Mavzu. Axborot tizimi tushunchasi va uning tarkibiy qismlari

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Техник таъминот 
Инсонлар 
Дастурий таъминот 
Телекоммуникациялар 
Процедуралар 
Маълумотлар базаси 

---

1 – расм. Автоматлаштирилган ахборот тизимининг асосий 
таркибий компонентлари. 
Автоматлаштириш даражасига кўра автоматлаштирилган, 
автоматик ва ноавтоматлаштирилган (анъанавий) бошқариш 
тизимлари ўзаро фарқланади. Автоматлаштирилган тизимлар 
кишилар бўғинини (операторлар, маъмурий аппарат) ўзининг 
органик таркибий қисмига киритади. Автоматик тизимлар эса 
йиғиш ва созлашдан сўнг инсон иштирокисиз (профлактик назорат 
ва таъмирлашни ҳисобга олмаса) принцип жиҳатдан ишлаши 
мумкин ва уларни кўпроқ технологияларни бошқаришда 
қўллашади, гарчи бу ўринда автоматлаштирилган тизимлар афзал 
кўрилса ҳам. Ташкилий бошқарув тизимларига келганда, улар бу 
хусусиятидан келиб чиқиб автоматик бўлолмайди. Одамлар бу 
тизимларда қуйидаги асосий вазифаларни ҳал этади: биринчидан, 
бу бошқариш мақсадлари ва мезонларининг қўйилиши ва тузатиб 
борилишидир (улар шароит ўзгарганда ўзгартириб борилади), 
иккинчидан, қўйилган мақсадларга эришишнинг энг яхши 
йўлларини излаб топишда ижодий элементларни киритиш 
(қўлланаѐтган технология ѐки ташкилий ишни кескин ўзгартириш), 
учинчидан, ишлаб чиқилаѐтган қарорлар тизимини тугал танлаш ва 
уларга юридик куч бериш. Ниҳоят, тўртинчи вазифа бўлиши 
мумкин, бу тизимни бошланғич ахборот билан таъминлашки, уни 
тўплашни тўлиқ автоматлаш мумкин эмас ѐки норационал 
ҳисобланади (масалан, кадрларни ҳисобга олиш маълумотлари, иш 
жойининг ўзгариши аҳволи ва ҳоказолар). 
ААТ турли-туман аломатлари бўйича гуруҳларга ажратилиши 
мумкин (14.2-расм). 
Бошқарув объекти фаолият юритишининг соҳаси бўйича 
тизимларнинг 
таснифи 
равшан 
бўлгани 
учун, 
қуйидаги 
аломатларни кўриб чиқамиз. Бошқа-рув жараѐнларининг турлари 
бўйича ААТ қуйидагиларга бўлинади:
технологик жараѐнларни бошқаришнинг ААТ — бу 
технологик қурилмалар, дастгоҳлар, автоматик линияларни 
бошқаришни таъминловчи «инсон-машина» тизимларидир; 
ташкилий-технологик жараѐнларни бошқаришнинг ААТ — 
технологик жараѐнларни бошқаришнинг ААТ ва корхоналарни 
бошқаришнинг ААТини бирлаштирувчи кўп даражали тизимдан 
иборат; 

---

ташкилий 
бошқарувнинг 
ААТ 
учун 
иқтисодиѐтни 
бошқаришнинг барча босқичида амалга ошириладиган, ишлаб 
чиқариш, ҳўжалик, ижтимоий-иқтисодий, вазифавий жараѐнлар 
объекти бўлиб хизмат қилади,