Mavzu. Biznesni tashkillashtirish. Biznes

Мотивациянинг мазмун назариялари
Мотивациянинг мазмун назариялари меҳнатга ундовчи мотивлар сифатида
инсоннинг ички дунёсини, унинг эҳтиёжларини кўриб чиқади.

---

шахсий камол топиш эҳтиёжлари.
ҳурматга бўлган эҳтиёж;
ижтимоий эҳтиёжлар 
(
жамоанинг қўллаб
-
қувватлаши ва ҳ.к.
);
шахсий муҳофазага оид эҳтиёжлар 
(
хавфсизлик
ва келажакка ишонч
);
физиологик эҳтиёжлар;
A.Maslouga ko'ra,
quyi
pog'onadagi
ehtiyojlar
birinchi
navbatda
qondirishni talab qiladi
(harakatlanish
pastdan
yuqoriga
bo'ladi).
Motivatsiyalanish
oliy
pog'onasiga faqat 1%
odamlargina erishadi.
1
21
2
1
2
бирламчи
иккиламчи
А.Маслоу
(1908—
1970йй.) 

---

7
Сиймо 
Иззат ва эҳтиром
Ижтимоий боғлиқлик
Ҳавфсизлик
Жисмоний муҳтожлик
Бошка жисмоний
эхтиёжлар
Очлик
Аъзолик
Ҳавфсизлик
Муваффақият
Ҳимоя
Куч
-
қудрат
Шухрат
Мукаммаллик
Севги
Abraham Maslow 1908-1970
A.Maslou (1908—
1970yy.)
mehnat qilishga undaydigan ehtiyojlarning
quyidagi ierarxiyasini
taklif etdi:

---

К.Альдерфер
ERG
назариясига кўра инсон эҳтиёжлари уч
гуруҳга бирлаштирилиши мумкин
:
E-(EXISTENCE)
-
мавжудлик эҳтиёжлари 
(
хавфсизлик, физиологик
эҳтиёжлар
);
R-(RELATEDNESS)-
алоқа эҳтиёжлари (гуруҳга мансублик, 
дўстларга эга бўлиш ва ҳ.к.
);
G-(GROWTH)-
ўсиш эҳтиёжлари (тан олиниш, шахсий камол
топиш
).
Эҳтиёжлар иерархик жойлашади, бироқ ҳаракатланиш иккала йўналишда
-
пастга ҳам, юқорига ҳам бўлиши мумкин
.

---

Д.Мак
-
Клелланд назарияси
(
орттирилган эҳтиёжлар 
назарияси) уч турдаги эҳтиёжларни назарда тутади
:
•
ютуқ эҳтиёжлари (мақсадлар қўйиш ва
уларга эришиш
);
•
қатнашиш эҳтиёжлари (мулоқотга, одамлар
билан ишлашга интилиш
);
•
ҳокимлик эҳтиёжлари (ҳокимлик қилиш 
учун, мақсадларга эришиш учун). 
Д.Мак
-
Клелланд бўйича эҳтиёжлар тизими элементлари бир
-
бирига таъсир
кўрсатади.

---

Икки гуруҳдаги омиллар назариясида Ф.Герцберг
омилларнинг
икки тоифасини
ажратиб кўрсатади
•
ташқи, ёки гигиеник эҳтиёжлар 
(
ёки
саломатлик омиллари) 
—
ташкилот сиёсати, 
иш шароитлари, иш ҳақи, шахслараро
муносабатлар, ишни назорат қилиш;
•
мотивацияловчи эҳтиёжлар
—
муваффақият,
ўсиш имкониялари, ишнинг ўзи
.
•
Герцберг назарияси кўп жиҳатдан Маслоу
назариясига ўхшаб кетади
.

---

В.Врумнинг кутиш назарияси
•
В
.
Врумнинг
кутиш
назарияси
моҳияти
кишиларнинг улар танлаб олган хулқ
-
атвор тури
кўнгилдаги натижаларга олиб келишига умид
қилишдан иборат
.
•
Меҳнат
мотивациясига
нисбатан
назария
қуйидаги жараённи кўриб чиқади
:
меҳнат
харажатлари
—
натижалар
—
мукофотланиш ва
ишдан қониқиш
.
•
Мотивация
ҳар бир босқичда кутилаётган
нарсалар ижобий бўлиб чиққан
ҳолдагина
самарали бўлади
.
Агар мукофотлаш миқдори
натижаларга нисбатан паст бўлса
,
мотивация ҳам
сусаяди
.

---

С.Адамснинг адолатлилик
(
тенглик
) 
назарияси
•
С
.
Адамснинг
адолатлилик
(
тенглик
)
назарияси
мукофотлаш миқдорини сарфланган кучлар билан
таққослаш ва бу нисбатни худди шундай ишни бажарган
бошқа ходимларга берилган мукофот миқдори билан
солиштиришга асосланади
.
Амалиётнинг кўрсатишича
,
агар ходим унга етарлича
пул тўланмаяпти деб
ҳисобласа
,
у ёмонроқ ишлай бошлайди
.
Агар унга
ортиқча ҳақ
тўланадиган бўлса
,
у қоидага кўра
ўзгармайди
.
Бошқарув амалиёти учун назариянинг
асосий хулосаси
:
ходимлар уларга адолатли ҳақ
тўланмоқда деб ҳисоблай бошламагунча улар ўз
меҳнат
шижоатини
пасайтиришга
ҳаракат
қиладилар

---

3.Портер
—
Лоулер модели
•
3.Портер
—
Лоулер модели кутиш назарияси ва
адолатлилик назариясининг синтезини ифодалайди. 
Модель бешта омилдан иборат
:
•
сарфланган кучлар,
•
ўзлаштириш
,
•
олинган натижалар, 
•
мукофотланиш,
•
қониқиш даражаси. 
Портер
—
Лоулер назариясининг қимматлиги шундаки (у тадқиқотлар билан
тасдиқланган), у кучлар, қобилиятлар, натижалар, мукофотлаш ва ўзлаштириш
тушунчаларини тўлақонли тизимда бирлаштириш самарадорлигини кўрсатади
.
Моделга мувофиқ натижалар сарфланган
кучга, ходимнинг қобилиятлари, индивидуал
хусусиятлари ва ўзининг ролини англашига
боғлиқ. Ушбу ҳаракатлар муайян
мукофотлашга олиб келишига ишонч
даражаси бу ҳаракатларни кучайтиришга
сабаб бўлади. Модель мукофотлашни
эришилган натижаларга боғлиқ қилиб
қўяди. Модель қуйидаги ғоя бўйича
тузилган: