Mavzu: Ammiak sintezida issiqlik rekuperatsiyasi. Reja

Changli gazlarni rekuperatsiya qilish.
Changli gaz chiqindilari hozirgi kunda ko‘plab korxonalarda hosil bo‘ladi. Ushbu changli gaz chiqindilari ko'pincha biror-bir mahsulot olish jarayonida ajraladi. Masalan, qurilish materiallari ishlab chiqarish korxonalarida — sement, gips, alebastr changlari kabi; mineral o ‘g‘itlar ishlab chiqarish korxonalarida - karbamid, ammiakli selitra changlari kabi; rudalarni boyitish korxonalarida — ruda changlari kabi; un tortish kombmatlarida — un changlari kabi; paxta tozalash o‘zining fizik-kimyoviy xususiyatlari, kelib chiqishi, miqdori, tabiati, konsentratsiyasi, qiymati, toksikligi va shu kabi boshqa ko‘rsatkichlarga qarab changlarni rekuperatsiyalash, bartaraf etish va izolatsiyalash usullari mavjud.
Gazyuvgichlarda, changushlagichlarda ushlangan chang b ir tarafdan olganda o‘zining aniq kimyoviy tarkibiga ega bo‘lgan biror- bir mahsulot qismidir. Shuning uchun uni yana qayta ishlatish mumkin. Ishlatishning quyidagi yo‘llari bor:
1) tayyor mahsulot sifatida;
2) hosil bo‘lgan chang zarralarini qayta ishlab chiqarishga qaytarish;
3) boshqa ishlab chiqarishda qayta ishlash va kerakli mahsulot olish;
4) qurilish materiali sifatida utilizatsiya qilish;
5) chang zarralari tarkibidagi kerakli komponentni ajratib olish maqsadida qayta ishlash;
6) o‘g‘it sifatida ishlatish (ba’zi hollarda);
7) chang materiallarining tarkibidagi alohida komponentlami utilizatsiya qilish jarayonlarida qo‘llash.
Yuqorida sanab o'tilgan ishlatish yo‘llaridan ba’zilarim ko'rib chiqamiz. Masalan, ko‘pincha tutun gazlarida, neft-kimyo sintez texnologiyasida tarkibida qurum chang zarralari bo‘lgan tutun gazlari hosil boladi. Ma’lumki, qurum yaxshi xomashyo bo‘lib, u rezina va shisha sanoatida tayyor yoqilg'i yoki xomashyo sifatida ishlatilishi mumkin. Endi ba’zi rekuperatsiya texnologiyalarini ko'rib chiqamiz:

3-rasm. Changlarni rekuperatsiya qilish qurilmasi:
1-elektrofiltr; 2-nasos; 3-siklon; 4-haydagich.
Turli texnologik jarayonlarda hosil bo'lgan changli gazlar ular tarkibidagi zarralarning xususiyatiga qarab qayta ishlanishi va kerakli mahsulotga aylantirilishi mumkin. Masalan, ammiakli selitra, karbamid kabi mineral o‘g‘itlami ishlab chiqarishda hosil bo‘lgan changlar jarayonni o‘zida ushlab qoladi va qayta siklga qaytaradi. Xuddi shu usul qurilish materiallari — gips, sement, alebastr kabi materiallami ishlab chiqarishda ham qo'llaniladi.