqlar kamaytiriladi,
ulardan saylangan tarzda b o is a d a siylovlar beriladi,

---

byudjetdan transfertlar berish ko'paytiriladi, firmalar sub-
sidiyalar oladi. Bularning ham m asi iqtisodiy faollikka
olib keladi. F irm alar xarajati qisqarib foydasi ortadi,
aholining transfertlar hisobidan xarid qobiliyati oshadi.
Xullas, bu siyosat firmalar va xonadonlar talabini oshira 
di. M ana shunday y o i ko‘p hollarda iqtisodiyot qiyin-
chilikdan chiqib o ‘zini o'nglab olishi uchun qoilaniladi. 
2.
Nofaol fiskal siyosat.
Bu siyosat moliyaviy stabi-
lizatorlarni o ‘zgartirm ay, ularni erkin ishlashiga y o i
berishga qaratiladi, chunki bozor mexanizmi yaxshi ish 
lab turgan b o iad i. Iqtisodiyotning uzilishlarsiz yuksalib
borishi tufayli m oliya vositalarini o ‘zgartirishga hojat
qolmaydi. Demak, bu siyosat iqtisodiy o'sish to'xtovchiz
borayotgan kezlarda ish beradi. 
Investitsiya siyosati.
Bu investitsiya resurslarini shakl-
lantirish va ularni kerakli sohalarga yuborilishini ta ’m in-
lashga qaratilgan siyosatidir. Bu siyosat investitsion faol-
likni oshirishga yoki kamaytirishga qaratiladi. Bu davlat 
ning struktura (ishlab chiqarish tarkibini o'zgartirish)
siyosati bilan bog'liq, bu esa ishlab chiqarishning eski
sohalarini cheklab, yangi, masalan, eskportga m oijallan-
gan sohalarini o'stirishni bildiradi. 
Investitsiya siyosatiga ko'ra yangi istiqbolli sohalarga

---

investitsiya qilingan foydadan um um an soliq olinmaydi yoki
qisqartirilgan miqdorda olinadi. Yangi sohalardagi mol-
mulkdan soliq olinmagan holda eski sohalardagi mol-mulk-
dan soliq ko'proq olinadi. Bu bilan yangi sohalarning jadal
o'sishi rag'batlantiradi, eski sohalar esa rag'batlantirilmaydi. 
434 
XX b о b. Iqtisodiy siyosat 
Investitsiya siyosati texnika taraqqiyotini ham jadal-
lashtiradi. Yangi texnologiyalarga pulni investitsilayotgan
firm alarga subsidiyalar ajratiladi, soliqdan yengilliklar
beriladi. Bu siyosat firm alarga tushadigan investitsiya
yukini kamaytirishni ham ko'zlaydi. Shu maqsadda bir
qator serkapital, binobarin katta investitsiyalarni talab
qiluvchi va investitsiyalar o ‘zini tezda oqlam aydigan
sohalam i moliyalashtirishni davlat o 'z zimmasiga oladi.
Bu bilan firmalar investitsiyasini serfoyda ishlarga yubo-
rilishiga ko'm ak beriladi. 
Bozor qoidalariga binoan investitsiyalarni serfoyda
sohalarga yuborilishi davom etadi. Biroq davlat xususiy
investitsiyalarni
um um iqtisodiy
aham iyatga
m olik
sohalarga yuborilishini o ‘z qo'lidagi moliya-kredit vosita 

---

lari bilan rag'batlantiradi. 
: