Suvni tejash
Tomchilatib sug’orish tizimidan keng foydalanish uchun
intensiv bog’dorchilikni rivojlantirish va meva-sabzavot
mahsulotlarini saqlash imkoniyatlarini oshirish uchun qulay shartsharoitlarni yaratish uchun fermer xo’jaliklariga suzish havzalarini
qurish, katta joy almashish imkoniyatini yaratish tartibi qabul
qilinishi kerak. tanklar to’g’ridan-to’g’ri qishloq xo’jaligi
mahsulotlarini ishlab chiqarish joylarida. Ushbu tadbir erdan
oqilona va samarali foydalanishni, bog’dorchilikning intensiv
usullarini ishlab chiqishni, tomchilatib sug’orish tizimidan
foydalangan holda mevali ekinlar ekinlari maydonini
ko’paytirishni ta’minlaydi.
Meva va sabzavotlarni sotib olish, tayyorlash va sotish
Meva va sabzavotlarni sotib olish, tayyorlash va sotish tizimini
takomillashtirishning asosiy yo’nalishlari quyidagilardan iborat.
1. Davlat ehtiyojlari uchun qishloq xo’jaligi mahsulotlarini
sotib olish shartnomalarida quyidagilar ko’zda tutilishi kerak:
˗ byudjet tashkilotlari uchun ta’minot hajmining kamida 30
foizi miqdorida avans to’lovi hukumat tomonidan kafolatlanishi;
˗ tovar ishlab chiqaruvchilarga ushbu pudrat shartnomalari,
imtiyozli shartlarda kreditlar berish imkoniyati.
Davlat ehtiyojlari uchun qishloq xo’jaligi mahsulotlarini sotib
olish bo’yicha davlat shartnomalarining o’ziga xos xususiyatlarini
hisobga olgan holda, byudjetdan moliyalashtiriladigan barcha
davlat shartnomalarini tuzish va bajarish bilan bog’liq barcha
masalalarni tartibga soluvchi normalarni yagona maxsus
qonunchilik aktida birlashtirish zarur. shu jumladan davlat
ehtiyojlari uchun qishloq xo’jaligi mahsulotlarini sotib olish
bo’yicha shartnomalar.
2. Meva va sabzavotlarning deyarli 50% aholining shaxsiy
yordamchi xo’jaliklarida yetishtirilayotganligi sababli, ushbu
xo’jaliklarda mahsulotlarni faolroq sotib olish / sotib olish va uni
iste’molchiga etkazish mexanizmi zarur. Buning vositalaridan biri
dehqon xo’jaliklaridan va uy-joy uchastkalari egalarisiz to’g’ridanto’g’ri, naqd pulda, ishlab chiqarish joylaridan dehqon
xo’jaliklaridan sabzavot va mevalarni sotib olish bo’yicha xususiy
kompaniyalar / firmalar faoliyatini rag’batlantirishdir.
3. Yangi uzilgan meva va sabzavotlarni sotib olishning eng
istiqbolli shakllaridan biri bu qishloq xo’jaligi mahsulotlarini
ishlab chiqaruvchilarning ixtiyoriy birlashish shakli sifatida
kooperativlardir. Ular o’z mahsulotlarini sotish uchun ma’lum
sharoitlarni yaratish uchun sabzavot ishlab chiqaruvchilarni
birlashtirishi mumkin. Kooperativlar sabzavotlarni to’g’ridanto’g’ri yirik do’konlarga ("supermarketlar" kabi) va ulgurji
bozorlar orqali sotib olishlari va sotishlari mumkin. O’sha.
kooperativlar nafaqat meva-sabzavot ishlab chiqaruvchilari, balki
"ishlab chiqarish - qayta ishlash - sotish", "ishlab chiqarish -
saqlash - sotish" va "ishlab chiqarish - saqlash - eksport"
o’rtasidagi samarali aloqani ta’minlovchi haqiqiy mexanizmga
aylanishi mumkin.
Chakana savdo tarmoqlari bilan ishlash maxsus
yondashuvlarni talab qiladi. Qishloq xo’jaligi ishlab
chiqaruvchilari, xususan, kichik ishlab chiqaruvchilar tomonidan
sabzavotlarni sotish kanallarini tahlil qilish shuni ko’rsatadiki,
ushbu savdo bozor ishtirokchilarining shaxsiy aloqalariga
asoslangan va o’z-o’zidan paydo bo’lgan. Marketing kanallarida
ko’plab vositachilar tuzilmalari va shaffof bo’lmagan tarqatish
sxemalari ustunlik qiladi. Markazlashgan bozorlarning yo’qligi va
shaffof savdo-sotiq narxlarning betartibligi uchun obyektiv shartsharoitlarni yaratadi, iste’molchilarga qo’shimcha xarajatlarni
keltirib chiqaradi, shuningdek ishlab chiqaruvchilar uchun asossiz
ravishda past daromadlarni keltirib chiqaradi va bularning barchasi
ishlab chiqaruvchilarning o’z mahsulotlariga ega uyushgan qishloq
xo’jaligi bozorlariga kirish imkoniyati yo’qligi sababli . Umuman
olganda ta’kidlash joizki, O’zbekistonda rivojlangan ulgurji
bozorlar tarmog’ining yo’qligi (logistika markazlari) bog’dorchilik
sanoatining zararli va past raqobatdoshligi sabablaridan biri
hisoblanadi, chunki uning sher ulushini ishlab chiqaruvchilar
kichik ishlab chiqaruvchi
Ular bilan sheriklikni faqatgina yil davomida ko’plab
mahsulotlarni etkazib berish sharti bilan o’rnatish mumkin.
Bundan tashqari, nafaqat yuqori sifatli, balki xaridor uni ko’rishni
xohlaydigan usuli: yuvilgan, kalibrlangan, to’g’ri qadoqlangan va
ko’pincha kesilgan. Supermarketlar menejerlari ko’pincha
yuvilgan sabzavotlar (30% gacha), kalibrlangan (40% gacha) va
qadoqlangan (50% gacha) sabzavotlarga yuqori narxlarni, etkazib
beruvchilardan kelib tushadigan va sifat standartlariga javob
bermaydigan sabzavotlarga narxlarni tushiradilar. Bunday
sharoitda kichik ishlab chiqaruvchilar bozorda o’ziga xos joylarni
topib, ta’minlay olsagina raqobatbardosh bo’lib qolishlari mumkin.
Ushbu muammolarni hal qilish usullaridan biri qishloq
xo’jaligi mahsulotlarini ulgurji savdo bozorlari orqali ulgurji
savdoni rivojlantirish bo’lib, u erda birjadan tashqari mahsulotlar
sotiladi: yangi sabzavot, meva, go’sht, baliq va boshqalar. Ulgurji
bozorlar (logistika markazlari) chakana savdoni va bozor narxlari
shakllanadigan, ulgurji partiyalar shakllanadigan va tovar oqimlari
ko’chiriladigan, shu jumladan eksport uchun mo’ljallangan yagona
markazda keng turdagi mahsulotlar bilan umumiy ovqatlanish.
Shunday qilib, ulgurji bozorlar tarmog’ini (logistika
markazlari) yaratish "soyadan" chiqib ketishga va mahsulot
oqimlarini qonuniylashtirishga, talab va taklif asosida narxlarning
shaffof shakllanishiga va tovar ishlab chiqaruvchilarning
daromadlarini oshirishga yordam beradi.
Yangi uzilgan meva-sabzavot mahsulotlarini saqlash va
sotishga ixtisoslashgan korxonalarda o’z qadoqlash zavodlari,
mahsulotlarni oldindan sovutish uchun uskunalar va saqlash joylari
bo’lishi mumkin. Yangi meva va sabzavotlarning kafolatlangan
savdosini ta’minlash uchun o’zingizning savdo tarmog’ingizni
tashkil qilish mumkin.
Oxirgi yillarda O’zbekistonda eksporni qo’llab-quvatlash
bo’yicha qator islohotlar olib borildi, ayniqsa meva-sabzavot
mahsulotlarini eksporti o’zining ijobiy samarasini bermoqda.
Bu borada qonunchilik bazasini mustahkamlanishi, ekspotiyor
korxonalarga berilayotgan imtiyozlar, pereferensiyalar mevasabzavot mahsulotlari eksportini sezilarli oshishiga olib keldi.
O’zbekistonda 2019 yilda 19,7 mln. tonna meva-sabzavot
mahsulotlari yyetishtirildi, shundan 1,4 mln. tonnasi (7,1%)
eksportga chiqarildi. Oxirgi besh yilda meva-sabzavot mahsulotlari
eksporti qariyib 2 barobardan ko’p 611 ming tonnadan 1,4 mln
tonnagacha oshirildi
