Mavzu: Ayiruv organlari Fargona Davlat Universiteti “Tabiiy fanlar” fakulteti “biologiya” yo‘nalishi 1 kurs talabasi Ganiyev Jaloliddinmirzoning anatomiya fanidan mustaqil ishi Reja

Xayotni birinchi yili mobaynida siydik ajralish g’ayri ixtiyoriy suratda bo’lsa, keyinchalik esa boshqaruvchi nerv mexanizmlari etilib, tarbiya berilgan sayin siydik chiqariah akti ixtiyoriy bo’lib qoladi. Biroq tunda siydikni tuta olmaslik odati ba’zi bolalarda saqlanib qoladi. Bu xodisa bola xayotining tug’ri tartibga solinmasligiga: uyqudan oldin ovqat eyishi, ko’p suyuqlik ichish sabab bo’lishi mumkin. Tunda siydik tuta olmaslik o’g’il bolalarda qiz bolalardagiga nisbatan ko’prok kuzatiladi va 10 yoshdan keyin yoki balog'atga etish davrida barxam toladi. Bolalarda siydik tuta olmaslik kasalini eniurez kasalligi deyiladi.

• Xayotni birinchi yili mobaynida siydik ajralish g’ayri ixtiyoriy suratda bo’lsa, keyinchalik esa boshqaruvchi nerv mexanizmlari etilib, tarbiya berilgan sayin siydik chiqariah akti ixtiyoriy bo’lib qoladi. Biroq tunda siydikni tuta olmaslik odati ba’zi bolalarda saqlanib qoladi. Bu xodisa bola xayotining tug’ri tartibga solinmasligiga: uyqudan oldin ovqat eyishi, ko’p suyuqlik ichish sabab bo’lishi mumkin. Tunda siydik tuta olmaslik o’g’il bolalarda qiz bolalardagiga nisbatan ko’prok kuzatiladi va 10 yoshdan keyin yoki balog'atga etish davrida barxam toladi. Bolalarda siydik tuta olmaslik kasalini eniurez kasalligi deyiladi.

• Eniurez kasalligi tug’ma yoki xayotda orttirilgan bo’lishi mumkin. Xayotga orttirilganlariga sabab ko’pincha buyrakni, qovuqni va siydik yo'llarini shamollashi bilan bog’liq bo’ladi. Shuning uchun bolani yo’rgaklaganda, belaganda tagini ho’l bo’lib qolmaslik extiyot choralarini ko’rish zarur.

Teri – odam tanasini tashqaridan qoplangan a’zo bo’lib, u organizmni himoya qiladi va turli fiziologik faoliyatni bajaradi.

• Teri – odam tanasini tashqaridan qoplangan a’zo bo’lib, u organizmni himoya qiladi va turli fiziologik faoliyatni bajaradi.
• Terinig sathi odamning yoshi, jinsiga qarab 1,5 – 2,0 m2 chamasida, o’rta xisobda 1,73 m2 bo’ladi. Uepidermie, derma va teri osti, yog’ qatlamlaridan iborat. Teri qon, limfa tomirlari va nerv uchlariga boy. Organizmning ba’zi a’zo va tizimlari bilan aloqador. Teri himoya, sezuvchi, nafas, so’rish, tana xaroratini idora etish, almashinish, qonnig qayta taqsimlanishi jarayonlarida ishtirok etadi.

• Terining himoya faoliyati hilma – hil bo;lib, u mustaxkam biriktiruvchi to’kimadan iborat bo’lib, organizmni mexanik ta’sirlasdan saqlaydi. Teri infrakqizil, ultrabinafsha va ma’lum miqdorda radiaktiv nurlarni o’tkazmaydi. Kimyoviy moddalar uchun ham ishonchli tusikdir. Shikastlanmagan teri orqali mikroblar uta olmaydi. Teri yuzasida lizosim, oleyn kislota va boshqa bakterisid moddalar bo’lib, o'nga tushgan mikroblar 15 – 30 dakikada o’ladi.

• Terida organizmni tashki muxit bilan bog’lovchi bir necha hil teri zezgilari bir – biridan farklanadi. Ogrikni sezish reseptorlarini, mexanik, termik, elektrik, kimyoviy ta’sirlanishi natijasiga yuzaga chiqadi. Haroratni sezish issiq va sovikni sezuvchi reseptorlarning ko'zgalishiga bog’lik. Odamning terisi orqali bir kechayu kunduzda 7,0 – 9,0 g. CO2 ajratilib, 3,0 – 4,0 g. kislorod o’zlashtiriladi. Bu miqdor gaz almashinuvining 2% teng bo’ladi. Odamning terisi orqali issiq xaroratda, ovqat eyilgandan keyin, jismoniy ish vaqtida va boshqa sharoitlarda jadallashadi. Teri moddalar almashinuvida ancha keng ishtirok etadi. Gazlar almashinuvidan tashqari oqsillar, yog’lar, uglevodlar, vitaminlar almashinuvida muhim rol uynadi. Teri boshqa a’zolarga nisbatan ko’p miqdorda suv yitadi va qonga ajratadi, teri orqali yukotiladigan suv nafas bilan chiqariladigan suv miqdoridan ikki barobar ko’p. Tuzlar muvozanztida ham terining ahamiyati katta.