Mavzu: Axloqiy qadriyatlar falsafasi. Sog`lom turmush tarzi yangi O`zbekiston bunyodkorining muhim xislati. Reja

Axloqiy madaniyat va qadriyatlar.


Xar bir fan uz kategoriyalar tizimiga ega. Kategoriyalarning mazmuni inson ongining urganilayotgan predmet moxiyatiga kay darajada kirib borganligini kursatadi. Kategoriya lotincha suzdan olingan bo’lib «xukm», «ta’rif» ma’nosini bildiradi. Axlokiy kategoriyalar axlokning eng muxim tomonlari va elementlari umumlashgan xolda uz ifodasini topadi. Axlok kategoriyalarida axlokiy munosabatlarning ob’ektiv qonuniyatlarini, jamiyat axlokiy xayotining xamma tomonlari va rang-barangligini aks ettiradi. Ularda kishilar xatti-xarakatlari, xulk-atvorlari ma’kullanishi yoki koralanishi uz aksini topgan. Xar bir kategoriyaning uziga xos xususiyatlari bor va u shaxs bilan jamiyat urtasidagi axlokning ma’lum tomonlarini aks ettiradi.
Axlokning asosiy kategoriyalar tizimi:
YAxshilik va yomonlik.
YAxshilik va yomonlik axlokiy ongning umumiy va markaziy tushunchasi bo’lib, axloklilik bilan axloksizlikning farki va karama-qarshiligini yaxlit bir shakilda ifoda etadi. Kishilar bu kategoriyalar yordamida tevarak atrofda sodir bulayotgan xamma xodisalarni baxolaydi. Agar yaxshilik kategoriyasida ijobiy voqea xodisalar, narsalar, ya’ni axlokiy idealga mos keladigan narsalar xaqidagi tasavvur jamlansa, yomonlik tushunchasida kishilarning idealiga, ular e’zozlaydigan narsalarga zid keladigan, baxtga erishishga, odamlar orasidagi munosabatlarda insonning usishiga tuskinlik kiladigan barcha narsalar xaqidagi tasavvurlar ifodalanadi. YAxshilik va yomonlik axlokshunoslikning baxo kategoriyasi xisoblanadi. YAxshilik va yomonlik odamlarning yurish turishida, ijtimoiy xayotida yaxshi odobni va yomon odobni birlashtiriuvchi eng umumiy ifodadir.
Adolat.
Adolat – tenglikning xakkoniy va takdirlashning zaruriy ulchovidir. Adolat-shaxs va ijtimoiy birlikning real iktisodiy, xukukiy, siyosiy xolatini kayd kiladi. Adolat boshka kategoriyalaridan farkli suratda kishining jamiyatdagi axlokiy uzaro munosabatlarining boshkaruvchisi sifatidagi uziga xos xususiyati quyidagilarda kurinadi: u takdirilash va talab kilishning mikdoriy ulchovidir. Adolat boshka kategoriyalardan fark qilib, ijtimoiy ongning ikki shakli xukuk va axlokni boglovchi muxim tushunchadir.
Adolat-iktisodiy, siyosiy, xukukiy xodisalarni baxolashda namoyon buluvchi ob’ektivlik, xolislik, xakkoniyat, insonparvarlik singari alomatlarini xam uzida ifodalaydi.