Mavzu: biosfera haqida tushuncha. Vernadskiy ta’limoti. Nosfera

boMishiga sabab boMadi. Tuproq bilan ehtiyotkorona m unosabatda boMish va

uni m uhofaza qilish lozim. Hozirgi kunda insonlar m illion yillar davom ida

shakllangan ulkan ekotizim qonuniyatlarini buzm agan holda hamda

biom assaning qisqarishiga olib kelm aydigan faoliyat yuritishlari lozim.

Biosfera omili sifatida.Inson faoliyatining biosferaga tasiri

Kishilik jam iyatining tabiatga nisbatan tubdan o ‘zgartiruvchi ta’siri muqarrar

hisoblanadi. Aholi sonining o ‘sishi, biosferada mavjud boMgan moddalar va

energiyadan xokjalik maqsadlarida foydalanishning tobora ortib borishi, undagi

aloqa va bogiiqlik umumiy tuzilmasini qayta qurish natijasida jamiyatning

biosferaga ta’siri muntazam ravishda kuchayib bormoqda. Inson faoliyati

sayyoraning qiyofasini tobora kuchliroq o‘zgartirmoqda. Aholi sonining ortishi

bilan insonning tabiatga nisbatan boMgan ta’sirining kuchayishi bir vaqtda sodir

boMmoqda. Agar XVIII asr boshlarida Yer aholisi taxminan 600 mln kishidan

iborat boMgan boMsa, hozirgi paytda u 7,5 mlrd dan oshib ketdi.

Insonning biosferaga ta ’sir qilish usullari. Jam iyat va tabiatning

o ‘aro ham korligi, tabiatdagi m odda va energiyadan foydalanish, ko‘p sonli

turlam ing y o ‘qolishi, tabiiy tizim lam ing va butun boshli landshaftlam ing

keskin o'zgarishi, k o ‘p m iqdordagi chiqindilam i atrof-m uhitga chiqarib

tashlanishi bilan nam oyon boMadi.

Tarixiy taraqqiyot davom ida insonlar Y erning moddiy jihatdan eng

boy, qulay hududlariga ko‘chib oMgan va shu hududda mavjud boMgan

tabiiy biogeotsenozni tubdan o ‘zgartirgan, shaharlar barpo etgan, sanoat

obyektlarini va qishloq xo‘jaligi m aydonlarini yaratgan. Bu bilan ular

ekotizim ning qashshoqlashishi, yuzaga kelgan tabiiy m ajm ualam ing buzilishi

va tirik organizm lar yashaydigan m uhitlarining o ‘zgarishiga sabab boMgan.

Inson faoliyati natijasida suv, havo, tuproq ishlab chiqarish chiqindilari

bilan ifloslanm oqda, o ‘rm onlar kesib tashlanm oqda, yovvoyi hayvonlar

qirilib ketm oqda, tabiiy biogeotsenozlar buzilm oqda. Buning natijasida

biosferada m oddalarning davriy aylanishi uzilib qolm oqda. Y erdagi ko‘plab

geokim yoviy jarayonlam ing kechishi o ‘zgarm oqda.

Hozirgi kunning jiddiy m uam m olaridan biri - birinchi navbatda, sanoat

korxonalari tom onidan karbonat angidrid gazi atm osferaga k o ‘p m iqdorda

chiqarib tashlanm oqda, uning katta qism ini o ‘sim liklar tom onidan fotosintez

jarayoniga jalb etilib boMmasligi tufayli sayyora iqlim ining asta-sekin

isishi yuz berm oqda. O qibatda bu gaz atm osferaning yuqori qatlam larida

to‘planm oqda va issiqxona deb nom lanuvchi ta’sim i vujudga keltirib, tabiiy

issiqlik alm ashinuviga to ‘sqinlik qilm oqda. Shu bilan birga atm osfera

va Y er yuzasining yuqori qatlam larida harorat uzluksiz oshib borm oqda.

Bu Arktika va A ntarktika m uzliklarining erishiga olib keladi va qutb

doirasiga yaqin ekoiogik tizim larning buzilishi yuz beradi. Dunyo okeani