Мавзу: Бодом. Биологияси, экологияси ва агротехник хусусиятлари

Мавзу: Бодом. Биологияси, экологияси ва агротехник парваришлаш

Бодом ёнғоқмевалилар қаторига киради. Табиий равишда 40 га яқин турлари ўсади. Буларнинг ичида алоҳида хўжалик аҳамиятига эга бўлган оддий бодом (Amygdalus communis L) ҳисобланади.

Бодом дарахтларининг бўйи 6-10 м бўлиб, шох-шаббаси овал ёки супургисимон жойлашган бўлади. Гул куртаклари куз фаслида етилади. Меваси - данак, мағизининг мазаси эса ширин ёки аччиқ. Ўзбекистонда бодомнинг Петунников (Amygdalus Petunnikovii Litw), Бухоро ёки аччиқ (Amygdalus bucharica Korsh), Бодомча (Amygdalus spinosissima Bunge) ва бошқа турлари учрайди.

Оддий бодомнинг келиб чиқиш жойи Шимолий Эрон ҳамда Ўрта Осиёнинг тоғ Ўисмлари ҳисобланади. Уларни сунъий ҳолда ўстириш узоқ тарихга эга. Европада Юнонистонда дастлаб эрамиздан 4-3 минг йил аввал экиб ўстирилган, кейинчалик Скандинавия мамлакатларида бодом билан XIV асрда танишишган. Америкада бодом XIX асрда тарқалган.

Бодом мевасини ишлаб чиқариш Ўрта ер денгизи атрофида жой-лашган мамлакатлар бўлмиш Испания, Португалия, Жазоир ва Франциянинг жанубий департаментларида йўлга қўйилган. Болгария, Венгрия, Югославияда ҳам катта майдонларда ўстирилмоқда.

Марказий Осиёда ҳам бодом қадим замонлардан ўстириб келинмоқда. Ўзбекистонда табиий бодомзорлap Сурхондарё вa Самарқанд вилоятларида, Ғарбий Тян-Шанда жойлашган бўлиб, кўпроқ, тошли қияликларда учрайди.

Уруғидан ўстирилган дарахтлар 4-7, пайвандланганлари эса 3-4 йилдан кейин ҳосил бера бошлайди. Мўл ҳосил бериши 10-12 йилдан кейин бошланади. Бодом дарахти 60-80 йил яшайди. Мевалари август, сентябр ойининг бошларида пишади. Ўрмонларда бир туп дарахтида 0.2-1,0 кг гача, боғларда эса 3-8 кг гача ҳосил беради. Бодомнииг 1 кг мевасида 248-1639 донагача данаги бўлади.

Ўзбекистонда бодомнинг саноат плантацияларини барпо этиш учун Тошкент вилоятининг Бўстонлиқ, Паркент, Оҳангарон туманлари тоғ ва тоғ олди худудларида, Сурхондарё вилоятининг Денов, Термиз, Зарафшон дарёси водийсининг жанубий-ғарбий тоғ олди қияликлари.