Mavzu: Abu Rayhon Beruniy

Abu Rayhon Beruniy

Beruniy ilmiy masalalarda ham, tarixiy voqea hodisalarga, o’z zamondoshlariga baho berishda ham o’ta xolislik va haqqoniylik bilan fikr yuritgan.

Beruniy ilmiy masalalarda ham, tarixiy voqea hodisalarga, o’z zamondoshlariga baho berishda ham o’ta xolislik va haqqoniylik bilan fikr yuritgan.

Islom Karimov

Reja:

• Abu Rayhon Beruniy hayoti
• Abu Rayhon Beruniy ijodi
• Beruniy jahon astronomiya va geografiya fani olimi
• Baʼzi asarlarining yaratilish tarixi
• Uning qoldirgan merosi
• Fanga qo’shgan hissasi
• Beruniyning yaratgan asboblari
• Beruniy izidan

Abu Rayhon Beruniy hayoti

Beruniy 973 yil 4 sentyabrda Xorazmning Qiyot (Kat) shahrida dunyoga kelgan. Dastlabki ta’limni ona shahrida olgan, mashhur olim Abu Nasr ibn Ali Iroqdan ilmi nujum, riyozat kabi fanlardan dars oladi. U 17 yoshida ilk astronomik kuzatishlarni o‘tkazadi. U 150 dan ortiq ilmiy asarlar yozadi. Buyuk bobokalonimiz 1048 yil 13 dekabrda G’aznada vafot etgan. «Berun» yoki «Birun» so‘zi «tashqari» degan ma’noni anglatadi.

Abu Rayhon Beruniy ijodi

Ma'lumotlarda yozilishicha uning 152 ta kitobining nomi na'lum. Bizgacha ulardan 27 tasigina yetib kelgan. Uning bir qancha kitobi tabiiyot ilmiga bag'ishlangan. Bu sohaning rivojlanishida Beruniyning tabiiyot va tabiat hodisalarini o'rganish usullari, harakat, tovush, issiqlik, yorug'lik, elektr, magnetizm, atmosferadagi hodisalar, modda tuzilishi haqidagi ijodiy ishlari katta ahamiyatga ega bo'ladi.

Yoshligi

• Beruniy yoshligidan ilm-fanga qiziqqan. Mashhur olim Abu Nasr ibn Mansur qo’lida ta’lim olgan. Ibn Iroq falakiyot va riyoziyotga oid bir qancha asarlar yozib, shulardan 12 tasini Beruniyga bag’ishlagan. Beruniy ham ustozining ismini hamma vaqt zo’r hurmat bilan tilga olgan.

Beruniy jahon astronomiya va geografiya fani olimi

• U amaliy astronomiya masalalari bilan ham juda ko’p shug’ullangan. O’zining aniq va puxta astronamik kuzatishlariga asoslanib, Beruniy osmon ekvatoriga Quyosh ekliptikasi og’ishining kattaligi (23° 34’) va ekliptika og’ishi uzunligining asriy o’zgarishlarini belgilashda, Quyosh apogeyasi (avji) uzoqligini aniqlashda qadimgi va o’ziga zamondosh bo’lgan astronomlarga qaraganda ancha aniq natijalarga erishgan.