Mavzu: 21dan 100gacha bo‘lgan sonlarni raqamlash, qo‘shish va ayirish amallarini o‘rgatish Reja: kirish

5. Didaktik o‘yinlardan foydalanish
Bizga malumki, amalda bolalarning quyidagi o‘yinlari mavjud: ijodiy harakatli , didaktik, predmetli, ijrochilik. Bolalar bu o‘yinlarning hammasiga (vaqti bilan ) qatnashib, qoniqish hosil qiladilar. Bolaning o‘yin faoliyati o‘quv jarayoning biror ko‘rinishida namoyon bo‘libgina qolmasdan , balki o‘qitish metodi hamdir. Matematik mazmundagi didaktik o‘yinlarni tashkil etishda metodikaning quyidagi masalalari haqida o‘ylashga to‘g‘ri keladi.
Matematik o‘yinlarga bolalar bilan bir qatorda kattalar, matematik-olimlar ham qiziqib kelishgan. O‘tgan asrimizning 40-yillarida matematikaning mustaqil sohasi o‘yin nazariyasi nomi bilan yuzaga kelgan. Bu murakkab nazariya dastlab shaxmat, shashka va boshqa o‘yinlarni matematik nuqtai nazardan o‘rganish asosida payda bo‘ldi. Hozirgi paytda o‘yin nazaryasi xalq xo‘jaligi va ijtimoiy hoyotining ko‘pgina sohalarida qo‘llanib, o‘yin haqidagi tushuncha borgan sari rivojlanib bormoqda. Matematik o‘yinlarini tashkil etishda quyidagi qoidalarga rioya qilish talab qilinadi.
«Yulduzlarni tartibga sol » o‘yini
Oyin quydagicha tanishtiriladi:
Kompyuter ekrani o‘rta qismida bo‘yoqli reyaktiv samaliyot uchub o‘tadi va qizil yulduzchalar sochadi. Yulduzchalarda sonlar berilgan bo‘lib bir qatorda quydagicha joylashtiriladi. 1, 2, 4, 3, 5, 8, 7, 6. Bu o‘yinda kompyuterlar soniga qarab sinf o‘quvchilarini ikki guruhga ajratib o‘tkazish mumkin.
Bolalarga savol beriladi: “Yulduzlarni tartibga sol !” agar qatordan qaysi bir yulduzchani siljitish yoki qatordan chiqarish lozim bo‘lsa bolalar kursor bilat harakat qilib, uncha katta bo‘lmagan samolyot ko‘rinishdagi uni pastdan yoki yuqoridan tegishli yulduzga to‘g‘irlaydi balki, yulduzchani qator bo‘yicha siljitish lozim bo‘lsa, u holda kursorni chapga yoki unga yaqin olib keladi. Shunday qilib 1 dan 8 gacha natural sonlar kletkasi ustida ishlab, bolalar mavjud sonlari bilan ish ko‘radi, ammo, bu qatorni xotiradagi sonlar bilan to‘ldirmaydi, lekin ketma-ketlikni tanqidiy baholab, o‘rinlashtirishni bajaradi. Eng ma’suliyatli qadam 4 va 3 sonlarini almashtirib qo‘yishdir.
Yana qator bo‘ylab borishda bolalar endi yonma – yon to‘rgan sonlarni emas, balki 8 bilan 6 sonlari o‘rnini almashtirish zarurligni bilb olishadi. Bu o‘rinda qiyinchilik birinchi qadamga nisbatan ancha ko‘tariladi. Bu qadamda bola xatoga yo‘l qo‘ysa ta’limiy o‘zgarish e’tiborga olingan. O‘yinni bajarish jarayoni butun o‘yin davomida qat’iy qoida asosida olib boriladi. Bu qoydalarning eng muhimi bolaning o‘yinda olgan bilim va malakalri hisoblanadi yuqorida aytilgan o‘yinda bola 1 dan 10 gacha natural sonlar ketma – ketligini bilmasa, u kompyuterdan foydalanishda xatoga yo‘l quyishi mumkin, bu tabiiy holdir. O‘quvchilarni kompyuterda o‘yinlarni bajarishga tayyorlashda bolani ekrandagi kursordan va 4 ta klavish – “Yuqoriga ”, “pastga ”, “o‘nga”, “chapga ”dan foydalanishga o‘rgatish kerak. Bu o‘yinda ko‘rinib turibdiki, o‘yinga tayyorlanish va uni bajarish boladan qat’iy o‘yin qoydalarini bajarishni talab qiladi. Shunga o‘xshash oddiy o‘yinlarda ishtiroq etish unda malum rolni bajarish shu o‘yin uchun belgilangan qoida asosida bajariladi. Shunisi ham borki. Bolalar o‘yin qoidalarini mazmuniga va bajarish jarayonida bilb olishadi. O‘qituvchi bolaning bundagi harakatini boshqarib turishi lozim bo‘ladi.