Mavzu: Axborot haqida tushuncha. Axboriy jarayonlar. Darsning maqsadi

AMALIY DASTURIY TA'MINOT (ADT) Umumiy maqsadli ADT.

Kompyutyerning dasturiy ta'minoti orasida eng ko’p qo’llaniladigani amaliy dasturiy ta'minot (ADT)dir. Bunga asosiy sabab — kompyutyerlardan inson faoliyatining barcha soxalarida kyeng foydalanishi, turli pryedmyet soxalarida avtomatlashtirilgan tizimlarning yaratilishi va qo’llanishidir. Amaliy dasturiy ta'minotni quyidagicha tasniflash mumkin.
Muammoga yunaltirilgan ADTga quyidagilar kiradi:
— buxgaltyeriya uchun DT;
— pyersonalni boshqarish DT;
— jarayonlarni boshqarish DT;
— bank axborot tizimlari va boshqalar.



Umumiy maqsadli ADT — soxa mutaxassisi bo’lgan foydalanuvchi axborot tyexnologiyasini qo’llaganda uning ishiga yordam byeruvchi ko’plab dasturlarni o’z ichiga oladi. Bular:
— kompyutyerlarda ma'lumotlar bazasini tashkil etish va saqlashni ta'minlovchi ma'lumotlar bazasini boshqarish tizimlari (MBBT);
— matnli xujjatlarni avtomatik ravishda bichimlashtiruvchi, ularni tyegishli xolatda rasmiylashtiruvchi va chop etuvchi matn muxarrirlari;
— grafik muxarrirlar;
— Hisoblashlar uchun qulay muhitni ta'minlovchi elyek­t­ron jadvallar;
— taqdimot qilish vositalari, ya'ni tasvirlar hosil qilish, ularni ekranda namoyish etish, slaydlar, animatsiya, filmlar tayyorlashga mo’ljailangan maxsus dasturlar.
Ofis ADT idora faoliyatini tashkiliy boshqarishni ta'minlovchi dasturlarni o’z ichiga oladi. Ularga quyidagilar kiradi:
— ryejalovchi yoki organayzyerlar, ya'ni ish vaqtini ryejalashtiruvchi, uchrashuvlar bayonnomalarini, jadvallarni to’zuvchi, tyelyefon va yozuv kitoblarini olib boruvchi dasturlar;
— tarjimon dasturlar, ya'ni byerilgan boshlang’ich matn­ni ko’rsatilgan tilga tarjima qilishga mo’ljallangan das­turlar;
— skanyer yordamida o’qilgan axborotni tanib oluvchi va matnli ifodaga binoan o’zgartiruvchi dasturiy vositalar;
— tarmoqdagi o’zoq masofada joylashgan abonyent bilan foydalanuvchi orasidagi o’zaro muloqatni tashkil etuvchi kommunikatsion dasturlar.
Kichik nashriyot tizimlari «kompyutyerli nashriyot faoliyati» axborot tyexnologiyasini ta'minlaydi, matnni bichim solish va taxrirlash, avtomatik ravishda byetlarga ajratish, xat boshlarini yaratish, rangli grafikani matn orasiga qo’yish va xokazolarni bajaradi.
Multimyedia dasturiy vositalari dasturiy mahsulotlarning nisbatan yangi sinfi hisoblanadi. U ma'lumotlarni qayta ishlash muhitining o’zgarishi, lazyerli disklarning paydo bo’lishi, ma'lumotlarning tarmoqli tyexnologiyasining rivojlanishi natijasida shakllandi.
Sun'iy intyellyekt tizimlari. Bu sohadagi izlanishlarni to’rt yo’nalishga bo’lish mumkin:
— Ijodiy jarayonlarni imitatsiya qiluvchi tizimlar.
Ushbu yo’nalish kompyutyerda o’yinlarni (shaxmat, shashka va x.k.) avtomatik tarjima qilishni va boshqalarni amalga oshiradigan dasturiy ta'minotni yaratish bilan shug’ullanadi.
— Bilimlarga asoslangan intyellyektual tizimlar.
Ushbu yo’nalishdagi muhim natijalardan biri ekspyert tizimlarning yaratilishi hisoblanadi. Shu tufayli sun'iy intyellyekt tizimlarini ma'lum va kichik soxalarning ekspyerti sifatida tan olinishi va qo’llanishi mumkin.
— EHMlarning yangi arxityekturasini yaratish.
Bu yo’nalish sun'iy tafakko’r mashinalari (byeshinchi avlod EHMlari) ni yaratish muammolarini o’rganadi.
— Intyellyektual robotlar.
Bu yo’nalish oldindan qo’yilgan manzil va maqsadga erisha oladigan intyellyektual robotlar avlodini yaratish muammolari bilan shug’ullanadi.