Mavzu: Axborot haqida tushuncha. Axboriy jarayonlar. Darsning maqsadi

8- Mavzu: Operatsion tizim haqida tushuncha.
Darsning maqsadi: O`quvchilarga operatsion tizim haqida ma’lumot berish
Reja:

• 
  Operatsion tizim tushunchasi
  
• 
  Operatsion tizimning tasniflanishi
  
• 
  Operatsion tizimning turlari
  
• 
  Ms- DOS operatsion tizimi
  

Operasion tizim (OT)- bu EHM zaxiralarini boshqarish, amaliy dasturlarni chiqarish va ularning tashqi qurilmalar, boshqa dasturlar bilan o’zaro aloqasini amalgam oshiruvchi, shuningdek, foydalanuvchining kompyuter bilan muloqatini ta’minlovchi dasturiy vositalar yig’indisidir.
EHM ning istalgan komponentlari va ularga beriladigan imkoniyatlar: markaziy prossesor, tezkor yoki tashqi xotira, tashqi xotira, tashqi qurilmalar, dasturlar va boshqalar zaxira bo’lib xizmat qiladi.
OT foydalanuvchiga hisoblash tizimi bilan qulay muloqat qilish usulini (interfeys) taqdim etadi. Interfeys bunda dasturiy va foydalaniladigan bo’lishi mumkin.
Dasturiy interfeys- hisoblash tizimi doirasida qurilma va dasturlar o’zaro ta’sirini ta’minlovchi vositalar yig’indisidir.
Foydalanuvchi interfeys-foydalanuvchining dasturiy yoki EHM bilan o’zaro ta’siridagi dasturiy va apparat vositalaridir.
O’z navbatida foydalanuvchi interfeys buyruqli yoki ob’ektli-yo’naltirilgan bo’lishi mumkin. Buyruqli interfeys kompyuter zahiralarini boshqarish bo’yicha harakatlarni bajarishda foydalanuvchi tomonidan buyruqlarni klaviaturadan kiritishni ko’zda tutadi.
Ob’ektli- yo’naltirilgan interfeys-fayllar,kataloglar, diskovodlar, dasturlar, hujjatlar va boshqalarni taqdim etuvchi ob’ektlar ustidan operasiyalarni amalgam oshirish vositasida hisoblash tizimlari zahiralarini boshqarishdir.
Har bir kompyuter albatta operasion tizim turkumiga ega bo’ladi, ularning har biri uchun amaliy dasturlarning o’z turkumi yaratiladi.
Hozirgi paytda turli operason sistemalar mavjud. Masalan: UNIX, MS DOS, PC DOS, DRD DOS, OS/2> WARP, WINDOWS -95, MACINTOCH va boshqalar. Bundan tashqari, xizmat qiluvchi dasturlar mavjud. Ular dastur utiluitlari deb atalib, yordamchi amallarni bajarib, kompyuter ishlashini qulaylovchi dasturlardir.
Dasturlar odatda magnit yuritgichlarda joylashgan bo’ladi. Ammo operasion sistemalar va u bilan bog’liq dasturlar ancha katta hajimga ega bo’lgani tufayli keyingi paytlarda lazer disklariga yozilmoqda.
Ba’zi bir sistemali dasturlar, masalan, kiritish-chiqarishning asosiy sistema dasturlari (ular BIOS) to’g’ridan to’g’ri kompyuterning doimiy xotirasida saqlovchi qurilmasiga yozilgan bo’ladi.
`OSlardan quyidagi xususiyatlarga ega bo’lishi talab qilinadi:

1. 
   Ishonchlilik.
   
2. 
   Himoya.
   
3. 
   Bashorat
   
4. 
   Qulaylilik
   
5. 
   Effektivlik.
   
6. 
   Moslanuvchanlik.
   
7. 
   Kengaytiruvchanlik.
   
8. 
   Aniqlik
   

OS ning asosiy vazifasi bu-resurslar taqsimoti va boshqarishdan iborat. OS foydalanuvchini resurslar taqsimotidan ozod qilib kompyuterni uch hil rejimda ishlashini ta’minlashi mumkin; bir dasturli; ko’p dasturli; ko’p masalali.