Mavzu №1: Kirish

№ 
Sоn 
№ Sоn 
№ 
Sоn 
№ 
Sоn 
№ 
Son 
0 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
8 
1,00 
1,06 
1.12 
1,18 
1,25 
1,32 
1,40 
1,50 
1,60 
9 
10 
11 
12 
13 
14 
15 
16 
1.70 
1.80 
1,90 
2,00 
2.12 
2,24 
2,36 
2,50 
17 
18 
19 
20 
21 
22 
23 
24 
2,65 
2,80 
3,00 
3.15 
3,35 
3,55 
3,75 
4,00 
25 
26 
27 
28 
29 
30 
31 
32 
4,25 
4,50 
4,75 
5,00 
5,30 
5,60 
6,00 
6,30 
33 
34 
35 
36 
37 
38 
39 
40 
6,70 
7,10 
7,50 
8,00 
8,50 
9,00 
9,50 
10,00 
Maxsus tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, yuqoridagi barcha talablarga 
ko‘proq javob beradigan qator – har bir n – hadini o‘nga karrali 
ko‘paytirib boruvchi geometrik progressiya qatori ekan. Shartga ko‘ra 
a
n
=10a
U holda, 
aq
n
=10a 
bundan,
q = 
n
10
 
GOST 8032 – 84 davlatlararo standartda to‘rtta asosiy va ikkita 
qo‘shimcha tanlangan qatorlar tavsiya etilgan bo‘lib, qo‘shimcha 
qatorlardan faqat alohida holatlarda, texnikaviy jihatdan asoslangan 
hollardagina foydalanish mumkin. 8.1. – jadvalda asosiy qatorlardan biri 
R40 ning 1 dan 10 gacha o‘nlik intervaldagi tanlangan sonlarning 
yaxlitlangan qiymatlari keltirilgan. 
 
9.3. Mahsulotlar haqidagi ma’lumotlarni standartlashtirish 
va kodlash 

---

99 
Mahsulotlarni xarid qilganimizda ularning upokovkasida (qutisida) 
yoki etiketkasida har xil qalinlikdagi chiziqlar va raqamlar bilan 
belgilangan shakllarni –m shtrix kodlarni ko‘ramiz. Shtrix – kodlar nimani 
bildiradi va qachon paydo bo‘lganligi haqidagi ayrim ma’lumotlarni 
keltirib o‘tamiz. 
Shtrix – kodlarni mahsulotlarga nisbatan tadbiq etish g‘oyasi ilk bora 
30 – yillarda AQSHning Garvard biznes maktabida yaratilgan bo‘lib undan 
amalda foydalanish bir necha o‘n yillardan so‘nggina, ya’ni 60 – yillardan 
boshlangan. Shtrix – kodlarni dastlabki qo‘llovchilar temir yo‘lchilar 
bo‘lib, shu usul orqali temir yo‘l vagonlarini identifikatsiyalashgan. 
Mikroprotsessor texnikasining jadal rivojlanishi 70 – yillardan boshlab 
shtrix kodlardan keng ravishda foydalanish imkonini yaratdi. 1973 yil 
AQSHda Mahsulotning Universal kodi (IPC) qabul qilinib, 1977 yildan 
boshlab esa Yevropa Kodlash Tizimi – EAN (European Article 
Numbering) ta’sis etildi va hozirda undan nafaqat Yevropada, balki boshqa 
mintaqalarda ham keng ravishda foydalanishmoqda. Shtrix – kod ketma – 
ket almanishib keluvchi qora (shtrix) va oq (probel) rangli, turli 
qalinlikdagi chiziqlardan iborat bo‘lib, bu chiziqlarning o‘lchamlari 
standartlashtirilgan. Shtrix – kodlar maxsus optik qurilmalar – skanerlar 
yordamida o‘qishga mo‘ljallangan. Uning vositasida, mikroprotsessorlar
orqali shtrixlar raqamlarga dekoderlanib, mahsulot haqidagi ma’lumotlar 
kompyuterga uzatiladi. 
Ko‘pgina iqtisodiy rivojlangan davlatlarda mahsulotning o‘ramida 
(upakovkasida) shtrix – kodning bo‘lishi majburiy sanaladi. Aks holda 
savdo tashkilotlari mahsulotdan voz kechishlari mumkin. Bu xalqaro 
savdoga ham tegishlidir. Ushbu tizimning iqtisodiy jihatdan samaraliligi 
mahsulotning 85%dan ko‘pi yuklashtirilganda yaqqol namoyon bo‘ladi. 
Bundan tashqari, mahsulotga nisbatan bo‘lgan talab va ehtiyojlarni 
shakllantirish, jamlash, hisobga olish, mahsulotni kelish – ketishini hisob 
qilib borish, mahsulotlarni saqlash va sotuvidagi nazoratlarni amalga 
oshirishda alohida o‘rin tutadi.
9.2. – jadval 
Mahsulotni shtrixli kodlanishi uchun ayrim davlatlarning EAN kodi