Mavzu: Atmosfera yogʻinlari

Muzliklar — siljib turadigan tabiiy muz toʻplamlari. Bir sutkada bir necha sm dan oʻnlab m gacha siljiydi. M. koʻp yillar davomida toʻplangan krrlardan paydo boʻladi. Qutb oʻlkalarida (Antarktida, Grenlandiya va shim. orollarda) kalinligi 2 –3 km ga yetadigan muz qatlamlari hosil boʻladi. M. morfologik jihatdan 3 turga: yer usti muzligi, togʻ muzligi va qirgʻokdagi dengizga tomon yastanib yotgan shelf turidagi muzlikka boʻlinadi. Togʻ muzligining yiriklari: Alyaskadagi Bering (170 km), Pomirdagi Fedchenko (77 km), Qoraqurumdagi Siachen (75 km) va boshqa Eng yirik togʻ muzligi Oʻrta Osiyo togʻlarida. Yer yuzidagi M.ning umumiy maydoni 16,1 mln. km² dan koʻproq (quruklikning taxminan 11%), hajmi taxminan 30 mln. km³. Shundan 15 mln. km² kugb muzligi hisoblanadi. Tyanshanda 8622 km², Pomirda 8400 km², Kata Kavkazda 1430 km² , Frans-Iosif yerida 13735 km², Novaya Zemlyada 22423 km². Severnaya Zemlyada 12472 km², Kamchatkada 866 km², Oltoyda 800 km² dan koʻproq muzlik bor.
M. koʻrinishi va xususiyatlari jixatidan ham boʻlinadi. Mas, ostki qavati qattiq muzdan iborat firn muzligi, soʻngan vulkan kraterlarida joylashgan kaldera muzligi, yuqori qismiga qor toʻplanadigan havza, quyi qismi muzlik tilidan iborat vodiy muzligi va X..K. Bulardan tashqari, vodiyda sharsharaga oʻxshab osiliv turgan osma vodiy muzligi, togʻning ikki yon bagʻriga oqib tushgan xurjun shaklidagi muzlik (Pomirdagi Nalivkin muzligi), yassitogʻlarda joylashgan Skandinaviya tipidagi muzlik, materikni qoplab olgan Grenlandiya tipidagi materik muzligi (Arktika va Antarktidada) bor. M. chuchuk suv manbai hisoblanib, ayniqsa, qurgʻoqchil r-nlarda (mas, Oʻrta Osiyoda) katta ahamiyatga ega. Oʻrta Osiyo togʻlarida 7000 gayaqin kattakichik M. bor. Ularda taxminan 2000 km³ suv boʻlib, u Oʻrta Osiyo daryolaridan deyarli 12 yil davomida oqadigan suv miqdoriga teng .


Mavzu: Qor ko’chkilari va ularni o’rganishning ahamiyati
Muzliklar - ming yillar davomida hosil bo'lgan siqilgan muz massasi. To'liq qor yog'ishi va 0 darajadan past doimiy harorat pastligi qorning bir joyda to'planib, muzga aylanishiga olib keladi. Muzliklar sayyoramizdagi eng katta ob'ektlar bo'lib, ular sobit ko'rinishga ega bo'lsa-da, harakat qiladi. Ular daryolar singari juda sekin oqishi va tog'lar orasidan o'tib, yoriqlar va muzlik relyefini yaratishi mumkin. Ular toshlar va ko'llar hosil qilishi ham mumkin.
Ushbu maqolada biz sizga muzliklar, ularning kelib chiqishi va xususiyatlari haqida bilishingiz kerak bo'lgan hamma narsani aytib beramiz.
Muzlik oxirgisining qoldig'i deb hisoblanadi Muzlik davri. Bu vaqtda past harorat muzni iqlimi endi iliqroq bo'lgan pastki kenglik tomon siljitishga majbur qildi. Hozirda biz barcha qit'alarning tog'larida Avstraliya va ba'zi okean orollaridan tashqari turli xil muzliklarni topishimiz mumkin. 35 ° shimoliy va 35 ° janubiy kengliklari orasida faqat muzliklarni ko'rish mumkin qoyali tog'lar, And tog'larida, Himoloyda, Yangi Gvineya, Meksika, Sharqiy Afrika va Zard Kuh (Eron) tog'larida.
Ular muzliklarning egallagan yuzasi miqdori sayyoramizning butun er yuzining 10 foizini tashkil qiladi. Ular odatda baland tog'li hududlarda paydo bo'ladi, chunki atrof-muhit sharoitlari unga mos keladi. Ya'ni past harorat va yuqori yog'ingarchilik bor. Biz bilamizki, tog 'yog'inlari nomi bilan ma'lum bo'lgan, havo balandlikda ko'tarilib, quyuqlashganda va tog'larning tepasiga yomg'ir tushganda paydo bo'ladigan yog'ingarchilik turi. Agar harorat doimiy ravishda 0 darajadan past bo'lsa, yog'ingarchiliklar qor shaklida bo'ladi va ular muzliklar hosil bo'lguncha cho'kadi.
Baland tog 'va qutb mintaqalarida paydo bo'lgan muzliklarga har xil nomlar berilgan. Baland tog'larda paydo bo'lganlar esa alp muzliklari deb nomlanadi qutblaridagi muzliklar muzliklar deb nomlanadi. Issiq fasllarda, ba'zilari eriganligi sababli erigan suvlarni chiqarib yuboradi va fauna va flora uchun muhim suv havzalarini yaratadi. Bunga qo'shimcha ravishda, bu odamlar uchun juda foydali, chunki bu suv odamlarni etkazib berish uchun ishlatiladi. Bu sayyoramizdagi eng katta toza suv ombori bo'lib, uning to'rtdan uch qismini tashkil etadi.
Muzlik paydo bo'lishi uchun qanday asosiy qadamlar qo'yilishini ko'rib chiqamiz. Bu yil davomida bir xil hududdagi qorning doimiyligidan iborat. Agar hudud doimiy ravishda past haroratga ega bo'lsa qor muz hosil bo'lguncha saqlanadi. Atmosferada barcha suv bug'lari molekulalari kichik chang zarralariga yopishib, kristalli tuzilmalarni hosil qiladi. Keyin boshqa suv bug'lari molekulalari hosil bo'lgan kristallarga yopishadi va biz ko'rishga odatlangan xarakterli qor parchalari hosil bo'ladi.
Snowflakes tog'larning eng baland qismiga tushadi va doimiy qor yog'gandan keyin vaqt o'tishi bilan saqlanadi. Etarli darajada qor to'planganda muzli tuzilmalar shakllana boshlaydi. Yildan-yilga to'planib kelayotgan yangi qor qatlamlarining og'irligi muzning tuzilishini ancha siqib, yana kristallanishiga olib keladi, chunki kristallar orasidagi havo qisqaradi. Har safar kristallar kattalashib, qadoqlangan qor uning zichligini oshiradi. Ba'zi nuqtalar muzning bosimiga berilib, pastga siljiy boshlaydi va ular daryoning bir turini hosil qiladi, ular har birining oxirida U shaklidagi relyef.
Muzlikning ekotizimdan o'tishi muzlik relyefi deb ataladigan relyefni hosil qiladi. U muzliklarni modellashtirish deb ham ataladi. Muz muvozanat chizig'iga yeta boshlaydi unda chiziq ustida siz yutqazgandan ko'ra ko'proq massa to'playsiz, lekin yutganingizdan pastda yutqazasiz. Ushbu jarayonni amalga oshirish uchun odatda 100 yildan ko'proq vaqt ketadi.