Mavzu: Alisher Navoiy asarlarida vazn xususiyatlari Bajardi: Qo'shimatova Yulduzoy

Alisher Navoiy bolalik chog‘laridanoq fors-tojik va turkiy tilda yozilgan g‘azallarni yod olgan va o‘zi ham she‘rlar bitib, Mavlono Lutfiy , Sayyid Hasan Ardasher kabi ustozlarning e‘tirofiga sazovor bo‘lgan edi.

Ruboiy
Ahbob,yigitlikni g‘animat tutunguz.
O‘zni qariliq mehnatidin qo‘ruqtunguz.
Oyini adovat-u hasaddin o‘tunguz,
Har nav‘ ila o‘zni necha kun ovutunguz

Navoiy devonlarida qo‘llanilgan vaznlarni o‘rganish jarayonida shoir she‘rlarining devondan devonga bahr jihatdan o‘zgarib borganligini,vazn ko‘rsatkichlari o‘sib borganligini kuzatish mumkin. Xususan, shoirning yoshlik lirikasi jamlangan "Ilk devon" (1465-1466)dagi she‘rlari vaznini o‘rganish yosh shoirning aruz tizimidan foydalanish mahoratini aniqlashga yordam beradi.Ma‘lumki "Ilk devon"da jami 434 she‘r bo‘lib , shundan 391 tasini g‘azal janridagi she‘rlar tashkil etadi.

Navoiy devonlarida qo‘llanilgan vaznlarni o‘rganish jarayonida shoir she‘rlarining devondan devonga bahr jihatdan o‘zgarib borganligini,vazn ko‘rsatkichlari o‘sib borganligini kuzatish mumkin. Xususan, shoirning yoshlik lirikasi jamlangan "Ilk devon" (1465-1466)dagi she‘rlari vaznini o‘rganish yosh shoirning aruz tizimidan foydalanish mahoratini aniqlashga yordam beradi.Ma‘lumki "Ilk devon"da jami 434 she‘r bo‘lib , shundan 391 tasini g‘azal janridagi she‘rlar tashkil etadi.

• Ramal bahrida 255 ta g‘azal
• Hazaj bahrida 59 ta g‘azal
• Mujtass bahrida 45 ta g‘azal
• Muzori' bahrida 13 ta g‘azal
• Mutaqorib bahrida 12 ta g‘azal
• Rajaz bahrida 4 ta g‘azal
• Munsarih bahrida 2 ta g‘azal
• Sari' bahrida 1 ta g‘azal
• Jami 391 ta g‘azal

Shoirning yoshlik davri lirikasini vazn nuqtayi nazardan o‘rganish shuni ko‘rsatadiki , Navoiy o‘z she‘rlari uchun vazn tanlar ekan , ularni she‘rning mavzuyi ,g‘oyaviy mazmuni ,qahramonlar ruhiyatini ochib berishga xizmat qildirgan.

Shoirning yoshlik davri lirikasini vazn nuqtayi nazardan o‘rganish shuni ko‘rsatadiki , Navoiy o‘z she‘rlari uchun vazn tanlar ekan , ularni she‘rning mavzuyi ,g‘oyaviy mazmuni ,qahramonlar ruhiyatini ochib berishga xizmat qildirgan.

Alisher Navoiy o‘zi tomondan tuzilgan birinchi rasmiy devon -"Badoye‘ ul-bidoya"ning vazn xususiyatlarini o‘rganish shoirning aruz tizimidan foydalanish
imkoniyatlari she‘rdan she‘rga takomillashib borganligini ko‘rsatadi . Mazkur devonda endi aruzning 9 bahridan foydalanganini ko‘rish mumkin.