|
1.1 Alyuminiyning umumiy ta'rifi
Alyuminiy (lat. Alyuminiy, alumendan - alum) - kimyoviy element III gr. davriy sistema, atom raqami 13, atom massasi 26,98154. Kumush-oq metall, engil, egiluvchan, yuqori elektr o'tkazuvchanligi, tm = 660 °C. Kimyoviy faol (havoda himoya oksidi plyonkasi bilan qoplangan). Tabiatda tarqalishi boʻyicha elementlar orasida 3-oʻrinda, metallar orasida 1-oʻrinda (er qobigʻi massasining 8,8%). Elektr o'tkazuvchanligi bo'yicha alyuminiy 4-o'rinda, kumushdan (u birinchi o'rinda), mis va oltindan keyin ikkinchi o'rinda turadi, alyuminiyning arzonligini hisobga olgan holda, katta amaliy ahamiyatga ega. Alyuminiy temirdan ikki barobar, mis, rux, xrom, qalay va qo'rg'oshindan 350 barobar ko'p. Uning zichligi faqat 2,7 * 103 kg / m3 ni tashkil qiladi. Alyuminiy yuzga markazlashtirilgan kubik panjaraga ega va -269 °C dan erish nuqtasi (660 °C) gacha bo'lgan haroratlarda barqaror. 24 ° S haroratda issiqlik o'tkazuvchanligi 2,37 Whcm-1ChK-1 ni tashkil qiladi. Yuqori toza alyuminiyning (99,99%) 20 ° C da elektr qarshiligi 2,6548 × 10-8 Ō / m yoki tavlangan misning xalqaro standartining elektr qarshiligining 65% ni tashkil qiladi. Jilolangan sirtning aks ettirish qobiliyati 90% dan ortiq.
1.2 Alyuminiy ishlab chiqarish tarixi
Alyuminiyning hujjatlashtirilgan kashfiyoti 1825 yilda sodir bo'lgan. Daniya fizigi Xans Kristian Oersted birinchi marta bu metallni kaliy amalgamasining suvsiz alyuminiy xloridga ta'sirida (xlorni alyuminiy oksidi va ko'mirning issiq aralashmasidan o'tkazish orqali olingan) ajratib olganida oldi. Simobni yo'qotib, Oersted alyuminiyni oldi, ammo aralashmalar bilan ifloslangan. 1827 yilda nemis kimyogari Fridrix Wöhler kaliy geksaftoralyuminatini kamaytirish orqali alyuminiyni kukun holida oldi. Alyuminiy ishlab chiqarishning zamonaviy usuli 1886 yilda yosh amerikalik tadqiqotchi Charlz Martin Xoll tomonidan kashf etilgan. (1855-1890 yillarda bor-yoʻgʻi 200 tonna alyuminiy olingan boʻlsa, keyingi oʻn yil ichida butun dunyo boʻylab Xoll usulida 28000 tonna bu metall olingan.) Sofligi 99,99% dan yuqori boʻlgan alyuminiy birinchi marta 1920-yilda elektroliz yoʻli bilan olingan. 1925 yilda Edvards bunday alyuminiyning fizik-mexanik xususiyatlari haqida ba'zi ma'lumotlarni e'lon qildi. 1938 yilda Teylor, Uilli, Smit va Edvards Frantsiyada elektroliz yo'li bilan olingan 99,996% sof alyuminiyning ba'zi xususiyatlarini beradigan maqola chop etishdi. Alyuminiyning xossalari haqidagi monografiyaning birinchi nashri 1967 yilda nashr etilgan. Yaqin vaqtgacha alyuminiy juda faol metall sifatida tabiatda erkin holatda bo'lishi mumkin emas, deb hisoblar edi, lekin 1978 yilda. Sibir platformasining jinslarida tabiiy alyuminiy topilgan - atigi 0,5 mm uzunlikdagi mo'ylov shaklida (bir necha mikrometr qalinlikdagi iplar bilan). Inqirozlar va mo'l-ko'lchilik dengizlari mintaqalaridan Yerga yetkazilgan oy tuprog'ida mahalliy alyuminiy ham topilgan. Metall alyuminiy gazdan kondensatsiyalanish natijasida hosil bo'lishi mumkin deb taxmin qilinadi. Haroratning kuchli oshishi bilan alyuminiy galogenidlari parchalanib, metallning valentligi pastroq holatga o'tadi, masalan, AlCl. Bunday birikma haroratning pasayishi va kislorodning yo'qligi bilan kondensatsiyalanganda, qattiq fazada nomutanosiblik reaktsiyasi sodir bo'ladi: alyuminiy atomlarining bir qismi oksidlanadi va odatdagi uch valentli holatga o'tadi, ba'zilari esa kamayadi. Monovalent alyuminiy faqat metallga qaytarilishi mumkin: 3AlCl > 2Al + AlCl3. Bu taxminni tabiiy alyuminiy kristallarining filamentli shakli ham tasdiqlaydi. Odatda, bu strukturaning kristallari gaz fazasidan tez o'sishi tufayli hosil bo'ladi. Ehtimol, xuddi shunday tarzda Oy tuprog'idagi mikroskopik alyuminiy nuggetlari hosil bo'lgan. masalan, AlCl. Bunday birikma haroratning pasayishi va kislorodning yo'qligi bilan kondensatsiyalanganda, qattiq fazada nomutanosiblik reaktsiyasi sodir bo'ladi: alyuminiy atomlarining bir qismi oksidlanadi va odatdagi uch valentli holatga o'tadi, ba'zilari esa kamayadi. Monovalent alyuminiy faqat metallga qaytarilishi mumkin: 3AlCl > 2Al + AlCl3. Bu taxminni tabiiy alyuminiy kristallarining filamentli shakli ham tasdiqlaydi. Odatda, bu strukturaning kristallari gaz fazasidan tez o'sishi tufayli hosil bo'ladi. Ehtimol, xuddi shunday tarzda Oy tuprog'idagi mikroskopik alyuminiy nuggetlari hosil bo'lgan. masalan, AlCl. Bunday birikma haroratning pasayishi va kislorodning yo'qligi bilan kondensatsiyalanganda, qattiq fazada nomutanosiblik reaktsiyasi sodir bo'ladi: alyuminiy atomlarining bir qismi oksidlanadi va odatdagi uch valentli holatga o'tadi, ba'zilari esa kamayadi. Monovalent alyuminiy faqat metallga qaytarilishi mumkin: 3AlCl > 2Al + AlCl3. Bu taxminni tabiiy alyuminiy kristallarining filamentli shakli ham tasdiqlaydi. Odatda, bu strukturaning kristallari gaz fazasidan tez o'sishi tufayli hosil bo'ladi. Ehtimol, xuddi shunday tarzda Oy tuprog'idagi mikroskopik alyuminiy nuggetlari hosil bo'lgan. alyuminiy atomlarining bir qismi oksidlanadi va odatdagi uch valentli holatga o'tadi va bir qismi kamayadi. Monovalent alyuminiy faqat metallga qaytarilishi mumkin: 3AlCl > 2Al + AlCl3. Bu taxminni tabiiy alyuminiy kristallarining filamentli shakli ham tasdiqlaydi. Odatda, bu strukturaning kristallari gaz fazasidan tez o'sishi tufayli hosil bo'ladi. Ehtimol, xuddi shunday tarzda Oy tuprog'idagi mikroskopik alyuminiy nuggetlari hosil bo'lgan. alyuminiy atomlarining bir qismi oksidlanadi va odatdagi uch valentli holatga o'tadi va bir qismi kamayadi. Monovalent alyuminiy faqat metallga qaytarilishi mumkin: 3AlCl > 2Al + AlCl3. Bu taxminni tabiiy alyuminiy kristallarining filamentli shakli ham tasdiqlaydi. Odatda, bu strukturaning kristallari gaz fazasidan tez o'sishi tufayli hosil bo'ladi. Ehtimol, xuddi shunday tarzda Oy tuprog'idagi mikroskopik alyuminiy nuggetlari hosil bo'lgan.
Do'stlaringiz bilan baham: |
