Mavzu: Avtomobillarni umumiy va elementlari bo‘yicha diagnostikalash

Diagnostik parametr - bu avtomobil, uning agregat va uzellari texnik holatining miqdoriy qiymatini bilvostia, diagnostik belgi (simptom) lar bo’yicha, bo’laklarga ajratmasdan turib aniqlanadigan (dvigatelning quvvati, tormoz yo’li, lyuftlar, erkin yo’llar va h.k) sifatli o’lchovidir. Diagnostik parametrlar tuzilmaviy parametrlar bilan bog’langan bo’lib, ob’ektning texnik holati to’g’risida kerakli ma’lumot beradi. Har qanday ob’ektning chiqish jarayonlari ikkiga bo’linadi:

1. 
   ishchi jarayonlar - ob’ektning ish funktsiyalarini belgilaydigan jarayonlar (masalan, dvigatelda yonilg’i va boshqa ekspluatatsion materiallarni sarflash, energiya ishlab chiqarish, ishlatilgan gazlarni chiqarib tashlash va h.k.);
   
2. 
   birga sodir bo’ladigan (hamroh) jarayonlar - ishchi jarayonlar bilan bir yo’lakay paydo bo’ladigan jarayonlar (tebranishlar, urilishlar, issiqlik chiqarish va h.k.). Bunday jarayonlar parametrlarini kuzatish va tashqaridan o’lchash mumkin.
   

SHuning uchun ishchi va hamroh jarayonlar parametrlari diagnostik parametrlar bo’lib xizmat qiladi. Ishchi yoki birga sodir bo’ladigan (hamroh) chiqish jarayonlarini ob’ektning nosoz texnik holatidan darak beruvchi tashqi belgi (simptom) deb qarash mumkin.
Diagnostik parametrlar quyidagicha tasniflanadi:

1. 
   Tashkil bo’lish printsipi bo’yicha:
   

1. 
   ishchi jarayonlar parametrlari (quvvat, tormozlanish yo’li va h.k.);
   
2. 
   birga sodir bo’ladigan (hamroh) jarayonlar parametrlari-diagnostik ob’ektning texnik holati bo’yicha chegaralangan axborot beradi (isish, tebranish, shovqin va h.k.);
   

v) geometrik parametrlar - mexanizm detallarining o’zaro tuzilmaviy bog’lanishini aniqlaydi (tirqishlar, erkin yurish va h.k.).

2. 
   Axborot turi bo’yicha:
   

1. 
   keng axborotli (kompleks);
   
2. 
   tor axborotli (lokal).
   

3. 
   Yurgan yo’li funktsiyasi bo’yicha:
   

1. 
   uzluksiz;
   
2. 
   uzlukli.
   

4. 
   Tuzilmaviy parametrning funktsiyasi bo’yicha:
   

1. 
   to’g’ri chiziqli: S=a+vX;
   
2. 
   darajali: S=aXb; v) hosilali: S=f1(x).
   

5. 
   Axborotning xarakteri, hajmi va o’zaro bog’liqligi bo’yicha:
   

1. 
   ayrim diagnostik parametrlar boshqalariga bog’liq bo’lmgan holda ob’ektning nosozligini aniq ko’rsatadi (maslan, ob’ektning podshipnigidagi shovqin yoki tebranishlar yeyilishning ko’payganidan va tirqishning kattalashganidan darak beradi);
   
2. 
   umumiy diagnostik parametrlar diagnostik ob’ektning texnik holatini bir butun tarzda baholaydi (masalan, berilgan yuklamadagi dvigatelning quvvati, transmissiya agregatlarining umumiy aylanma lyuftlari yig’indisi va h. k.).
   

Bunday parametrlar nosozlikni aniq ko’rsatmaydi;
v) o’zaro bog’liq diagnostik parametrlar ob’ekt nosozligini bir vaqtning o’zida aniqlangan va o’lchangan ko’pgina parametrlar majmui orqali ifodalaydi (masalan, dvigatel kiritish klapanining zich yopilmasligi natijasida karbyuratordan tovush chiqishi va dvigatelning katta aylanishlar sonida bir maromda ishlamasligi).
Har qanday chiqish parametri ham diagnostik parametr bo’lib xizmat qila olmaydi, chunki chiqish parametri sezuvchanlik, bir ma’nolilik, barqarorlik va serma’nolilik kabi xususiyatlar talablariga javob berishi kerak.