Mavzu №9: hissiy va idrokiy oʻrganish, uning

Idrokiy bilim va uning mahsulining umumiy mohiyati oldingi ma'ruzalarimizda berilgan ilmiy-falsafiy va metodologik tadqiqiotlarda sharhlangan.


Idrokiy bilim YaHVOni fahmiy o'rganish asosida aniqlangan va tavsiflangan hodisalar rang-baranglining sababi va qonuniyatlarini ochib beradi va tushuntiradi. Shuning uchun umumiylik, mohiyat, imkoniyat va sabab (UMIS) tabiatiga ega bo'lgan idrokiy bilim fahmiy bilimga tayanadi va u bilan asoslanadi.


Idrokiy bilimlar fahmiy usulda tavsiflangan YaHVOlarning xususiyatlarini aqliy (idrokiy) usul bilan umumlashtirish, o'zaro aloqador YaHVOlar orasida bevosita kuzatishda berilmagan (ya’ni, sezgi a'zolari bilan aniqlab bo'lmaydigan) munosabatlarni (o'xshashlik va farqlarni, aynanlik va ziddiyatlarni), shakl va ma'no bog'lanishlarini ochish, YaHVOlarni UM1S tabiatli sistemalar ichida ko'rish usuli bilan hosil qilinadi.
Idrokiy bilim hosil qilishning hozirgacha yagona vositasi metodologiya va rang-barang umumlashtirish, munosabatlarni ochish va tavsiflash m e t o d 1 a r i bilan q u r o 11 a n g a n i n s o n m i y a si (ongi )dir.
Hech qanday asbob-uskuna, kuchaytirgich, "fikrlovchi mashina” bu turdagi bilim hosil qila olmaydi - bunday vositalar inson ongi, miyasi uchun idrokiy bilim (qonuniyat, hukm, xulosa) ishlab chiqishga faqat aniqroq material berishi mumkin, xoios.


Idrokiy bilimlar fahmiy usul bilan aniqlangan, tavsiflangan va sistemalashtirilgan hodisalar rang-barangligining sabablarini ochib beradi.


Narsa haqidagi idrokiy bilim, fahmiy bilim kabi narsaning o'zidan emas, aksincha, o'zga - shu narsa bilan munosabatda bo'lgan narsalararo bog'lanishlar chizmasidan hosil qilinadi. Shu bois idrokiy bilim hosil qilish jarayonida fahmiy bilim uchun beqiyos katta ahamiyatga ega bo'lgan narsaning zohiriy, tashqi, shakliy belgilari orqaga chekinadi, narsaning aloqa va munosabatlar sistemasi, shu bilan bog'liq ravishda uning mazmun va vazifa (funksiya) jihatlari hal qiluvchi omilga aylanadi.