Mavzu: Avtomobil kuzovini ta`mirlash ishlari uchun kerakli texnologik jihozlar

Silliqlash ishlari 
to`g`rilanayotgan yuzaning shakliga mos ushlagichlar 1 bilan 
tekislash 
bolg`achalari 
yordamida 
qo`lda 
yoki 
maxsus 
jihozlar 
va 
mexanizatsiyalashgan moslamalar yordamida bajariladi. 
Masalan, avtomobil qanotlarining cho`zilib ketgan yerlarini urish yo`li bilan 
to`g`rilab bo`lmaydi. Bu hollarda juda pachoq bo`lgan va tekis bo`lmay qolgan yuzalar 
kesib olib o`rniga kerakli listni payvandlash yo`li bilan tekislanadi. qiyshiqliklar va 
egilishlar maxsus mexanik kengaytirgich yoki gidropresslar yordamida to`g`rilanadi. 
G`adir-budur bo`lib qolgan yuzalar, payvand choklari maxsus termoplastik massalar 
(PFN-12, TPF-37), epoksid yelimlari yoki yumshoq kavsharlash usullarini qo`llash 
bilan silliqlanadi. 
Yuza tekislab bo`lmas holatda bo`lsa, ayrim bo`laklari temir arra, temir qaychi 
yoki boshqa asboblar yordamida kesib tashlanib, o`rniga shablon yordamida metall 
listlardan tayyorlangan bo`laklar payvandlanadi. 
Yengil avtomobillar va avtobuslarning kuzovlari urilmagan taqdirda, zanglash 
oqibatida yaroqsiz holatga keladi. 

---

22 
 
5-rasm. Kuzov detallarini silliqlash jarayoni. 

---

23 
Kuzov detallarining umri avtomobillarning umumiy yurgan yo`li yoki ishlash 
muddati bilan hisoblanadi. 
Uzoq ishlashi bo`yicha kuzov detallari ikki guruhga bo`linadi: 
- oldingi va orqa qanotlar, orqa g`ildirak tepa qismlari, oldingi qism qirralari; 
- oldingi va orqa panellar, yuk tashish qismi va salon pollari. 
Birinchi guruh detallarining yaroqsiz holga kelishi kuzovning tashqi ko`rinishiga 
salbiy tahsir ko`rsatadi, ammo uning baquvvatlik ko`rsatkichlarini o`zgartirmaydi. 
Ikkinchi guruh detallarining zanglashi va chirishi avtomobil baquvvatliligini 
pasaytiradi. Kuzovning yon ustunlari va lonjeronlarining chirishi bunga misol bo`la 
oladi. 
Amaliyot shuni ko`rsatadiki, birinchi guruhdagi har qanday detalni almashtirish 
maqsadga muvofiq emas, chunki ikkinchi guruh detallarining ishdan chiqqungacha 
payvandlangan joy yaroqsiz holga kelib qolishi mumkin. 
Birinchi guruh detallarining zanglab yemirilishi mahalliy xarakterga ega bo`lib, 
uncha katta bo`lmagan yuzalar shikastlanadi. Ularni ta`mirlashda termoplastik 
massalar, epoksid tarkiblar va yumshoq kavsharlardan foydalanish maqsadga 
muvofiqdir. 
Hozirgi vaqtda katta yuzadagi yemirilishni tiklash uchun ta`mirlashning «panel» 
usuli ko`p qo`llaniladi. Zanglash yoki falokatga uchrash natijasida shikastlangan kuzov 
bo`lagi olib tashlanadi, hamda uning o`rniga yangisi yoki boshqa avtomobildan kesib 
olingan xuddi shunga o`xshash ta`mirlash detail (paneli) o`rnatiladi. 
Avariyaga uchragan kuzovlarni to`g`rilash uchun mahsus moslamalardan 
foydalaniladi, ular kuzov profili bo`yicha, geometrik o`lchamlariga rioya qilgan holda, 
tortish yo`li bilan o`z holatiga keltiriladi. Bu maqsadlar uchun R620 rusumdagi 
jihozlardan foydalaniladi. Uning ramasiga avtomobil qotiriladi, qo`lda yoki gidravlik 
to`g`rilash moslamalarida kuzovni tortish va to`g`rilash ishlari bajariladi. Yuk 
avtomobillarining metall kuzovlari kabina va tayanchlardagi kabi to`g`rilanadi. Kuzov 
metallining qalinligi tayanch metallining qalinligidan katta bo`lganligi uchun 
payvandlash ishlari osonlashadi, ammo to`g`rilash qiyinlashadi.

---

24 
Payvandlash ishlari ko`pincha elektr yoyli usulda bajariladi, to`g`rilash 
ishlaridan avval esa yuza 600…650°C gacha qizdiriladi.