Mavzu-10. Diagnostikalashning asosiy tushunchalari va ta’riflari

10.3-rasm. Injektorli benzinli dvigatellarning ta’minot tizimining sxemasi. 1-yonig‘i baki; 2-elektrik yonilg‘i nasosi; 3-yonilg‘i filtri; 4-bosim roslagich; 5-injektor; 6-elektron boshqarish bloki; 7-havoning umumiy sarf datchigi; 8-drossel to‘sig‘i holat datchigi; 9-sovitish suyuqligining harorat datchigi; 10-salt yurish roslagichi; 11-tirsakli valning holat datchigi; 12-kislorod datchigi; 13-katalizator; 14-detonastiya datchigi; 15-adsorberni (benzin parlaridan) tozalash klapani; 16-adsorber (benzin parlarini to‘plagich).



10.5 Nazoratga yaroqlilikni baholash ko‘rsatkichlari
Transport vositasining berilgan vositalar bilan diagnostikalash (nazorat)ga yaroqliligini tavsiflaydigan xususiyatini diagnostikalashga moslashganlik (nazoratga yaroqlilik) deb ataladi.
Diagnostikalashga moslashganlik transport vositasi konstruksiyasida kirish moslamalari, nazorat nuqtalari, doimiy o‘rnatilgan datchiklarning borligi, diagnostika o‘tkazishning texnologik qulayligi, diagnostika vositalarini ulash uchun ajratish-yig‘ish ishlarini kamaytirish hamda ulardan foydalanishda fiziologik qulaylik talablari bilan tavsiflanadi.
Nazoratga yaroqlilik koeffitsienti (bitta diagnostik amalni bajarganda):

;

(10.1)

bu yerda: T_a – bevosita diagnostikalash mehnat sarflarini tavsiflaydigan asosiy mehnat hajmi (kerakli ish tartibotlari va texnik diagnostikalash vositalarini belgilash, o‘lchash, o‘lchangan qiymatni me’yoriy qiymat bilan solishtirish, o‘lchov natijasini qayd etish); T_q – qo‘shimcha mehnat hajmi (diagnostikalash amallarini bajarish uchun kerak bo‘ladigan o‘lchov o‘zgartirgichlari va boshqa moslamalarni o‘rnatish va yechish mehnat hajmi va nazorat nuqtalariga kirishni ta’minlash va diagnostikalashdan so‘ng obyektni avvalgi holiga qaytarish uchun sarflanadigan mehnat hajmi).
Bo‘laklarga ajratmasdan diagnotsikalash koeffitsienti quyidagicha topiladi:

;

(10.2)

bu yerda: P_n-o‘lchash uchun ajratish-yig‘ish ishlarini talab etmaydigan mazkur diagnostikalash buyumining nazorat parametrlari soni; P_u–mazkur diagnostikalash nazorat parametrlarining umumiy soni.
Transport vositasining diagnostikalashga moslashganlik xususiyatiga uni loyihalayotganda asos solinadi. Obyekt va uning tarkibiy qismlari konstruksiyasi nazorat nuqtalariga qulaylik bilan yaqinlashishni uzel va mexanizmlarni bo‘laklarga ajratmasdan ta’minlashi kerak (texnologik tuynuk va tiqinlarni ochishdan tashqari). Diagnostik jihozlar ulanish joylarining konstruktiv shakli iloji boricha sodda bo‘lishi kerak (tiqinli rezbali teshiklar, qulflash moslamasi, tuynukchalar). Diagnostikalash samaradorligi ko‘pincha ijrochi (operator-diagnost)ga bog‘liq. Diagnostikalashni yuqori malakali va tajribali transport korxona xodimlari o‘tkazishi kerak. Zamonaviy diagnostikalash jihozlari obyektning texnik holati to‘g‘risida axborot olish bo‘yicha katta imkoniyatlarga ega. Olingan axborotdan foydalanish esa ko‘nikma va malakani talab etadi. Transport vositalarini diagnostikalashni tashkil etish, diagnostikalash natijalarini yig‘ish va foydalanishda ijrochining roli juda muhim.
Nazorat savollari
1. Nuqson deb nimaga aytiladi?
2. Diagnostikaning funksional modeli nimadan iborat?
3. Diagnostikaning tuzilmaviy modeli nimadan iborat?
4. Transport vositasining nazoratga yaroqliligi qanday aniqlanadi?
5. Transport vositasining nazoratga yaroqlilik koeffitsientiini qanday qilib oshirish mumkin?