Мавзу: болаларда диқҚатсизлик ва гиперактивлик диагностикаси ва психокоррекцияси

меҳнатнинг юксак унумдорлигини асосли равишда ана шундай 
диққат тури билан боғлиқ деб ҳисобланади. 

---

14 
ҳукмронлик қилувчи маркази мавжуд бўлади. А.А.Ухтомский доминантани 
«юксак даражадаги қўзғалиш марказлари» концелляцияси деб таърифлайди.
Доминанта 
қўзғалишнинг 
барқарор 
маркази 
ҳисобланади. 
А.А.Ухтомский: ««Доминанта» деган ном замирида юксак даражадаги 
қўзғалишнинг кўпроқ ё озроқ барқарор маркази тушунилади», деб ёзган эди. 
А.А.Ухтомскийнинг доминанта тўғрисидаги тасаввурлари ўзоқ вақт 
давомида диққатнинг ҳаракатлантирувчи механизмини тушуниш имконини 
беради. 
Юксак даражадаги қўзғалиш марказларида миянинг фаолияти учун 
яратиладиган энг қулай шарт-шароитлар, шубҳасиз, диққатнинг 
йўналтирилган 
тарзда 
жамланганлиги 
ҳолатида 
барча 
билиш 
жараёнларининг юксак самарали бўлишини белгилаб беради. 
Диққат турлича сифат кўринишлари билан таърифланади. Диққатнинг 
бу кўринишларини диққатнинг сифати ёки хусусиятлари деб аталади.
1. Диққатнинг барқарорлиги. Маълум объект устида диққатни узоқ 
муддат тўплаб тура олиш хусусияти. 
2. Диққатнинг беқарорлиги барқарорликнинг акси. Масалан, 
бошланғич синф ўқувчилари диққати нисбатан беқарор хисобланади. 
3. Диққатнинг кўчиши. Диққат кўчувчанлик хусусиятига эга. 
Кишининг бир фаолиятдан иккинчи фаолиятга ўтишини кўчувчанлик 
 
Доминантанинг ҳукмронлик қилувчи сифатидаги хусусияти шундан 
иборатки, у қўзғалишнинг янги ҳосил бўладиган марказларини фақат 
тийиб қўя қолмайди, балки суст қўзғалишларни ўзига жалб этишга ва шу 
туфайли уларнинг ҳисобига янада кучайишига, улар устидан янада кўпроқ 
даражада устунлик қилишга ҳам қодирдир. 
А.А.Ухтомский 

---

15 
хусусияти таъминлайди. Масалан, биринчи дарс математика, иккинчи дарс 
адабиёт. 
4. Диққатнинг тақсимланиши. Киши бир вақтнинг ўзида бир нечта 
фаолият билан шуғулланиши мумкин. Бунга диққатнинг тақсимлаш 
хусусияти имкон яратади. Масалан, қишлоқ аёли урчуқ йигириб ўтириб, 
телевизор кўриши, суҳбатлашиши. 
5. Диққатнинг бўлиниши. Киши конкрет фаолият билан 
шуғулланаётганда объектив ва субъектив таъсирлар туфайли диққатнинг 
бўлиниши содир бўлади. Масалан, дарс жараёнида эшикнинг тақиллаши.
Диққатининг кўлами билан ҳам одамлар бир-биридан фарқ қилади. 
Масалан, диққати тор ёки кенг кўламли, барқарор ёки беқарор ва ҳоказо.