Mavzu: Bozor iqtisodiyotiga o’tishda davlatning moliyaviy siyosati, uning dastaklari va amalga oshirish vazifalari

berishdir.

Bozor islohotlarining asosiy yo'nalishlarini mulkiy, agrar, narx,

moliya-kredit, tashqi iqtisodiy faoliyat va nihoyat ijtimoiy (sotsial)

islohotlar tashkil etadi. Ularning birgalikda o'tkazilishi rejali

tizim dan bozor m unosabatlariga o'tishni t a ’m inlaydi. Bu o'tish

jarayoni eng so'nggi bo'lsada, qisqa vaqt davom etadi. Bozor

islohotlari yo'liga kirgan m am lakatlarning bir qismi 10 yil deganda

bozor iqtisodiyoti qaror topgan m amlakatlar statusi (m aqom i)ga ega

bo'ldilar. Boshqalari bunga keyinroq erishadilar. Bozor iqtisodiyotiga o'tishning «O'zbek modeli» mavjud bo'lib, jahon tajribasi,

O'zbekistonning iqtisodiy salohiyati va milliy xususiyatlarini hisobga

oluvchi taraqqiyot yo'lidir. Prezident 1.Karimov so'zi bilan aytganda: «O'zbek modeli» respublikaning o'ziga xos sharoitlari va

xususiyatlarini, a n ’analar, urf-odatlar va tu rm u sh tarzini har

tom onlam a hisobga olishga, iqtisodiyotni biryoqlama beso'naqay rivojlantirishning m udhish merosiga barham berishga asoslanadi».4

Bizning m odel Prezident asoslab bergan 5 tam oyil qoidasiga

tayanadi. Bu tamoyillar quyidagicha:

1. Iqtisodiyotning ustuvorligini t a ’minlash.

2. Davlat bosh islohotchi bo'lishi.

3. Q o n u n lar va ularga rioya etishning ustuvorligiga erishish.

4. Faol ijtimoiy siyosat yurgizish.

5. Bozor iqtisodiyotiga sekin-asta, ijtimoiy larzalarsiz va bosqichma-bosqich o'tish.''

Bozor islohotlari O'zbekistonda shu tamoyillarga amal qilgan

holda o'tkazildiki, bular mulkiy, infratuzilma, agrar, tarkibiy, moliya-kredit va narxlar islohoti bo'ldi. Islohotlar tufayli bozor tizimiga

asos solindi, iqtisodiyot bozor qonun-qoidalari asosida rivojlana

bordi.

«O'zbek modeli» hayot sinovidan o'tgan va o'zini oqlagan

model hisoblanadi, cluinki «Bu yurtimizning deyarli barcha jabhalarida o'z tasdig'ini va isbotini topgan ko'pchilik tom onidan tan

olingan haqiqatdir».6

4 .5 . Bozor (i/iiiiining transformatsiyasi

Bozor iqtisodiyoti abadul-abad o'zgarmasdan bir yerda qotib

qoladigan iqtisodiyot emas. Unga ichki rivojlanish xos bo'ladi.

Hayot taqozosi bilan u ham transformatsiyalashadi, ya’ni uning

quyi, kam rivojlangan bosqichidan yuksak rivojlangan bosqichiga

o'tiladi. Dastlab, bozor iqbsodiyoti asov iqtisodiyot sifatida yuzaga

kelsa, so'ngra u ancha m ukam m allashgan, sivilizatsiyalashgan,

insonparvar iqtisodiyotga aylanadi. Bu uning transformatsiyasidir.

Asov bozor iqtisodiyotida individual xususiy mulk ustuvor bo'ladi,

mulk ozchilik boylar qo'lida to'planadi. Iqtisodiyot tartibsiz

ravishda, kuchli larzalarga duch kelish orqali rivojlanadi, chuqur,

hatto halokatli iqtivodiy krizislar yuz beradi. Jam iyat qutblashadi, bir

tom onda g'oyat katta daromadi bor boylar bo'lsa, qarama-qarshi

tom onda ko'pchilikdan iborat kambag'allar va hatto qashshoqlar

turadi.

Qutblashuv ijtimoiy nizolarni va hatto to'qnashuvlarni keltirib

chiqaradi. Iqtisodiy va ijtimoiy beqarorlik tez-tez takrorlanib turadi.

Aytilgan belgilari bor asov bozor tizimi Yevropada XVIII asrning

oxirlarida yuzaga kelib, XX asrning o'rtalariga qadar saqlangan. XX